Ermənistanın "sroku" ilsonuna kimidir - Konstitusiyasını dəyişəcək, sülh müqaviləsini imzalayacaq...

Ermənistanın müstəqillik haqqında Bəyannaməsində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin Ermənistanla birləşdirilməsinə və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulmasına birbaşa çağırışlar var və bu sənədə istinadlar da Ermənistanın Konstitusiyasında öz əksini tapıb. Bunu bir neçə gün əvvəl Prezident İlham Əliyev Parlamentlərarası İttifaqın baş katibi Martin Çunqonqu qəbul edərkən deyib.

Dövlət başçısı qeyd edib ki, həmçinin Ermənistanın digər normativ-hüquqi sənədlərində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları, Ermənistanın qoşulduğu bir çox konvensiyalarda və digər sənədlərdə Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyini tanımayan çoxsaylı qeyd-şərtlər mövcuddur. Bununla yanaşı, dövlət başçısı vurğulayıb ki, Ermənistanın beynəlxalq məhkəmələrdə Azərbaycana qarşı irəli sürdüyü iddiaların əsasını da Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün tanınmaması, Qarabağın Azərbaycandan ayrılması kimi məsələlər təşkil edir. Azərbaycan prezidenti qeyd edib ki, bu iddialara son qoyulduğu, Ermənistan Konstitusiyasında və digər normativ hüquqi sənədlərdə dəyişikliklər edildiyi halda sülhə nail oluna bilər. Ermənistanda bunun tez bir vaxtda həyata keçirilməsinin vacibliyini bildirən Prezident vurğulayıb ki, hazırda Ermənistanda bu mövzuda ölkədaxili müzakirələrin başlanması müsbət addım kimi qiymətləndirilir və bu, sülh prosesinin tezliklə yekunlaşdırılması üçün yaxşı imkan yarada bilər. Rusiyalı politoloq Vitali Arkov Azərbaycan prezidentinin bu yanaşmasının tam əsaslı olduğunu və sülhə xidmət etdiyini vurğulayır. O hesab edir ki, Ermənistan hakimiyyətinin Bakının təzyiqi ilə Konstitusiyaya dəyişiklik edəcəyi ehtimalı yüksəkdir: “Nəzərə alsaq ki, Bakı həqiqətən də son illər öz məqsədlərinə ardıcıl şəkildə nail ola bilib. Bura İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində ərazilərin qaytarılması, bunun nəticəsində imzalanmış üçtərəfli bəyannamə də daxildir. Bu və Əliyevin öz taktikası ilə ötən ilin sentyabrında Ermənistan qoşunlarının və silahlı birləşmələrinin Qarabağdan çıxarılması, separatçıların özünü buraxmasına nail olması faktdır. Görək Ermənistanın Konstitusiyasında, gerbində, himnində dəyişikliklərlə bağlı vəziyyət necə inkişaf edəcək. Paşinyan sözünün sahibi deyil. Amma Əliyevin məqsədlərinə çatmağa imkan verən rıçaqları var. Qalib ölkə sakitləşə bilərdi, amma Əliyev müdrik, əməli rəhbər kimi başa düşür ki, rahatlamaq olmaz, Qarabağın qaytarılması ilə bağlı bütün prosesi sona qədər və hüquqi çərçivədə başa çatdırmaq lazımdır”. Digər ekspertlər də hesab edir ki, Ermənistan dövləti revanşizmə, qonşu ölkələrə qarşı ərazi iddialarına son qoymaq və münasibətləri nizama salmaq istəyirsə, ilk növbədə, yeni Konstitusiya qəbul etməlidir. Çünki Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları Ermənistan Konstitusiyasının preambula hissəsində yer alıb. Ona görə də Ermənistan ən azından preambula hissəsini yenidən hazırlamalıdır. Indilikdə baş nazir Nikol Paşinyanın Ermənistanın qonşuları ilə münasibətləri inkişaf etdirməsi və yaxşılaşdırması üçün ölkəyə yeni konstitusiya lazım olduğunu deməsi müsbət addımdır. Hazırda Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi barədə danışıqlar davam edir, şərti sərhəddə neçə aydır sakitlikdir. Bu baxımdan da dinc münasibətlərin davamlı olması üçün sülh müqaviləsinin imzalanmasına ehtiyac var. Bunun üçün sözügedən ölkənin Konstitusiyanda və digər hüquqi-normativ sənədlərin qəbulunda dəyişikliklər zəruridir.

