Paşinyanın Azərbaycandan qaz almaq planlarının arxa məqsədləri var...
Ermənistan tədarükün diversifikasiyası çərçivəsində Azərbaycandan qaz ala bilər. Belə bir açıqlama ilə Ermənistanın hakim “Vətəndaş müqaviləsi” fraksiyasından olan deputat, İqtisadi məsələlər üzrə daimi komissiyanın sədr müavini Babken Tunyan parlamentdə keçirdiyi brifinqdə deyib:
“Belə bir vəziyyət yaranarsa, biz Azərbaycanla ticarət əlaqələri qura bilərik. Hər hansı resursa ehtiyacımız olarsa, daha ucuz, keyfiyyətli resursu kimin təmin etdiyini nəzərdən keçirməli olacağıq. Əgər bu resurs Azərbaycan tərəfindən təmin edilərsə, o zaman bu məsələ müzakirə oluna bilər. Eyni zamanda, təbii ki, diversifikasiya prinsipini və alternativ mənbələri qorumaq lazımdır”.
Tunyan xatırladıb ki, Ermənistan qazı əsasən Rusiyadan, eləcə də İrandan alır və üçüncü mənbədən qazın alınması yalnız ölkənin enerji müstəqilliyinin və təhlükəsizliyinin səviyyəsini artıracaq. İrandan böyük həcmdə qaz almaq perspektivinə gəlincə, Tunyanın sözlərinə görə, o, bu ehtimalı əminliklə bəyan edən qondarma ekspertlərlə bu məsələni müzakirə etməyə hazırdır: “Onlar mənə imkanlar haqqında danışacaqlar, mən də sizə məhdudiyyətlər haqqında danışacağam. Ola bilsin ki, onlar İrandan böyük tədarüklərin bizim bilmədiyimiz sehrli yollarını bilirlər”. Qeyd edək ki, daha əvvəl baş nazir Nikol Paşinyan Ümumdünya Erməni Sammitində, tranzit qaz kəməri Ermənistan ərazisindən keçərsə, ölkənin Azərbaycandan qaz almağa hazır olduğunu bildirib: “Rusiya və İrandan qaz idxal edirik, bir müddət əvvəl Azərbaycandan açıqlamalar gəldi ki, gələcəkdə sülh olarsa, Ermənistan Azərbaycandan da qaz ala bilər. Təsəvvür edə bilərik ki, Ermənistan ərazisindən Naxçıvana və ya Türkiyəyə tranzit qaz kəməri keçir, bu variantları da istisna etmək olmaz”. Paşinyan əlavə edib ki, dünyada enerji müstəqilliyi anlayışı yoxdur: “Enerji baxımından müstəqil ölkə yoxdur. Söhbət yalnız enerjinin şaxələndirilməsi ilə bağlı ola bilər”. Daha öncə Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan da bu xüsusda maraqlı açıqlamalr verib: “Ermənistanın Azərbaycandan qaz almasını müsbət hesab edirəm, bu məsələni müzakirə etməliyik. İndi də Rusiya Federasiyasından aldığımız qazın bir hissəsinin Azərbaycan qazı olmasını istisna etmirəm”.
Xatırladaq ki, Ermənistanda ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahələrində 100 faiz və ya qismən Rusiya kapitalının iştirakı ilə 40-dan çox iri müəssisə fəaliyyət göstərir. Ermənistanın enerji sektorunda fəaliyyət göstərən rus şirkətləri arasında ən əhəmiyyətli rol respublikada təbii qazın nəqli və paylanması sistemlərinin hamısına sahib olan “Qazprom Armenia”şirkətidir. Respublikanın daxili bazarında təbii qazın inhisarçı satıcısı 1997-ci ilin dekabrında yaradılmış Rusiya-Ermənistan QSC “Qazprom Armenia”dır. Onun (səhmlərin 100 faizi Rusiyanın “Qazprom” şirkətinə məxsusdur. “Qazprom Armenia” Ermənistan daxili bazarı üçün qaz tədarükünü, həmçinin yanacağın daşınması, saxlanması, bölüşdürülməsi və satışını təşkil edir, respublika ərazisində qaz nəqli sisteminin və yeraltı qaz anbarlarının yenidən qurulması və genişləndirilməsi ilə məşğul olur.
Ermənistan və Rusiya hökumətləri arasında müqaviləyə əsasən, Ermənistana ildə 2,5 milyard kub metr qaz nəql edilir. Hazırda Rusiya qazının 1000 kub metri üçün Ermənistan 165 dollar ödəyir. 2006-cı ildən fəaliyyət göstərən İran-Ermənistan qaz kəməri də Rusiyanın “Qazprom” şirkətinə məxsusdur. İrandan Ermənistana ildə 365 milyon kub metr nəql edilən qazın haqqını – 1 kubmetr müqabilində 3 kilovat-saat elektrik – barter əsasında ödəyir. Beləliklə, Ermənistan üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən “mavi yanacaq” əsasən dünya bazar qiymətindən aşağı Rusiyadan idxal edilir. Lakin Rusiya və Ermənistan arasında münasibətlər nəzərə alınarsa, gələcəkdə İrəvanın rus qazından məhrum olması istisna deyil. məhz belə vəziyyətdə Azərbaycan Ermənistanın əsas xilaskarına çevrilə bilər. Burada xatırladaq ki, qonşu Gürcüstanı ən sərfəli şərtlərlə məhz Azərbaycan təbii qazla təmin edir. Gürcüstanın sosial və kommersiya bazarının təbii qaza olan tələbatı Azərbaycan qazı hesabına təmin olunur. Qazaxdan Gürcüstana çəkilən SOCAR-a məxsus magistral qaz kəməri ilə qonşu ölkəyə gündəlik 6,2-6,3 milyon kubmetr qaz nəql edilir: “Bundan başqa, Bakı-Tiflis-Ərzurum boru kəməri ilə gündəlik təxminən 2,8-3 milyon kubmetr “Şahdəniz-1” qazı nəql olunur. Gürcüstanın qaz istehlakının müəyyən həcmi isə Rusiyadan Ermənistana qaz nəql edən “Şimal-Cənub” boru kəmərinin tranzit haqqı kimi verilir. Amma əsas təchizatçı Azərbaycandır. Indi eyni imkanlar Azərbaycan tərəfindən Ermənistan üçün də yaradıla bilər. Lakin bunun üçün Ermənistanın Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlaması, ölkəmizə qarşı bütün iddialarından vaz keçməsi lazımdır. Hazırkı Ermənistan konstitusiyası Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün də əngələ çevrilib. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev son çıxışlarında bunu açıq və qəti söyləyib: “Sülh sazişinin başlıca şərti Ermənistanın konstitusiyasının dəyişdirilməsidir. Çünki onun tərkibində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları var və bu, baş verməyənə qədər sülh sazişi imzalanmayacaq”.
Ermənistan Konstitusiyasında Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı müddəanın da yer aldığı Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad var. Bakı bunun aradan qaldırlmasını istəyir.
Ramil QULİYEV
