Qərb mane olmasa, Azərbaycanla Ermənistan sülh içində yaşaya biləcək...
“Cənubi Qafqazda ayırıcı xətləri çəkmək üçün bəzi cəhdlər göstərilir. Məhz bu səbəbdən Avropa Komissiyasının sədri, ABŞ-ın Dövlət katibi və Ermənistanın baş nazirinin tarixdə görünməmiş Brüssel görüşündən narahatlığımızı bildirdik”. Bu sözləri Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forumda deyib.
Dövlət başçısı əlavə edib ki, bu təsisatın tarixində heç zaman keçmiş SSRİ respublikası ilə bu cür görüş olmayıb. Hətta Ukrayna, Gürcüstan və Moldova ilə bu cür görüş keçirilməyib. Həqiqətən də aprelin 5-də keçirilən Brüssel görüşünü dəyərləndirən ekspertlər bunu hər şeydən əvvəl Ermənistanın yeni dayaq axtarışı kimi qiymətləndirir. Lakin Qərbin də Ermənistanın yanında olmaq istəyi aşkardır. Belə ki, hazırda Fransanın Ermənistana verdiyi hərbi və iqtisadi dəstək həm onu cəsarətləndirməyə, həm bölgədə separatçılığı dirçəltməyə, həm də regional gərginliyi artırmağa xidmət edir. Təbii ki, bütün bunların fonunda bölgədəki sülhün, sabitliyin pozulması risqi də yaranır. Bu sülhün pozulması isə, ilk növbədə, Ermənistanın ziyanınadır. Təbii ki, hadisələrin belə gedişi Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri ilə yanaşı, Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinə də mənfi təsir göstərəcək. Halbuki, ekspertlərə görə, Ermənistanın yalnız bir təhlükəsizlik zəmanəti ola bilər - Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlər qurmaq. Sülh müqaviləsi, sərhədlərin müəyyən edilməsi və regional layihələrə qoşulması Ermənistanın yeganə xilas yoludur. Buna rəğmən, Qərb dairələri Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqaz regionuna daxil olmağa və burada möhkəmlənməyə çalışır. Bu fonda Qərbin əli ilə rəsmi İrəvanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından (KTMT), Avropa İqtisadi İttifaqından (Aİİ) uzaqlaşdırılması üçün müxtəlif layihələr həyata keçirilir. Avropa İttifaqının Müşahidə Missiyası adı altında Qərbin kəşfiyyat qrupunun Ermənistanda yerləşdirilməsi bu layihələrdən sadəcə biridir. ABŞ və Avropa İttifaqının hədəfləri sırasında Ermənistanı Rusiyadan uzaqlaşdırmaq da dayanırsa, digər hədəf Cənubi Qafqazda müharibəni yenidən alovlandırmaqdır. Onlar Ermənistanı Azərbaycanla sülh sazişi imzalamamağa təşviq edir. Fransanın addımları bunun göstəricisidir. Eyni zamanda, aprelin 5-də Brüsseldə keçirilən ABŞ-Ermənistan-Avropa İttifaqı üçlü görüşü Cənubi Qafqazda İrəvanın vasitəsilə yeni məkrli planların reallaşdırılması cəhdidir. Rəsmi açıqlamalarda görüşün Ermənistan iqtisadiyyatına və demokratiyanın inkişafına dəstək məqsədi daşıdığı bildirilsə də, əslində bu “platformanın” Qərbin geosiyasi məqsədlərinə xidmət etməsi şübhə doğurmur. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanla yanaşı, Türkiyə və Rusiya rəsmi bəyanat verərək Brüssel görüşü fonunda Qərbin planlarına kəskin etiraz ediblər. Qərbin planlarının bölgədə sülhə və əməkdaşlığa xidmət etmədiyi, daha çox pozuculuq məqsədi daşıdığı bəyan olunub. O da aydın məsələdir ki, Qərb Azərbaycan və Türkiyə kimi dövlətlərlə sərhədləri bağlı olan Ermənistanı iqtisadi böhrandan xilas edə bilməz. İlk növbədə o baxımdan ki, Ermənistan iqtisadiyyatı bu gün İran və Rusiyadan çox asılıdır. Yəni Ermənistanın yaşaması Qərbdən deyil, Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya və İrandan asılıdır. Bu mənada, Brüssel görüşünün əsas hədəflərindən biri Ermənistanın Rusiyadan uzaqlaşdırılması, bunun qarşılığında İrəvanın anti-Azərbaycan, anti-Türkiyə siyasətini dəstəkləməkdən ibarətdir.
Şübhəsiz ki, Azərbaycanla sərhədyanı ərazilərdə hərbi infrastrukturun yaradılması, Avropa İttifaqının Avropa sülh mexanizmi xətti ilə və ABŞ büdcəsi hesabına Ermənistanın silahlandırılması kimi məsələlər regionda sülhə xidmət etmir. Heç şübhəsiz, məhz bu yardımlar hesabına Qərb Ermənistanı Cənubi Qafqazda bir silahlı forpost kimi yaratmaq niyyətindədir. Halbuki, bu gün Qazax rayonunun 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması və sərhədlərin delimitasiyası prosesinin başlanması Bakı ilə İrəvan arasında sülh prosesinin daha da irəliləməsinə yol açır. İsrailli ekspert Ariel Koqan bu fonda qeyd edir ki, delimitasiya danışıqları 30 ildən artıqdır, heç bir nəticə əldə edə bilməyən vasitəçilər olmadan aparılıb: “Məsələn, Fransa, Rusiya və ABŞ-dən olan həmsədrlərin rəhbərlik etdiyi ATƏT-in Minsk qrupu Rusiya ilə Qərbin geosiyasi qarşıdurması səbəbindən həll yolundan kənarda qalıb. Hər iki tərəf uğursuzluğa görə bir-birini günahlandırıb, baxmayaraq ki, reallıqda Rusiya və Fransa Ermənistan üzərində nəzarət uğrunda mübarizə aparırdılar. Fransa Ermənistandan Türkiyə ilə regional rəqabətdə istifadə edir, bu zaman isə Azərbaycanı öz rəqibinin bir “qolu” kimi görür. Ermənistan tərəfi Almatı Bəyannaməsinə uyğun olaraq sərhədin demarkasiyasına qayıtmağa rəsmi razılıq verməklə, dolayısı ilə etiraf edib ki, Azərbaycanın hərbi addımları “ədalətli müharibə” prinsiplərinə uyğun olaraq haqlı idi”. Koqan Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılması məsələsinə də toxunub və vurğulayıb ki, ABŞ və Fransa istisna olmaqla, Avropa İttifaqı dərhal rəsmi və nümayişkaranə surətdə delimitasiya sazişini alqışlayıb: “Cənubi Qafqazda münaqişənin sülh yolu ilə həlli Fransanın regiondakı mövqeyinə zərər verir. Paris münaqişənin yenidən gərginləşməsindən fayda əldə edə bilərdi, çünki bununla İrəvanı yeni silahlarla təmin edərdi. Mövcud razılaşma isə Azərbaycanın mövqeyini gücləndirəcək sülh sazişinə doğru bir addım ola bilər...Görünən odur ki, hazırda sülh vasitəsilə həll yolu açılır. İndi hər şey Ermənistanın hazırkı rəhbərliyinin keçmiş və indiki müttəfiqlərinin xarici təzyiqlərinə nə dərəcədə tab gətirə biləcəyindən asılıdır”.
Tahir TAĞIYEV
