MDB ölkələrində "yeni böyük layihələr" Qərblə əlaqələri məhdudlaşdıra bilər?..
Akif Nağı: 'Biz TDT olaraq, MDB-dən və Amerikanin yaratdığı güc mərkəzindən daha güclu və daha perspektivliyik"
Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələrinin yeni böyük layihələrin həyata keçirilməsi üçün bütün imkanları var. Bu barədə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Moskva şəhərində MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə keçirilən iclasında bildirib.
O, MDB çərçivəsində qarşılıqlı əməkdaşlığın Rusiyanın prioriteti olduğunu vurğulayıb: “MDB ölkələri bizim ən yaxın qonşularımız, strateji tərəfdaşlarımızdır. Biz əməkdaşlığı gücləndirmək əzmindəyik”.
Putin MDB-nin iclasının zəngin gündəliyə malik olduğunu bildirib: “Biz iqtisadi məsələlərə və ticarətin genişlənməsi perspektivlərinə böyük diqqət ayıracağıq. Yeni böyük layihələrin həyata keçirilməsi üçün bütün imkanlarımız var”.
Putin MDB üçün yeni layihələr deyəndə nəyi nəzərdə tutur? Eyni vaxtda Qərbin və NATO-nun MDB məkanında pozucu fəaliyyətlərindən açıq danışır, bu ölkələrə xəbərdarlıq edir. Putinin dediklərindən o qənaətə gəlmək olarmı ki, yeni layihələr MDB ölkələrinin Qərblə əməkdaşlıqlarını məhdudlaşdıra bilər? Belə təhlükə varmı?
Sualımızı cavablandıran siyasi şərhçi Akif Nağı bildirdi ki, Putin postsovet ölkələrini hansısa formada öz ətrafında cəmləşdirməyə çalışır: "Vaxt var idi, Putin SSRİ-nin hansısa formada bərpa edilməsindən danışırdı. Bu, Rusiya rəhbərliyinin istək və iddiaları ilə bağlıdır. Amma Rusiya rəhbərliyinin iddiaları ilə imkanları üst-üstə düşmür, imkanlar daha məhduddur. Rusiyanın bu ölkələri yeniden bir ittifaqda birləşdirməyə ən azi iqtisadi güçü yoxdur. Siyasi cəhətdən isə Rusiya dünyada nüfuzunu itirmis bir ölkədir. Yəni Putinə beynəlxalq səviyyədə axtarış elan edilib. Gedəcəyi ölkədə o, həbs edilə bilər. Bu, dünya dövlətlərinin və beynəlxalq təskilatların Rusiyaya münasibətinin bariz nümunəsidir. Adətən belə qərarlar gücü olmayan, səviyyəsi aşağı olan Afrika diktatorları ilə bağli nadir hallarda qəbul edilir. İndi beynəlxalq təşkilatlar Rusiyanı həmin səviyyəyə endirib. Bu vəziyyətdə Rusiyanın hansısa ölkələri öz ətrafında birləşdirməsi mümkün deyil. Üstəgəl, bu ölkələrdən Azərbaycan, Özbəkistan, Qazaxıstan və s.-ləri dünyanın münasibətlər sistemində özünəməxsus yerini tutub, nüfuz qazanıblar. Onların Rusiyanın diqtəsinə əməl etməsi artıq mümkün deyil.
SSRİ dağılandan sonra Rusiya postsovet dövlətlərni öz ətrafında hərbi güc vasitəsilə toplaya bilmişdi. İndi artıq həmin hərbi güc yoxdur. Bunu Ukrayna ilə müharibə də sübut etdi. Rusiya kobud və dağıdıcı bir güc kimi ortadadır, buna görə də qonşuları və digər dünya dövlətləri ona ehtiyatla yanaşırlar. Amma indi hərbi-siyasi-iqtisadi baxımdan artiq əvvəlki Rusiya yoxdur. Ona görə də Moskvanın hansısa prosesi təkbaşına həyata keçirməsi mümkün deyil. İstəkləri var, amna o istəklər həyata keçməyəcək. İndiki şəraitdə MDB çoxdan fəaliyyətsiz, formal bir quruma çevrilib.