Onu da qeyd edək ki, Müstəqillik Bəyannaməsi İrəvanın Bakı və Ankara ilə münasibətlərinin normallaşması prosesində ən ciddi maneədir. Bu sənədi 1990-cı il avqustun 23-də o zaman ölkənin Ali Sovetinin sədri vəzifəsini tutmuş Levon Ter-Petrosyan imzalayıb. Müstəqillik Bəyannaməsinin preambulasında “Ermənistan SSR və Dağlıq Qarabağın birləşməsi haqqında” Ermənistan Ali Soveti və “Dağlıq Qarabağın Milli Şurası”nın qərarı da əsas tutulur. Bundan başqa, sənəddə 1915-ci ildə Osmanlı dövlətində “erməni soyqırımının” beynəlxalq səviyyədə tanınmasına nail olunması da vurğulanıb. Bütün bunlar sülhə, Ermənistanın Azərnbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin normalaşmasına ciddi maneədir. Ermənistanın gerbində də ərazi iddiası irəli sürülür. Ötən ilin mayında Nikol Paşinyan keçirdiyi mətbuat konfransında bu məsələyə toxunaraq ölkəsində ən hündür dağın Ağrı dağı deyil, Araqats olduğunu vurğulamışdı: “Ağrı dağı və Araqatsdan söz düşmüşkən, mən Ermənistanın suveren ərazisi olan və ya olmayan ərazilərdən danışıram. Araqat Ermənistanda, Ağrı dağı isə Türkiyədədir. Türkiyə ilə bizim dəqiq müəyyən edilmiş sərhədimiz var. Ağrı dağı Türkiyənin beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisidir. Ermənistan həmin əraziyə iddia edərsə, Türkiyə bizimlə əməkdaşlıq edər? Əlbəttə, yox”. Erməni hərbi ekspert Davit Camalyan bütün bunlara belə münasibət bildirir: “Paşinyanın açıqlamalarını təsadüfi hesab etmirəm və ümumiyyətlə, 2018-ci ildə Ermənistanda başlayan prosesləri konkret geosiyasi proseslər kontekstində nəzərdən keçirməyi təklif edirəm. Nikol Paşinyan Konstitusiyanın dəyişdirilməsinə nail olsa, bununla da biz Qarabağdan tamamilə imtina edəcəyik, milli kimliyimizdən məhrum olacağıq və hətta milli simvollarımızı belə inkar edəcəyik”. Ermənistanın “Ayakve” təşəbbüsünün koordinatoru Avetik Çalabyan bildirib ki, ölkə Konstitusiyasının dəyişdirilməsi ilə bağlı bütün prosedurlara əməl olunarsa, proses altı aydan bir ilə qədər davam edə bilər. O, əmin olduğunu bildirib ki, bu vaxt vahid cəbhə yaratmaq və Ermənistan hakimiyyətinin antimilli qərarlar qəbul etməsinə imkan verməmək üçün kifayət edəcək. Çalabyan izah edib ki, zorakılıq və terror olmayacaq, mübarizə qanun çərçivəsində, ürək və ağıl üçün aparılacaq: “Biz uğur qazanacağıq, lakin məqsədlərə çatmaq üçün vaxt çərçivəsini təyin edən biz deyilik. Prosedur var. Konstitusiya dəyişiklikləri ictimai müzakirələrlə başlamalı, sonra parlamentdə müzakirələrə getməli, daha sonra layihə Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim edilməlidir. Bundan sonra 50-60 gün davam edəcək təbliğat-təşviqat kampaniyası başlamalıdır”.

Nahid SALAYEV