Ermənistan konstitusiya dəyişikliyindən qaça bilməz - absurd fikirlər kömək etmir...
Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov erməni həmkarı Ararat Mirzoyanın Azərbaycan və Ermənistan konstitusiyalarında paralellik aparmaq cəhdini qəbuledilməz adlandırıb.
Nazir qeyd edib ki, Ermənistanın Müstəqillik aktında, Konstitusiyasında, digər qanunvericilik aktlarında qonşu ölkələrə, Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının olması faktdır: "Ermənistan cəmiyyətində belə diskussiyaların getməsi özlüyündə müsbət haldır. Amma Azərbaycan və Ermənistan konstitusiyaları arasında bu baxımdan paralellik aparmaq yolverilməzdir. Biz anlayırıq ki, bu, xarici tərəfdaşlarımızda çaşqınlıq yarada bilər. Ona görə biz bunu qətiyyətlə yolvermilməz sayırıq və digər tərəfdaşlarımızı da bununla bağlı məlumatlandırırıq".
Xatırladaq ki, Ararat Mirzoyan parlamentdə 2023-cü il büdcəsinin icrasına dair dinləmələrdə Ermənistan və Azərbaycanın öz konstitusiyalarında qarşılıqlı problemləri dilə gətirdiklərini və bu problemlərin uzunmüddətli sülhə maneə olduğunu iddia edib: “Lakin bu o demək deyil ki, Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik edilməsi məsələsi Azərbaycanla danışıqların predmetidir”. Mirzoyan qeyd edib ki, Ermənistan Konstitusiyasında dəyişikliklər 2018-ci ildən müzakirə edilir və bu müzakirələrin Azərbaycanın tələbləri ilə diqtə edildiyini iddia etmək kökündən yanlışdır: “Bu, Ermənistanın daxili işidir”. Xatırladaq ki, 2024-cü il yanvarın 19-da baş nazir Nikol Paşinyan ölkəni yeni şəraitdə daha rəqabətqabiliyyətli və həyat qabiliyyətli edəcək yeni Konstitusiyaya ehtiyacı olduğunu bildirmişdi. Fevralın 1-də İctimai Radioya müsahibəsində baş nazir faktiki olaraq yeni Konstitusiyada Müstəqilliq haqqında bəyannaməyə heç bir istinadın olmaması lazım olduğunu açıqlayıb: “Əgər Ermənistanın siyasəti Müstəqillik Bəyannaməsinə, “Dağlıq Qarabağ”ın Ermənistan Respublikasına birləşdirilməsinə əsaslanırsa, o zaman müharibə başlayacaq və heç vaxt sülh olmayacaq”. Bundan əvvəl Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bildirib ki, Bakı ilə İrəvan arasında sülh müqaviləsi yalnız Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklər edildikdən sonra imzalana bilər. Çünki sülhə əsas maneə məhz Ermənistan Konstitusiyasında yer alanlardır. Məsələni şərh edən rus ekspert Stanislav Pritçin qeyd edir ki, hələ də Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını özündə əks etdirən Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklər zəruridir: “Bu, haqlı olaraq Bakının tələblərindən biridir ki, hazırkı Konstitusiyada Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan elementlər var. Azərbaycan hakimiyyətinin nöqteyi-nəzərindən Konstitusiyada dəyişikliklər münasibətlərin yekun tənzimlənməsinin mühüm elementidir. Və əslində, dövlətin təsis sənədində başqasının torpağı ilə bağlı iddialar varsa, onda həmin dövlət qonşusunun ərazi bütövlüyünü tanıyan müqaviləni necə imzalaya bilər? Hüquqi baxımdan belə uyğunsuzluq suallar doğurmaya bilməz və onu aradan qaldırmaq lazımdır. Aydındır ki, Konstitusiyaya edilən istənilən dəyişiklik istənilən dövlət üçün fundamental hadisədir və Ermənistan hakimiyyəti bunun təşkili üçün çox böyük iş görməlidir. Burada həm cəmiyyətdən, həm də müxalifətdən çoxlu suallar olacaq və düzəlişlər etmək o qədər də asan olmayacaq. Amma ən azı, baş nazir Nikol Paşinyanın açıqlamalarına görə, biz görürük ki, hakimiyyət Ermənistan Konstitusiyasında bu və ya digər dəyişikliyə meyllidir”. Ekspert vurğulayır ki, Ermənistan müxalifəti Paşinyana qarşı impiçment planı hazırlayır və bu, Azərbaycanla davam edən münasibətlərin tənzimlənməsini sual altına qoya bilər: “Burada əvvəlki illərlə indiki etirazları müqayisə etməyə dəyər. Əvvəllər Nikol Paşinyan müxalifətin çıxışlarına fəal cavab verir, tərəfdarlarını toplayır və hökumətyönlü mitinqlər təşkil edirdi. İndi görürük ki, o bunu etmir, baş nazirin adi işini yerinə yetirir, o cümlədən müxtəlif ölkələrə xarici səfərlərdə sakitcə gəzir. Siyasi psixologiya səviyyəsində bu o deməkdir ki, Paşinyan müxalifətin yeni fəaliyyəti ilə bağlı heç bir narahatlıq nümayiş etdirmir. Nikol Paşinyan iqtidarının sabitliyinə müxalifətin Ermənistanın gələcək həyatı üçün aydın yol xəritəsinin, ciddi gündəmin olmaması, yalnız Paşinyanın istefasını tələb etməsi çox kömək edir. Bu arada baş nazirin özünün də belə bir yol xəritəsi var və ona görə də o, özünü kifayət qədər inamlı hiss edir və başa düşür ki, müxalifətin ölkədəki vəziyyətə hansısa formada təsir etmək şansı çox deyil”.
