Paşinyan ikitərəfli danışıqlardan qaçır - Qərbin təlimatları "işini gördü"
Bəlli olduğu kimi, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi İrəvana sülh prosesini müzakirə etmək üçün sərhəddə görüş keçirməyi təklif edib. Azərbaycan bunu həm də onunla əsaslandırır ki, vasitəçilərlə aparılan danışıqlar istənilən nəticəni vermir.
Bunun əsas səbəblərindən biri Qərb platformalarının qərəzli, birtərəfli mövqeyidir. Belə şəraitdə digər platforma olan Rusiyanın vasitəçiliyini də Ermənistan qəbul etmir. Deməli, yeganə yol vasitəçilərsiz, birbaşa danışıqlardır.
Lakin görünən budur ki, Ermənistan hələ ikitərəfli əsasda sülh danışıqları üçün özündə lazımi cəsarəti tapa bilmir. Bunu Bakının danışıqların ikitərəfli əsasda başlanması və görüşün qarşılıqlı məqbul məkanda və ya dövlət sərhədində baş tutması təklifinə İrəvanın cavabı da təsdiq edir. Burada qeyd olunur ki, iki ölkə arasında sülhün bərqərar olması üçün real imkan var və bu, hər iki tərəfdən siyasi iradə olarsa, reallaşa bilər. Elə bu fonda Ermənistan Azərbaycana təklif edir ki, dövlət sərhədində hər iki ölkənin delimitasiya-demarkasiya komissiyalarının iclası keçirilsin. Beləliklə, Azərbaycan təklif edir ki, sülh danışıqları dövlət sərhədində, yaxud hər iki tərəfin qəbul edəcəyi məkanda vasitəçisiz baş tutsun. Ermənistan da təklif edir ki, sərhəddə demarkasiya komissiyalarının iclası keçirilsin. Yəni bununla Ermənistan ikitərəfli əsasda sülh danışıqlarının aparılmasından imtina edir. Bu isə ikitərəfli formatda sülh danışıqlarının İrəvan üzündən hələ ki mümkün olmadığını göstərir. Halbuki, vasitəçilərsiz danışıqlar daha effektiv nəticələr verə bilər. Bunu ABŞ-ın Azərbaycandakı sabiq səfiri Metyu Brayza da xüsusi olaraq vurğulayır. O qeyd edir ki, Azərbaycan və Ermənistanın artıq vasitəçilərə ehtiyacı yoxdur. Hər iki ölkənin 30 ilə yaxın müddətdə vasitəçilik prosesində iştirak etdiklərini bildirən ekspert vurğulayıb: “İki ölkə elə bir səviyyəyə gəlib çatıb ki, liderlər artıq sülh istədiklərini və 5 baza prinsipində, o cümlədən ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı olaraq tanınması barədə razılığa gəldiklərini bəyan ediblər. Bu prosesə yeganə maneə separatçı rejim və Ermənistanın qanunsuz silahlı birləşmələrinin Qarabağda mövcudluğu idi. Bu problem də artıq aradan qaldırılıb və iki ölkə liderinin sülh müqaviləsi barədə razılığa gəlməsinə heç bir maneə yoxdur”. Brayza hesab edir ki, sülh müqaviləsinin tezliklə imzalanması hər zamankından daha realdır. “Mən son bir neçə aya qədər heç zaman sülh müqaviləsi barədə razılığın əldə edilməsinin bu qədər real olmasına dair açıqlama verməmişəm. Bu, indi daha çox mümkün görünür. Bu prosesi dayandıra biləcək yeganə hal Nikol Paşinyanın əleyhdarları olan radikal millətçilər, həmçinin ABŞ-da prosesin əleyhinə olan diaspor nümayəndələrinin siyasi sabotaja əl atması ola bilər”. Sabiq səfirin sözlərinə görə, regional inkişaf baxımından sülh müqaviləsi çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Metyu Brayza vurğulayıb ki, müqavilənin əleyhdarları Zəngəzur dəhlizinin açılmasını Azərbaycanın Ermənistan ərazisinə daxil olması cəhdləri kimi iddialar irəli sürsələr də, reallıqda bu barədə məhz Ermənistan özü 2020-ci ilin 10 noyabr tarixində razılığa gəlib: “Mən əminəm, Nikol Paşinyan anlayır ki, əgər nəqliyyat əlaqələri bərpa olunarsa və bu xətt Azərbaycanı Naxçıvan və Türkiyə ilə birləşdirərsə, bu, nəinki Ermənistana investisiya cəlbini artıracaq, həmçinin iş yerlərinin açılmasına, iqtisadiyyatın inkişafına gətirib çıxaracaq, Ermənistan iqtisadiyyatının regional iqtisadiyyata reinteqrasiyasına şərait yaradacaq. Bu isə regionda tamamilə yeni iqtisadi dinamika formalaşdıracaq və davamlı sülhün bərqərar olmasına yol açacaq. Sülh müqaviləsi regionda bütün investisiyaları real edəcək”.
Hələlik isə Ermənistan bu reallıqları qəbul etmək istəmir. Bu səbəbdən də ikitərəfli əsasda sülh müqaviləsinin əleyhinə çıxır. Azərbaycan ikitərəfli formatı əvvəldən dəstəkləyir, hətta məkan kimi bölgədə vasitəçilik uğrunda mübarizə aparan Qərb və Rusiya masasını yox, Tiflisi təklif edib. Bu formatla bağlı son çağırışdan sonra rəsmi Bakı sülh danışıqlarının dövlət sərhədində keçirilməsi ideyasını irəli sürüb. Ermənistan hələ ki, real nəticə verə biləcək bu formatdan yayınır. Halbuki, sülhə hansısa ciddi əngəl qalmayıb. Bunu Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının Xarici İşlər, Birlik Ölkələri və İnkişaf Ofisində Parlamentlə əlaqələr üzrə dövlət katibinin müavini, Avropa və Şimali Amerika üzrə dövlət naziri Leo Dokertini qəbul edən zaman bir daha diqqətə çatdırıb. Qeyd edib ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması üçün artıq hər hansı əngəl qalmayıb. Dövlət başçısı bəyan edib ki, antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan suverenliyini tam şəkildə bərpa edib. Bu fonda prezident ölkəmizin regional sülh gündəliyini dəstəklədiyini, sülh müqaviləsi və iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılması üçün Azərbaycanın Ermənistan ilə dialoqa hazır olduğunu vurğulayıb. Amma Ermənistan hələ də özündə lazımı cəsarəti tapa bilmir. Ermənistan hakimiyyəti Qərbin verdiyi təminat və təlimatlara uyğun şəkildə sülh prosesini uzatmağa çalışsa, bundan yalnız özü zərər görəcək.
Nahid SALAYEV
