Rusiya rəsmiləri təyyarə qəzasına susduqca batır...
“Azərbaycan Hava Yolları” (AZAL) Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin dekabrın 25-də Qazaxıstan ərazisində qəzaya uğramış Bakı-Qroznı reysini yerinə yetirən “Embraer 190” təyyarəsinin Rusiya ərazisində “Pantsir-S1” hava hücumundan müdafiə sistemi tərəfindən vurulması barədə xəbər dünyada hələ də geniş şəkildə müzakirə olunur.
Bir daha xatırladaq ki, vurulan təyyarədə 67 nəfər - 62 sərnişin, 5 ekipaj üzvü olub. Onlardan 38 nəfər ölüb, 29 nəfər sağ qalıb. Sərnişinlər arasında 37 Azərbaycan vətəndaşı olub, onlardan 23-ü ölüb, 14-ü sağ qalıb. Qırğızıstandan üç sərnişin olub, hamısı sağ qalıb. 16 Rusiya vətəndaşı olub, onlardan 7-i ölüb, 9-u sağ qalıb. 6 sərnişin Qazaxıstandan olub, hamısı ölüb. Təyyarənin ekipajı 5 nəfərdən ibarət olub: 3 nəfər ölüb, 2 nəfər sağ qalıb.
Təyyarənin qəzaya uğraması nəticəsində sağ qalan bələdçi Zülfüqar Əsədov baş verənlərlə bağlı maraqlı məqamalra toxunub. O qeyd edib ki, təyyarə Qroznı hava limanına üç dəfə eniş etməyə çalışıb, lakin sıx duman səbəbindən alınmayıb: “Üçüncü eniş alınmadıqdan sonra təyyarə yüksəkliyə qalxdı və yaxın aeroportlara eniş axtardı. Bu zaman təyyarəyə xarici təsir hiss etdik. Sərnişinlər çaxnaşmaya başladılar və biz onları sakitləşdirməyə başladıq. Bundan dərhal sonra ikinci zərbəni hiss etdik və bu zaman qolumda ağrı hiss etdim. Məni ağır yaralayan qəlpə idi və mən qan itirməyə başladım. Bundan sonra daha bir partlayış səsi gəldi ki, bunu həm biz, həm də sərnişinlər hiss etdi”. Bələdçi bildirib ki, komandir başqa hava limanına uçmaq qərarına gəlib, lakin yaxın şəhərlər təyyarəni qəbul etməyib və o, Aktauya uçmalı olub. Rusiya Federal Hava Nəqliyyatı Agentliyinin rəhbəri Dmitri Yadrov bildirib ki, təyyarə qəzası saatlarında Qroznı ətrafındakı vəziyyət mürəkkəb idi. Çünki Rusiya Federasiyası “Kovyor” planının həyata keçirilməsinə başlamışdı: “Kovyor“ planı - bütün uçuş aparatları üçün qapalı səma rejimi və havada olan bütün təyyarə və ya helikopterlərin dərhal yerə enməsi və ya müəyyən zonadan çıxarılması əmridir. Bu plan müxtəlif səbəblərdən tətbiq edilə bilər: məsələn, uçuşlar üçün təhlükə yaradan qəfil hava şəraiti dəyişiklikləri zamanı və sair. Ən yaxın hava limanının dispetçeri hava gəmilərinə “Kovyor” əməliyyatının aktivləşdirilməsi barədə məlumat verir, hərbi tezliklərdə isə əmr hava hücumundan müdafiə üzrə növbətçi tərəfindən ötürülür”. Amma nədənsə, Azərbaycan təyyarəsinə belə xəbər verilməyib və o vurulub. Bunu rusiyalı hərbi ekspert Pavel Felgenhauer də etiraf edir: “Azərbaycan təyyarəsinin vurulduğunu müəyyən etmək çox asandır. Təyyarədə şrapnel, yəni dəyirmi güllələrlə dolu partlayıcı artilleriya mərmisinin izi var, ya da yox. Bunu müəyyən etmək bu qədər bəsitdir. Ona görə də, şrapnelin dəqiq xarakter izləri tezliklə müəyyən olunacaq. Hətta həlak olanların bədənlərində də onun izləri qalır. Bunu gizlətmək mümkün deyil. “Embraer” təyyarəsinin istehsal edildiyi Braziliyanın nümayəndələri də bunu müəyyən edə bilər”.
