Avropa qurumları TikTok-a qarşı müharibəyə başladı - əslində Çinlə müharibə gedir...
Azər Həsrət: “Həqiqətən də ictmai münasibətlərə və siyasi proseslərə çox ciddi təsir etmək imkanları var”
Euronews TV neçə gündür məsələ müzakirə edir ki, TikTok demokratiya üçün təhlükəlidir. Deyirlər ki, Rusiya TikTok vasitəsilə Avropada seçkilərə dezinformasiya üsulları ilə təsir göstərir.
Məlum olduğu kimi, TikTok Çinin yaratdığı bir sosial şəbəkədir. Deyirlər ki, Çinin alqoritmləri və dezinformasiya mexanizmləri birləşir və Avropada seçkilərin gedişinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərirlər.
Avropada seçkinin nəticələrinin TikTok-un və Rusiyanın müdaxiləsi ilə müəyyən olunması nə dərəcədə doğru ola bilər?
Şərhçilərə görə, doğrudan da Avropada çox qəribə proseslər gedir. Yayda Fransada keçirilən seçkilərdə E.Makronun partiyası məğlub oldu, Almaniyada Şoltsun partiyası seçkilərdə uğur qazana bilmədi. Rumıniyada seçkilərdə ultra-sağçılar qalib gəldilər. Halbuki, o namizəd - Qorqesku NATO-nu tənqid edirdi, Rusiyanı isə tərifləyirdi. Avropanın bəzi yerlərində, məsələn, Brüsseldə, Hollandiyada ifrat sağçılar keçirilən seçkilərdə qələbə qazanırlar. Slovakiyada keçirilən seçkilərdə Rusiyanı müdafiə edənlər qalibdirlər. Ekspertlərə görə, müəyyən məqamlarda, xüsusən də seçki proseslərində Avropada Rusiyaya rəğbət bəsləyənlər, ifrat sağçı radikallar seçkilərdə həqiqətən qalib gəlirlər.
Qərbdəkilər də məsələni belə qoyur ki, Avropada seçkilərin gedişinə təsir üçün əsasən TikTok və Rusiya dezinformasiya mexanizmlərini birləşdiriblər. Hətta buna “kokteyl bişirirlər” kimi ad da qoyublar ki, Rusiya və TikTok -un dezinformasiya maşını Avropa üçün bir “kokteyl” hazırlayır və nəticədə siyasi proseslərə, seçkilərə təsir göstərirlər.
Avropanın TikTok -dan belə qorxmasının səbəbi doğrudanmı TikTok -un Avropanın, Avropada müəyyən proseslərin əleyhinə nəticə verməsidir? Yaxud burda geosiyasi amil var?
Ekspertlərin fikrincə, bu məqamların hamısı nəzərdən keçirilərkən belə qənaətə gəlmək mümkündür ki, əsas hədəf Çindir.
Elspertlər qeyd edir ki, TikTok bir bəhanədir, əslində Avropa ilə Çin arasında ticarət müharibəsi gedir. Avropa istəyir ki, Çinin istehsal etdiyi elektromobillərə idxal zamanı böyük gömrük rüsumları tətbiq etsinlər və bununla Çinə təsir göstərib onu Avropa bazarlarında sıxışdırsınlar. Məlum olduğu kimi, bunun əvəzində Çin də öz növbəsində Avropadan məhsullar almır. Yəni aralarında ticarət müharibələri gedir.
TikTok -la bağlı Euronews-da gedən bu müzakirələrin əsl hədəfi nə ola bilər? Doğrudanmı, TikTok seçkilərə təsir göstərir, yoxsa burada sadəcə olaraq Avropa və Çin arasında gedən ticarət müharibələrinin nəticələri özünü göstərir?
“Avropa da narahatdır ki, bu sosial şəbəkələr onun içinə çox ciddi nüfuz edə bilir”
Siyasi şərhçi Azər Həsrət “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, təkcə Avropada deyil, ABŞ-da da TikTok-la mübarizə gedir. “Bunu da şəxsən anlayışla qarşılayıram. Çünki TikTok Çinin qurduğu alternativ sosial şəbəkədir, özü də çox təsirli sosial şəbəkə vahididir. Həqiqətən də ictmai münasibətlərə və siyasi proseslərə çox ciddi təsir etmək inkanları var.
