Rusiya-Ukrayna müharibəsindən Türkiyə çıxdı, daha doğrusu, Rusiya onu çıxardı...

Azərbaycan və Türkiyə qardaş ölkə, strateji müttəfiq kimi xarici siyasət sahəsində də eyni mövqedən çıxış etməkdədirlər. Bu, Suriya məsələsində bir daha özünü qabarıq formada büruzə verdi. Sözügedən ölkənin gələcəyinin müəyyən edilməsində Azərbaycan və Türkiyə, ümumən türk faktorununhəlledici rola malik olduğuartıq dünya miqyasında qəbul edilir.

Bütün bunlardan narazı qalanlar da yox deyil. Rusiya və İran hadisələrin bu səpkidə inkişafından heç də razı deyillər. Elə bunlar fonunda ilk növbədə Rusiyanın Türkiyəyə münasibətində artıq dəyişikliklər özünü göstərir. Hətta Kreml Ukrayna böhranının həllində indi Türkiyənin vasitəçiliyindənaçıq şəkildə imtina edir. Halbuki, Ukraynadakı müharibənin həlli ilə bağlı əsaslı çözüm məhz Ankaranın vasitəçiliyi sayəsində İstanbulda baş tutmuşdu. Amma indi Rusiya Türkiyəni Slovakiya ilə dəyişməyə can atır. Bu hal Slovakiyanın baş naziri Robert Fikonun Rusiyaya səfərindən sonda özünü qabarıq göstərir. Halbuki. Ukrayna Slovakiyanın vasitəçiliyinə qarşı çıxır. Robert Fiko özü də   bildirib ki, onun Rusiyaya səfəri Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin ölkə ərazisindən qaz tranzitinin dayandırılması ilə bağlı sözlərinə reaksiyadır: “Mənim Rusiyada görüşüm sualıma cavab verən Volodimir Zelenskinin Ukraynadan bizim Slovakiya ərazisinə qaz tranziti ilə bağlı istənilən variantın əleyhinə olduğu barədə sözlərinə reaksiya idi”. Qeyd edək ki, Moskvada səfərdə olarkən Robert Fiko Kremldə Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşüb. Aparılan danışıqlardan sonra media üçün birgə bəyanat verilməyib.Onun bu addımı xüsusilə Avropa İttifaqının Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq cəhdləri fonunda diqqət çəkir. “Politico” nəşri Robert Fikonun Moskvaya səfərini “şokedici qərar” adlandıraraq, bunun Avropa liderləri arasında müzakirələrə səbəb olacağını qeyd edib. Nəşr vurğulayıb ki, bu səfər Aİ-nin Moskva ilə enerji sahəsindəki asılılığına son qoymaq öhdəliyinə ziddir. “Financial Times” yazır ki, səfər Slovakiya ilə Ukrayna arasında enerji təhlükəsizliyi məsələsindəki gərginliklər fonunda baş tutub. Xüsusilə, keçən həftə Brüsseldə Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ilə Robert Fiko arasında keçirilən görüşün gərgin keçdiyi bildirilib. İtaliyanın “Quotidiano Nazionale” nəşri Fitso ilə Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında keçirilən görüşə diqqət çəkərək, bu iki siyasətçi arasında münasibətlərin istiliyini vurğulayıb. Nəşr 2016-cı ildən bəri bu iki liderin ilk dəfə birbaşa görüş keçirdiyini qeyd edib.

Görüşlərdən sonra Rusiya prezidenti Vladimir Putin bildirib ki, Slovakiya Ukraynadakı münaqişənin həlli üzrə dialoq üçün öz ərazisini verməyə hazırdır. Putin münaqişə tərəfləri arasında dialoqa kömək edə biləcək bu cür təşəbbüslərin vacibliyini vurğulayıb: Slovakiyanın vasitəçi kimi çıxış etmək istəyi Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı danışıqlar və əsas məsələlərin müzakirəsi üçün yeni imkanlar aça bilər”. Slovakiyanın xarici işlər naziri Juraj Blanar bildirib ki, onun ölkəsi Ukrayna və Rusiya arasında sülh prosesinə fəal töhfə verməyə hazırdır. O qeyd edib ki, ölkəsi ardıcıl olaraq sülh təşəbbüslərini dəstəkləyir və danışıqlar üçün öz platformasını təklif edir. Robert Fiko özü də yenidən bu mövzuya toxunaraq bildirib ki, Slovakiya Ukrayna üzrə sülh danışıqlarına ev sahibliyi etməyə hazırdır: "Əgər kimsə Slovakiyada sülh danışıqlarını təşkil etmək istəsə, o zaman biz hazır və qonaqpərvər olacağıq". Slovakiya hökuməti başçısının sözlərinə görə, Bratislava istənilən səviyyədə Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağı sülhə dair danışıqları qəbul etməyə hazırdır. Bu fonda Robert Fikonun dediyi digər bir məsələ də xüsusu diqqət çəkir. O qeyd edir ki, əgər Ukrayna Rusiya qazının öz ərazisindən tranzitinə icazə verməsə, iki ölkə arasında münaqişəli vəziyyət yarana bilər: "Əgər Zelenski bizim qazımızı buraxmasa, ciddi münaqişə başlaya bilər". Slovakiya Ukrayna vasitəsilə Rusiya qazının tranzitinin davam etdirilməsinə dəstək üçün özünün və qonşu ölkələrin qaz sənayesi şirkətlərini - Avstriya, Macarıstan və İtaliyadan olan təchizatçılar, istehlakçılar, qaz kəmərlərinin operatorlarını birləşdirib. Slovakiya Rusiya qazını Ukrayna vasitəsilə alır. "Qazprom"un “Naftogaz Ukraine" ilə uzunmüddətli tranzit müqaviləsi bu il başa çatır və Ukrayna tərəfi dəfələrlə onu uzatmaq niyyətində olmadığını bəyan edib. Bu arada onu da xatırladaq ki, Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Robert Fikonu Moskvaya səfər edərək Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşməsini tənqid edib: “Biz həyat uğrunda mübarizə aparırıq, Fiko isə pul uğrunda mübarizə aparır, özü də çətin ki, Slovakiya üçün pul uğrunda. Putinlə gizli sövdələşmələr ya dövlət maraqlarının satılması, ya da öz cibinə işləməkdir”. Zelenskinin sözlərinə görə, Kiyev ona Rusiya qazının tranziti ilə bağlı alternativlər təklif etsə də, Slovakiya hökumətinin başçısı üçün Moskva daha sərfəlidir: Biz ona həm slovakların - məhz slovakların - Rusiya tranzitindən yaranan itkilərin mümkün təzminatı ilə bağlı, həm də Avropa Komissiyasının sorğusu əsasında tranzit alternativləri - Rusiyadan başqa istənilən qazın tranziti ilə bağlı təklif verdik. Bunu etməyə hazır idik. Fiko slovaklar üçün təzminat istəmədi. Avropa Komissiyası ilə isə əməkdaşlıq etmək istəmir. Onun üçün nədənsə Moskvada daha sərfəlidir. Avropada hamı bunun səbəbini başa düşür. Başa düşməyən yoxdur”.

Nahid SALAYEV