Cənubi Qafqazda Azərbaycanın əsas rol oynadığı yeni təhlükəsizlik sistemi yaranır...

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Rusiyaya son səfəri bir çox parametrlər baxımından hələ də xüsusi diqqət mövzusudur. Onun Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə bu dəfə də Kremldə baş tutan görüşü, həmişə olduğu kimi, dünyada geniş diqqət mərkəzində yer aldı. 

Daha bir mühüm nüans o idi  ki, Moskva görüşünün rus sülhməramlılarının vaxtından əvvəl dinc şəkildə bölgəni tərk etməsi fonunda baş tutması Azərbaycan və Rusiya arasında əməkdaşlığın hazırda qarşılıqlı anlayış şəraitində olmasının bariz nümunəsi oldu. 

Baş verənləri şərh edən Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Rusiya dövlət başçısı Vladimir Putinlə görüşmək üçün Moskvada oldu. Gündəlikdə ən azı iki məsələ var idi: müttəfiqlik əlaqələrinin daha da inkişafı və Azərbaycanın əvvəlki lideri, indiki Azərbaycan prezidentinin atası Heydər Əliyevin rəhbərlik etdiyi BAM-ın tikintisinə başlanmasının 50 illiyi. 2003-cü ildə prezidentliyə başlayandan bəri İlham Əliyev Rusiyaya 50 dəfədən çox səfər edib. Səfərlərin əhəmiyyətli hissəsi MDB çərçivəsində baş verən hadisələr və Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli ilə bağlı olub. Bundan əlavə, dövlət başçıları davamlı olaraq biri-birinə zəng edir. Belə ki, 2024-cü ilin fevral və mart aylarında onlar prezident seçkilərində qazandıqları inamlı qələbələr münasibətilə bir-birini təbrik ediblər. Martın sonunda Əliyev “Krokus Siti Holl”da baş vermiş terror aktı ilə bağlı Putinə başsağlığı verib və terror aktını qətiyyətlə pisləyib. Rusiya və Azərbaycan dövlət başçılarının hazırkı görüşü Rusiya sülhməramlılarının 2020-ci ilin noyabrından yerləşdirildikləri Qarabağdan çıxarılmasına başlanmasından və Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası prosesinin başlanmasından az sonra baş tutub. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun dediyi kimi, Putinlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da yaxın vaxtlarda danışmaq imkanı əldə edəcəklər. Görünür bu, Rusiya liderinin mayın 7-nə planlaşdırılan andiçmə mərasimi, mayın 8-də keçiriləcək Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) sammiti və mayın 9-da Qələbə gününün qeyd olunması çərçivəsində olacaq. Kremldəki görüşün hər iki tərəf üçün əhəmiyyətini şərtləndirən daha bir mühüm amil var. Qərb mətbuatının yazdığına görə, Dina Titusun başçılıq etdiyi bir qrup amerikalı konqresmen Azərbaycana qarşı sanksiyalarla bağlı qanun layihəsini təqdim etməyi planlaşdırır. Bütün bunların fonunda Rusiya və Azərbaycan liderlərinin görüşü artıq sadəcə formal qonşu deyil, geosiyasi kontekst qazanır. “Rusiya Qafqazda və daha geniş coğrafiyada regional təhlükəsizlik baxımından fundamental ölkədir. Ölkələrimizin qarşılıqlı fəaliyyətindən də çox şey asılıdır. Biz isə etimad, əməkdaşlıq, qarşılıqlı anlaşma tədbirlərinin gücləndirilməsinə və bütün məsələlərin qarşılıqlı fəaliyyət və qarşılıqlı maraqlar ruhunda həllinə yönəlmişik”, - deyə Azərbaycan prezidenti danışıqlarda qeyd edib. Onun təbəssümündən aydın görünürdü ki, həqiqətən də Bakı Moskva ilə düşmənçilik etmək fikrində deyil.

Öz növbəsində Putin əvvəlcə Heydər Əliyevin BAM-ın tikintisinə mühüm töhfəsini qeyd edib. “Düşünürəm, hətta əminəm ki, atanızın bu nəhəng layihənin həyata keçirilməsinə sərf etdiyi bütün səylər, zəhmət çəkdiyi illər bu gün də təkcə Rusiya üçün deyil, həm də bütün Müstəqil Dövlətlər Birliyi üçün mühüm rola malikdir. Onu nəzərdə tuturam ki, bir çox tərəfdaşlarımız bu və ya digər dərəcədə bu nəqliyyat arteriyasından istifadə edir”, - Putin bildirib. O, həmçinin xatırladıb ki, ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 4 milyard dollara çatıb, Rusiyadan Azərbaycana yatırılan investisiyalar isə 6 milyard dollar təşkil edib. Ekspertlər qeyd edir ki, BAM-ın tikintisinin başlanmasının 50 illiyi ikitərəfli münasibətləri və regional gündəliyi müzakirə etmək üçün yaxşı məlumat fürsəti oldu, xüsusən də son vaxtlar Cənubi Qafqazda baş verənlər fonunda. Əslində, Rusiya və Azərbaycanın əsas rol oynayacağı yeni təhlükəsizlik sistemi yaranır. Digər tərəfdən, Heydər Əliyevlə əməkdaşlıq edənlərin çoxu onun BAM-ın tikintisinə verdiyi töhfəni qeyd edirdi ki, bu da Rusiyanın Şərqə üz tutma siyasəti fonunda xüsusi aktuallıq kəsb edir. Bu arada Peskov bəyan edib ki, Azərbaycan Rusiya üçün böyük qonşu, dost, tərəfdaş və müttəfiqdir. “Bu münasibətləri hər cür davam etdirmək və inkişaf etdirmək üçün hər iki tərəfdə siyasi iradə var” - o vurğulayıb. Xüsusilə Peskovun sözlərinə görə, bu, iqtisadi potensiala aiddir, çünki Rusiya Bakının İtaliya və Türkiyədən sonra üçüncü ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. Bununla belə, ekspert Stanislav Pritçin Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində keyfiyyət dəyişikliyi üçün hələlik heç bir əsas görmür. Məsələn, Bakının Aİİ-yə daxil olması gündəmdə deyil, ən yaxşı halda o, azad ticarət zonasına daxil ediləcək. Eyni zamanda o, Aİİ-nin digər üzvü Qazaxıstanın mühüm rol oynadığı “Transxəzər” ticarət yolunun əhəmiyyəti artacağı təqdirdə vəziyyətin gələcəkdə dəyişə biləcəyini də istisna etməyib”. Ümumilikdə qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan lideri, MDB məkanında ən çətin bölgədə yerləşməyimizə baxmayaraq, Rusiya ilə münasibətlərdə müstəqilliyini qoruyan, dövlət və milli maraqları tam olaraq həyata keçirməyi bacaran yeganə lider olmağı bacarıb. Azərbaycanın bölgədə yeni reallıq yaratması və Qafqazın real siyasi mərkəzinə çevrilməsi fonunda Ermənistanda baş verənlər regionla bağlı Rusiya hökumətinin baxış bucağında korrektələrlə müşahidə olunur. 

Ramil QULİYEV