Pavel Felgenhauer Rusiyanın Azərbaycan təyyarəsinə niyə yaxınlıqdakı aerodromlara enişə icazə verməməsini anlaya bilmədiyini qeyd edib: “Əgər vurublarsa belə, niyə təyyarə Qazaxıstana istiqamətləndirilsin? Qazaxıstanda təyyarə qəzasının müstəqil araşdırılması ehtimalı var. Məntiqlə, təyyarənin Rusiya ərazisinə endirilməsinə icazə verilməliydi ki, araşdırmanı da Rusiya tərəfi həyata keçirsin. Bu beynəlxalq qaydadır. Təhqiqatı, təyyarə qəzası hansı ölkənin ərazisində baş verirsə, o aparır. Ona görə də, təyyarə niyə Aktauya istiqamətləndirilib, bunu anlaya bilmirəm”. Ekspert APA-ya açıqlamasında Rusiyanın PUA hücumu olan zaman həmin regionun hava məkanını, hava limanlarını bağladığını bildirib: “Görünür ki, burada nəsə baş verib, təsadüfən raket buraxılıb. Belə hallar olub. Yadınızdadırsa, Ukrayna təyyarəsi Tehran üzərində vurulmuşdu. O zaman təyyarədə olan hər kəs həlak olmuşdu. İran tərəfi öz səhvini etiraf etmişdi. Ona görə də Rusiyanın özünü bu qədər qəribə aparmasının səbəbini deyə bilmirəm. Əgər elan olsunsa ki, təyyarə qəzasında zədələyici elementlərin təsiri olub, yəni raketlə vurulub, bu əlbəttə ki, xoşagəlməyən vəziyyət olacaq. İran Ukrayna təyyarəsini vuranda bunu etiraf elədi. Ona görə də düşünürəm ki, Rusiya da əvvəl-axır etiraf etməlidir. Çünki burada həqiqəti gizlətmək olmaz. Əgər faktlar varsa, onları gizlətmək mənasız olacaq. Baxaq görək necə olur”. Felgenhauer Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi olan “Pantsir-S”-Zenit Raket Kompleksindən buraxılan raketin döyüş hissəsinin partlaması ilə bağlı vəziyyətə də aydınlıq gətirib: “Zenit raketi təyyarənin göyərtəsinə dəyib partlamır. Təyyarəyə çatmamış müəyyən məsafədə partlayır və onun şrapnelləri təyyarəni vurur. Amma digər, misal üçün, “İqla” raketləri birbaşa təyyarəni vurur, yəni raket birbaşa təyyarəyə dəyir. Ona görə də həmin şrapnellərin izləri təyyarədə qalmalıdır. Azərbaycan təyyarəsinin quyruq hissəsində həmin izlərin olduğu müşahidə olunur. Bu izlər həm təyyarədə, həm də sərnişinlərin üzərində qalmalıdır. Bu faktları gizlətmək mümkün deyil”. Rusiyalı politoloq Aleksey Naumovun da məsələyə münasibəti olduqca maraqlı olub: “Şəxsən mən Rusiyanın Azərbaycan təyyarəsi məsələsində uzun müddət susqunluğunu həm ümumi çaşqınlıq hissi ilə, həm də mərkəzlə Çeçenistan arasındakı münasibətlərin xüsusiyyətləri ilə izah edirəm: aydınlaşdırmaq, nəzərə almaq və razılaşdırmaq. Qərarvermə sistemimiz böyük, mürəkkəb və ləngdir. Sülhməramlılarımız Azərbaycan ordusunun səhv atəşi nəticəsində həlak olanda dərhal üzrxahlıq, izahat və təzminat ödənilməsi prosesi oldu - bunlar prezidentin hər bir detala diqqət yetirdiyi kompakt qərar qəbuletmə sisteminin üstünlükləridir. Rusiya bu cür hərəkətlilik üçün çox böyükdür, inanıram ki, onun lideri hər gün daha çox problem həll etməlidir. Hər halda ümid edirəm ki, vəziyyət oxşar halların həll edildiyi kimi aydınlaşdırılacaq və həll olunacaq, hələ ki, Moskva susur, başqaları danışır. Və onlar eşidilir”.
Ramil QULİYEV