Fikir versək, elə Azərbaycanın özündə də hamının istifadə etdiyi Youtube-də paylaşdığımız bir videoya 10, 20, 100 nəfər baxırsa, eyni videonu TikTok -da paylaşanda ona yüzminlərlə baxış sayı olur. Yəni onlar elə bir alqoritmika işləyib hazırlayıblar ki, istər-istəməz paylaşımlar daha populyar olur, daha çox istifadəçiyə çatır. Bu da ictimai münasibətlərə və siyasi proseslərə ciddi təsirini göstərir. Ona görə də Avropa narahatdır və TikTok -a qarşı bu və digər şəkildə əngəlləyici addımlar atmaq məcburiyyətindədirlər. Sadəcə olaraq, bunu açıq şəkildə edə bilmirlər, çünki etsələr media azadlığına qarşı çıxmış olacaqlar. Yəni sifətlərini də qorumaq istəyirlər, TikTok -un təsirlərindən də qurtulmaz istəyirlər. Odla su arasında qalıblar. Bilmirlər bunu necə etsinlər ki, az zərərlə prosesdən çıxa bilsinlər.
Ümumiyyətlə, şəxsi müşahidələrim və uzunmüddətli istifadəçi təcrübələrimə əsaslanıb deyə bilərəm ki, bəli, TikTok çox əlçatandır, çox operativdir, çox geniş yayımlanır. Amma bir fərqli tərəfi var. Məsələn, Qərbin nəzarətində sosial media şəbəkələrinə baxanda TikTok daha çox senzuraya məruz qalır. Bu problem də var. Şəxsən mən özüm Çində uyğurların problemləri ilə bağlı paylaşım edirəm, görürəm ki, o paylaşım yerimir, yürümür, geniş auditoriya ona baxa bilmir, yəni yerində sayır, baxış sayı olduqca aşağı olur”.
A.Həsrət vurğuladı ki, amma adi bir məsələ ilə bağlı, tutalım, Qərbi təndiq edən bir paylaşım edilirsə bu dərhal yayılır və baxış sayı çox olur. “Çin elə bir sistem tətbiq edir ki, onun zərərinə ola biləcək paylaşımlar çox da irəli çıxa bilməsin. Eləcə də Rusiya ilə bağlı tənqidi materaillar verəndə həmin materillara baxış yerində sayır, hətta bir qədər uzunmüddərtli video paylaşanda problemlə üzləşirsən.
Tutaq ki, bu yaxınlarda rus dilində beş dəqiqəlik bir veideo paylaşmışdım. TikTok mənə 1 saat paylaşıma icazə verdiyi halda onu 1 dəqiqəyə kəsmişdi, yəni onun növbəti 4 dəqiqəsini yayımlaya bilmədim. TikTok -un belə bir problemi var. O tam azad və senzurasız deyil. Çox təəssüflər olsun ki, birbaşa Çinin ideoloji xəttinə xidmət üçün qurulub. Baxmayaraq ki, biz daha effekjtiv olduğuna görə ondan məcburiyyət qarısında istifadə edirik, amma Çin dövləti siyasi senzuranı əskik etmir. Avropa da narahatdır ki, bu sosial şəbəkələr onun içinə çox ciddi nüfuz edə bilir. Ona görə də bu cür hərəkətə keçiblər”-deyə A.Həsrət bildirdi.
A.Həsrət eynu zamanda vurğuladı ki, Avropanın Çinlə ticarət müharibəsi aparmasının tək yolu var - öz ərazisində Çin mallarının satışını yasaqlamaq: “Bunu edə biləcəklərsə, əlbəttə ki, nəticə əldə edəcəklər. Yoxsa TikTok -u əngəlləmək, ona qarşı çıxmaq, sosial medianın üzərindən getmək, bunlar onsuz da nəticə verən deyil. Əsas məsələ Çinin dünya bazarına katostrafik bir şəkildə müdaxiləsidir. Biz elə Azərbaycanda da sağa baxırıq Çin, sola baxırıq Çin. ABŞ-da da Çin malları hər yerdədir. Yəni Çin dünyanı işğal edə-edə gedir. Avropa sadəcə olaraq ən azı 27 dövlətin ərazisində Çin mallarını yasaqlaya bilər. Edirlərmi bunu? Etmirlər”.
İradə SARIYEVA
