Orta pensiya dövrünün 12 yox, 14 il olması naziri narahat edib – “pul çatmayacaq”...
Firdovsi Şahbazov: “Pensiyaları ödəmək üçün kifayət qədər mənbələr var”
Bu gün Azərbaycanda pensiya yaşı kişilər üçün 65, qadınlar üçün 63 yarımdır və 2017-ci ildə “Əmək pensiyası haqqında” Qanuna edilmiş dəyişikliyə müvafiq olaraq hər il altı ay artırılaraq bunlar bərabərləşdiriləcək.
Bunu əmək və əhalinin sosial müdafiə naziri Sahil Babayev Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin iclasında deyib.
“Ümumi pensiya sistemi 25 faizlik sosial sığorta haqqı müəyyən edilən digər şərtlər hansı şərtlərlə pensiya sisteminə girir?
Onların aktual demoqrafik hesablanması 12 il hesablanıb. 12 il orta gözlənilən müddətdir ki, insan pensiyada olduğu dövrdə bu vəsaiti alacaq. Bu gün Azərbaycanda bir milyon 100 min pensiyaçının orta müddəti 14 ildir. Həm 12 ildən iki il də daha artıq pensiya alırlar. Bu gün orta müddətimiz bizim 14 ildir. Bu özü göstərir ki, mövcud sistemdən daha yumşaq, daha humanist bir mexanizmə gəlib çıxmışıq və bunun daha da artırılması, əlbəttə ki, pensiya fondunda kəsirin yaranmasına, əlavə vəsaitlərin cəlb olunmasına, dayanıqlılığa müəyyən təhlükə yarada bilər”, - deyə o əlavə edib.
Görünən odur ki, proseslər pensiya yaşının artırılmasına doğru gedir və nazir də bu mövqedədir. Bu günlərdə məlumat yayıldı ki, Azərbaycanda orta ömür 82 yaşa yüksəlib. Bu o deməkdir ki, Azərbaycanda 65 yaşında pensiyaya çıxan 17 il pensiya alır. İndi də nazir deyir ki, orta pensiya ömrü 12 ildən götürülür. Yəni insan pensiyaya çıxandan sonra 12 il pensiya alsın. Deyir ki, 1milyon 100 min adam pensiya alır və onlar üçün orta pensiya müddəti 14 ildir. Bunu onunla əsaslandırır ki, orta müddət artan xətt üzrə getsə, pensiya fondunda kəsir yaranacaq, əlavə vəsait tapmaq zərurəti meydana gələcək və s. Bəli, əlavə vəsaitə tələbat yaranacaq, amma dövlət də güclənir axı. Əlavə vəsaitə ehtiyac yaranacaq deyə pensiya yaşını qaldırmaq nə dərəcədə doğru və real çıxış yoludur? Olmaz ki, insanlar yaxşı pensiya alıb yaxşı yaşasınlar və nəticədə daha uzun ömür sürsünlər?
“Bir belə imkanlar var ikən pensiya yaşını uzatmaq sosial ədalətsizlikdir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov hesab edir ki, nazirin pensiya yaşının artırılması ilə bağlı yanaşması yanlış və aqressivdir: “Əvvəla, Azərbaycanda heç də hamı pensiyaya çıxa bilmir. Orta ömür müddəti uzansa da ölüm də cavanlaşır. Məsələn, 2020-ci ildə kişilər arasında ölənlərin 52,3 faizini 65 yaşına, yəni pensiya yaşına çatmamış, qadınlar arasında isə ölənlərin 42,2 faizini 62 yaşına, yəni pensiya yaşına çatmamış vəfat edənlər təşkil edib. Eyni göstərici 2019-cu il üzrə müvafiq olaraq kişilər üçün 42, qadınlar üçün 31 olub. Ötən ilin əvvəlinə olan məlumata görə, Azərbaycanda son bir il ərzində 76 min 878 nəfər vəfat edib. Rəsmi məlumata görə, vəfat edənlərin 40%-i 65 yaşından aşağı, yəni pensiya yaşına çatmayan şəxslər olub. Pensiya yaşına çatmadan vəfat edən kişilərin sayı daha çox olub. İl ərzində vəfat edən kişilərin 47%-i və ya 21 min 339 nəfəri pensiya yaşına çatmadan ölüb. Azərbaycan dünyada azsaylı ölkələrdən biridir ki, vətəndaşı pensiya yaşına çatmamış ölərsə, onun sığorta hesabında yığılan pensiya kapitalı vəfat edənin ailə üzvlərinə (qanuna görə, yalnız ailədə əlilliyi olan övladı, ya əlilliyi olan həyat yoldaşı, ya da pensiya almaq hüququ olan həyat yoldaşı vəfat edən şəxsin pensiyasını ala bilər) verilmir. Yəni həmin vəsait qalır və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin sərəncamında saxlanılır. Üstəlik, qanuna görə, pensiyaya çıxmaq istəyən şəxsin 25 illik stajı olmalı və bu müddət ərzində Sığorta Fonduna 40 min manat ödəməlidir. Gəlin görək hamının bu imkanı varmı? Muzdla çalışanların bu imkanı varmı? Yoxdur və müxtəlif səbəblərdən bu imkana malik olmayıblar. Onlar 65 yaşına çatanda pensiya yox, dövlətdən müavinət alırlar. Eyni zamanda, hərbçilərin pensiyaya çıxma yaşı 5 il uzadılır. Bir sözlə, pensiyaları ödəmək üçün kifayət qədər mənbələr var. Sözügedən vəsaiti bu istıqamətdə xərcləmək olar. Deməyim odur ki, bir belə imkanlar var ikən pensiya yaşını uzatmaq sosial ədalətsizlikdir”.
Vidadi ORDAHALLI
