Gömrük dəyəri cəmi 1.56 qəpik - düyü azı 5.30-a necə satılır?...
Fuad İbrahimov: “Düyünün qiymətinin baha olması şəbəkə marketlərinin yaratdığı inhisarçılığın nəticəsidir”
Ötən il Azərbaycan xaricdən ümumi dəyəri 49 milyon 825,7 min dollar olan 54 min 295,82 ton düyü idxal edib. Xaricdən gətirilən düyünün 1 kiloqramının orta gömrük dəyəri 92 sent (1,56 manat) olub.
Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, xaricdən idxal olunan düyünün ölkənin bütün marketlərindəki pərakəndə satış qiyməti gömrük dəyərindən dəfələrlə yüksəkdir. Həm idxal olunan, həm də yerli istehsal olan düyülərin 1 kiloqramınn satış qiyməti 5 manat 30 qəpikdən aşağı deyil. Arada bu qədər qiymət fərqi nə deməkdir və bunun başlıca səbəbi nə ilə bağlıdır?
“Ölkədə azad rəqabətlə yanaşı, çoxsaylı yarmarkalar təşkil edilməlidir ki, bu, qiymətlərə öz təsirini göstərsin”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında belə fərqin yaranmasını bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Azərbaycanda belə qiymət fərqinin mövcud olmasının obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Bu gün Azərbaycanda, əsasən də Bakı şəhərində sistemli marketlər şəbəkəsi var. Ümumən, şəbəkə marketlərin yaranması gözəl haldır. Ancaq bizdə bu marketlər şəbəkəsi yarandıqca, müştəri bazası yığdıqca, artıq öz brendlərindən istifadə edirlər. Sıradan bir sahibkar xaricdən düyü gətirsə və onu həmin marketlərə satmaq üçün təklif etsə, çoxsaylı çətinliklərlərlə üzləşəcək. Başqa bir tərəfdən, gömrük və daşıma xərcləri çıxandan sonra görürük ki, məhsul üzərində 30-40 faiz naməlum qiymət artımı meydana çıxır. Əvvəl bankdan kredit götürəndə “şapka” verməli olurdun. Bənzər hal düyü satışında da var. Qiymətin belə yüksək olması həm də bununla əlaqədardır. Yəni bu, şəbəkə marketlərinin yaratdığı inhisarçılığın nəticəsidir. Belə olmasaydı düyünün satış qiyməti bu qədər baha və eyni qiymətə olmazdı. Bir sözlə, düyü qiymətlərinin belə baha olması bu sahədə mövcud olan monopoliya ilə əlaqədardır. Qiymətin aşağı düşməsi üçün bolluq lazımdır. Bunun üçün isə sağlam rəqabət olmalıdır. Nə qədər ki bu yoxdur, ölkədə nəinki düyünün, digər məhsulların qiyməti real dəyərindən qat-qat baha olacaq. Yerli düyünün qiyməti ilə idxal düyünün qiyməti arasında fərq yoxdursa, deməli ortada ciddi inhisarçılıq var. Ölkədə azad rəqabətlə yanaşı, çoxsaylı yarmarkalar təşkil edilməlidir ki, bu, qiymətlərə öz təsirini göstərsin. Xüsusi yarmarkalar təşkil edilsə, bu, düyü qiymətlərinin aşağı düşməsinə təsir edə bilər. Ona görə də qiymətlərə təsir edən bazar instrumentləri olmalıdır. Əfsuslar olsun ki, bu gün açıq inhisarçılıq mühiti formalaşıb. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin fəaliyyəti yox səviyyəsindədir. Bir dəfə olsun bu qurumun inhisarçılıq üzərinə getdiyini müşahidə etməmişik. Yeri gəldi-gəlmədi deyirlər ki, bazar iqtisadiyyatı sistemidir, müdaxilə etmək olmaz. Bazar iqtisadiyyatıdır deyib monopoliyaya göz yummalıyıq?”.
Vidadi ORDAHALLI