Dünya qütbləşir, Qərbin qərəzli mövqeyi nəticəsində Rusiya öz istəklərini həyata keçirmək üçün müəyyən fürsətlər qazanır. Məsələn, Qərbin Azərbaycana qarşı mövqeyi qərəzlidir, eyni zamanda Özbəkistan və Qazaxıstana qarşı məntiqə sığmayan diktant mövqedən çıxış etməyə çalışır. Amerika və Qərb dövlətləri Cənubi Qafqaza və Mərkəzi Asiyaya girməyə cəhd göstərirlər. Bu da bizim kimi dövlətlərin xoşuna gəlmir, istəklərinə uyğun deyil. Azərbaycan istənilən ölkə ilə bərabərhüquqlu əməkdaşlıq etmək fikrindədir. MDB cərçivəsində də Azərbaycan həmin mövqedən çıxış edir. Üstəlik, artıq türk dünyasını birləşdirən Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) qütbləşən dünyada güc mərkəzi kimi ortadadır. Ona görə də bizim MDB-yə heç bir ehtiyacımız yoxdur - MDB-nin bizə ehtiyacı var. Çunki biz TDT olaraq MDB-dən və Amerikanın yaratdığı güc mərkəzindən daha güclu və daha perspektivliyik. Zaman keçdikcə gücümüz və imkanlarımız artir və genişlənir. Böyük bir ərazini əhatə edirik, böyük layihələr ortadadır. Ona gorə də Rusiyanın hansısa böyük layihələrlə MDB-ni "diriltmək" cəhdləri baş tutmayacaq, bu, söz olaraq qalacaq.
Lakin Azərbaycanın Qərbin qərəzli mövqeyi şəraitində Rusiya ilə müəyyən münasibətləri saxlanılır. Amerika açıq şəkildə Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedən çıxış edir. Cənubi Qafqaza girmək istiqamətində artıq ilkin addımlarını atıb. Bu işdə ABŞ Ermənistandan bir vasitə kimi istifadə edir. Buna qarşı Rusiya da öz müqavimətini göstərir. Gürcüstanda baş verənlər və Azərbaycana qarşı isti münasibətlərin formalaşması həmin prosesə qarşi yönəlib. Rusiya Amerikanın regiona daxil olmasının qarşısını almaq və ya bu müdaxiləni məhdudlaşdirmaq istəyir.
Amerika və Qərb başa düsmür ki, hazırda hərbi güc vasitəsi ilə hər hansı bir məqsədə nail olmaq mümkün deyil. Dövlətlərarasi münasibətlərdə bərabərhüquqlu əməkdaşlığa gedilməli və qarşılıqlı hörmət mövqeyindən yanaşılmalıdır. Azərbaycan Qərbin və Amerikanın regiona bu cür iddialı daxil olmasının əleyhinədir, bu, Azərbaycanın maraqlarına cavab vermir. Onların, xüsusilə də Ermənistan vasitəsilə regiona girməsi Azərbaycanı narahat edir. Azərbaycan rəhbərliyi dəfələrlə qeyd edib ki, Qərbin bu mövqeyi heç bir ölçüyə sığmır. Azərbaycana qarşi təhdid mövqeyindən çıxıs edirlər, Azərbaycan bu təhdidi heç vaxt qəbul etməyəcək. Bunu da Ermənistanın əli ilə həyata keçirmək istəyirlər. Qərb Azərbaycanın bu mövqeyini görüb addımlarını korrektə etmək əvəzinə, birtərəfli qaydada Ermənistanı müdafiə etməklə təhdid mövqelərini gücləndirir. Ona görə də Azərbaycan regiona Amerika və Qərbin müdaxiləsini məhdudlaşdirmaq üçün Rusiya ilə münasibətlərini normal səviyyədə saxlanağa çalışır. Rusiya artiq anlayıb ki, Azərbaycanla diktant dilində danışmaq olmaz, regionun lider dövləti Azərbaycandir, regionda sürdürülən siyasət Azərbaycan və Türkiyə ilə razılaşdırılmalıdır. Ona gorə də Azərbaycan indiki mərhələdə müəyyən məsafə saxlamaqla Rusiya ilə münasibətlərə daha çox üstünlük verir.
MDB çərçivəsində Putinin dediyi kimi böyük layihələrin həyata keçrilməsi qeyri-mümkündür. Çunki Moskva MDB adi altında hər hansı bir böyük layihə təklif edirsə, onu Rusiya maliyyələşdirməlidir. Rusiyanın isə belə bir imkanı yoxdur. Bu səbəbdən böyük layihələr təklifi kağız üzərində qalacaq.
Hazirda Orta dəhliz, Şimal-Cənub dəhlizi nəqliyyat layihələri, böyük enerji layihələri var ki, Azərbaycan onların mərkəzində mövqe tutub. Reallıq onu göstərir ki, Rusiya məhz bu layihələrin reallaşmasına dəstək verməlidir. Bu baxımdan Azərbaycanın indiki mövqeyi tam doğrudur".
Dəniz NƏSİRLİ