Ermənistanda müzakirə olunmağa başlayan Konstitusiyaya dəyişikliyinin yeni mövzu olmadığını bildirən digər politoloq Denis Kislov qeyd edir ki, bu, sülh üçün çox vacibdir: “Əslində, bu məsələ indi yox, Ermənistanda siyasi-hüquqi böhran yaranan son bir neçə ildə aktuallaşıb. Söhbət bütövlükdə Ermənistan qanunvericiliyinin dəyişdirilməsindən gedir və qonşulara qarşı ərazi iddiaları, sadəcə olaraq, ümumi paketə salınacaq. Bu o zaman mümkün ola bilər ki, Ermənistan həmin vaxta qədər dövlət olaraq qalsın. Bir daha qeyd edim ki, Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklərin edilməsi zəruridir ki, bu da hərtərəfli sülh sazişinin bağlanması, delimitasiya və demarkasiya işlərinin aparılması istiqamətində bir addım olacaq. Eyni zamanda, bu struktura nə qədər şübhə ilə yanaşsaq da, yekun sənədlər, o cümlədən sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı məlumatlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatına təqdim edilməli və təsdiqlənməlidir, çünki söhbət kiminsə ərazisinə iddialardan imtina etməkdən gedir. Bir qayda olaraq, bir çox dövlətlər bunu etmir, amma etsələr yaxşıdır. Təsdiq prosesi ya BMT Təhlükəsizlik Şurasının gündəliyi, ya da sərhədlərin delimitasiyası, demarkasiyası, yenidən demarkasiyası yolu ilə suverenliyin sənədləşdirilməsi varsa, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi vasitəsilə həyata keçirilir. Tərəflər arasında qanuni bəyannamələr və razılaşmalar olduğu halda BMT-nin hansısa sammitdə qəbul etdiyi qərarlar əsasında sərhədləri müəyyən etdiyi, ona yenidən baxdığı, təsdiq etdiyi nümunələr olub. Bu, əlbəttə ki, tam o deyil, amma buna baxmayaraq, Balkan ölkələrində nə qədər sərhədlər məhz belə təyin olunub. Bosniya və Herseqovina və ya Makedoniya Respublikası ilə Yuqoslaviya Federativ Respublikasını xatırlayın”. Hələlik isə Ermənistanda ərazi iddialarından uzaq, beynəlxalq hüquqa zidd olmayan hüquqi normativ aktların dəyişdirilməsi və ya yenidən yazılması istiqamətində aparılan müzakirələr müsbət haldır. Hazırda Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi barədə danışıqlar davam edir. Bu baxımdan da dinc münasibətlərin davamlı olması üçün sülh müqaviləsinin imzalanmasına ehtiyac var. Ermənistan Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına sözdə yox, həm də sənədlər üzərində son qoymalıdır. Ermənistan xalqı Azərbaycan və Türkiyə ilə normal qonşuluq münasibətlərinin qurulmasını istəyirsə, o zaman Azərbaycanın və Türkiyənin tələbi ilə yeni qanunvericilik aktlarının qəbulunu da həyata keçirməyə hazır olmalıdır. İndilikdə isə blokada vəziyyətində olan, bütün regional layihələrdən kənarda qalan Ermənistanın ərazi iddiaları, xəstə xülyaları onu dünyadan daha da təcrid vəziyyətinə salır.
Nahid SALAYEV
