Kreml İrəvandan üçtərəfli razılaşmaların icrasını tələb edir - Zəngəzur dəhlizi də var...

Məlum olduğu kimi, bu günlərdə Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan telefonla danışıblar. Rəsmi məlumatlara əsasən, söhbət əsas etibarı ilə Azərbaycan və Ermənistan arasında əlaqələrin qurulması məsələlərinə həsr edilib. Vladimir Putin Rusiyanın münasibətlərin tənzimlənməsinə kömək etməyə hazır olması barədə sözlərini təkrarlayıb. 

Qeyd edək ki, bir neçə gün əvvəl Azərbaycana dövlət səfəri zamanı Putin bu niyytini prezident İlham Əliyevlə görüşdə də bildirib: “Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin hazırkı vəziyyətinə də diqqət yetirdik. Vurğulayım ki, Rusiya gələcəkdə də Azərbaycan-Ermənistan qarşılıqlı fəaliyyətinin normallaşdırılmasına və 2020-2022-ci illərdə Rusiya, Azərbaycan prezidentləri və Ermənistanın baş naziri arasında əldə olunmuş məlum üçtərəfli razılaşmalar əsasında sülh sazişinin bağlanmasına hərtərəfli kömək edəcək. Həmçinin, hələ Sovet İttifaqı vaxtından bizdə qalan müvafiq sənədləri nəzərə almaqla, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyasına, transsərhəd marşrutlarının açılmasına, humanitar təmasların yaradılmasına kömək etməyə hazırıq. Bizim mövqeyimiz ondan ibarətdir ki, Cənubi Qafqazda sülh və sabitlik bu regionun bütün dövlətlərinin və xalqlarının köklü maraqlarına tam şəkildə cavab verməlidir”. Bütün bunlar fonunda Ermənistan hökuməti bəyan edib ki, Rusiya lideri və Ermənistanın baş naziri də görüşmək barədə razılığa gəliblər: “Tərəflər Ermənistan-Rusiya ikitərəfli gündəliyinə dair məsələləri müzakirə etmək və yaxın gələcəkdə görüşmək barədə razılığa gəliblər”. Ölkələr arasında ticarət mübadiləsi və iqtisadi əməkdaşlıq sahəsində dəyişikliklər də diqqət mərkəzində yer alıb. Rusiyalı politoloq Konstantin Simonov isə qeyd edir ki, əslində, Paşinyanla Putin arasında baş tutan telefon danışığının əsas mövzusu Rusiyanın vasitəçilik rolunun bərpası məsələsinin müzakirəsi olub. Onun sözlərinə görə, danışıqlar prosesi ətrafında diqqətəlayiq geosiyasi konfiqurasiya yaranıb. Simonov qeyd edib ki, Azərbaycan danışıqlar üçün Rusiya platformasını təsdiq edir: “Ermənistanın son reaksiyalarını Rusiyanın rədd edilməsi kimi qəbul etmək olar, bu birbaşa elan edilmir, lakin reaksiyalar Ermənistanın Rusiyanın təşəbbüslərində maraqlı olmadığını düşünməyə imkan verir. Bu, məyusluq və bunun fonunda Qərbə meyl göstərməklə edilir”. Lakin Rusiya Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Sergey Markov bildirib ki, Nikol Paşinyan Vladimir Putinlə danışıqlarda siyasi sövdələşmə təşkil etməyə çalışır: “O, Rusiya liderini Ermənistana qarşı siyasətini sərtləşdirməməyə inandırmaq istəyir. Halbuki, Paşinyan kəskin anti-Rusiya kursu yürüdür. Burada Paşinyan aldatmaq istəyi ilə hərəkət edir, o, Ermənistanı Qərbə yönəltməkdən əl çəkmir və bu arada Rusiya rəhbərliyinə neytrallığı və balansı qorumaq istədiyini, ona qarşı sanksiyalara görə bunu etməyə məcbur olduğunu bildirir. İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Rusiya daha nə etmədi? İndi Paşinyan Rusiya rəhbərliyini hər hansı sərt qərarlar qəbul etməkdən çəkindirməyə can atır. Ermənistan tərəfinin təklif etdiyi görüşün məqsədi məhz Moskvanı buna inandırmaq olacaq ki, Kreml İrəvanla bağlı yanaşmalarını sərtləşdirməkdən əl çəksin. Paşinyan Kremlə qarşıdır, amma Ermənistanın əhalisi Rusiya tərəfdarıdır, buna görə də bir tərəfdən Paşinyanla mübarizə aparmalıyıq, digər tərəfdən isə onu Rusiyadan çox da uzaqlaşmağa qoymaq olmaz. Moskvanın yumşaq siyasəti, İrəvanla təmaslarda dəqiqlik buna görədir. Hər hansı anti-erməni hərəkətlərinin qarşısını almaq istəyindən Rusiya səbr edir. Əks halda Ermənistan əhalisinin Rusiyadan üz döndərəcəyi, Paşinyanın isə bundan istifadə edəcəyi gözləniləndir”.

Sergey Markov qeyd edib ki, təkcə son bir il ərzində Moskva   Ermənistan hakimiyyəti tərəfindən onlarla anti-Rusiya hərəkətləri və bəyanatlarının şahidi olub: “Lakin buna cavab olaraq Rusiya heç nə etmədi və sadəcə qeyd etdi ki, İrəvan yanlış istiqamətdə gedir. Yəni Ermənistan rəhbərliyi Moskvanın əvvəlki Rusiya-Ermənistan münasibətlərini qoruyub saxlamaq istəyi ilə oynayan bir hiyləgərlik nümayiş etdirən Nikol Paşinyanı hələ cəzalandırmır. Paşinyan isə Vladimir Putinlə danışıqlarda hamını aldada biləcəyini zənn edir. Amma belə deyil. Növbəti görüşdə də cəhdlər olacaq. Məsələn, Nikol Paşinyan deyəcək: “Bəli, biz indi Fransadan və Hindistandan silah alırıq, amma bu ona görədir ki, bizə az silah verirsiniz”. O, Ermənistandan Rusiya bazarında daha çox iqtisadi üstünlüklər istəyəcək, amma bu, yenə də siyasi münasibətlərin daha da pisləşməsi təhlükəsi altında olacaq. Buna rəğmən, Paşinyan Ermənistanın Rusiyaya sanksiyalardan yan keçməsinə kömək etdiyini iddia edəcək. Eyni zamanda, Nikol Paşinyan öz anti-Rusiya kursunu dəyişməyəcək”. Bu arada daha bir maraqlı məsələ odur ki, Zəngəzur dəhlizi ətrafında Rusiya ilə Ermənistan arasında gərginlik genişlənir. Rəsmi Moskva 2020-ci ildə əldə edilmiş üçtərəfli razılaşmaya istinad edir. İrəvan isə Rusiyanın nəzarəti altında dəhlizin açılmasına razılıq vermək istəmir. Bunlar fonunda ehtimal etmək olar ki, İrəvanla Moskva arasındakı ziddiyyətlər getdikcə daha da dərinləşəcək. Eyni zamanda görünən həm də odur ki, Qərb iki il əvvəl Ukraynanın timsalında Şərqi Avropada etdiklərini indi də Cənubi Qafqazda təkrarlamaq, Rusiyaya qarşı Ermənistan üzərindən növbəti cəbhə açmaq niyyətindədir. Bunu Kremldə də yaxşı görürlər.

Samirə SƏFƏROVA