Elmə ayrılan dövlət pulunun hansı hissəsi alimə çatır? - Günün tərs sualı...
İlqar Orucov: “Elmə ayrılan vəsaitin həcminin artırılması ilə bərabər onun effektiv idarə olunmasına da nəzər yetirilməlidir”
“Hər il dövlət büdcəsindən elmin inkişafına xeyli vəsait ayrılır, amma həmin məbləğin nə qədər hissəsi birbaşa alimə çatır, bax bu sual maraqlıdır”.
Bunu Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərov parlamentin noyabrın 14-də keçirilən plenar iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2024-cü il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin müzakirəsində deyib. O qeyd edib ki, Milli Elmlər Akademiyasında elmi işçi vəzifəsində çalıçan gənc bir alim 10-cu dərəcə ilə 420,62 manat, 11-ci dərəcə ilə 431,04 manat, 12-ci dərəcə ilə 453,02 qəpik təmiz maaş alır: "Böyük elmi işçi isə 13-cü dərəcə ilə 464,80 manat, 14-cü dərəcə ilə 483,52 manat maaş alır. Halbuki, 2023-cü ilin yanvar-iyul ayları üçün ölkədə nominal orta aylıq əmək haqqı 925,3 manat olub. Paytaxtda isə orta aylıq nominal əmək haqqı 1179,8 manat təşkil edib. Yəni paytaxtda yaşayan alim buradakı orta aylıq əmək haqqının üçdə biri qədər maaş alır. Doğrudanmı biz bu maaşla gənclərimizi elmə gətirmək istəyirik? Doğrudanmı güman edirik ki, bu qədər maaşla alim elmlə məşğul olacaq?".
Ekspertlər də təsdiq edir ki bu gün gənc alimlərin əmək haqqı aşağıdır. Belə bir vəziyyətdə gənc alimlərin elmə cəlb olunması çətinləşir.
“Azərbaycan elmi ümumi inkişafdan geri qalır, yanaşma dəyişməsə, doğru strategiya tətbiq olunmasa vəziyyət olduğu kimi qalacaq”
Azərbaycan Gənc Alim, Doktorant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, dövlət büdcəsindən elmin inkişafına ayrılan vəsaitin azlığı zaman-zaman müzakirə predmeti olub. Elmə ayrılan vəsaitin artırılmasına ciddi şəkildə ehtiyac var: “Elmə ayrılan vəsaitin səmərəli şəkildə istifadə olunması olduqca maraqlıdır. Elmin idarə olunmasında ciddi problemlər var. Prezident İlham Əliyevin göstərişi ilə Elm və Təhsil Nazirliyi yaradıldı. Dövlətin elmi, texniki siyasətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı nazirliyə mərkəzi icra hakimiyyəti statusu verildi. Ancaq hələ də bu sahədə problemlər yaşanır”.
Həmsöhbətimiz bildirdi ki, bu gün gənc alimlərin fəaliyyəti üçün nə qədər münbit şəraitin olub-olmaması araşdırılmalıdır. Həmçinin, işlənən mövzuların dövlət üçün nə dərəcədə strateji əhəmiyyət kəsb etdiyi də araşdırılmalıdır. Bu kimi problemlər olduğu üçün elm sahəsində vəziyyət ürəkaçan deyil: “Danılmaz faktdır ki, bu gün elmi müəssisələrdə lazım olmayan ştatlar var. Eyni zamanda, lazım olmayan laborotoriyalar da yetərincədir. Ölkə üçün əhəmiyyət kəsb etməyən mövzularda tədqiqat, araşdırmalar aparılır. Bu səbəbdən də həmin tədqiqatlara dövlətin vəsait ayırması düzgün deyil”.
Ekspert hesab edir ki, elmə ayrılan vəsaitin həcminin artırılması ilə bərabər onun effektiv idarə olunmasına da nəzər yetirilməlidir. Bu istiqamətdə işləri gücləndirmək lazımdır: “Biz alimlərə yüksək əmək haqqı verilməsinin tərəfdarıyıq. Ancaq o əmək haqqı ədalətli şəkildə verilməlidir. Elmi tədqiqat müəssisələrində faydasız işlə məşğul olan insanlar yer alır. Buna görə də Azərbaycan elmi ümumi inkişafdan geri qalır. Yanaşma dəyişməsə, doğru strategiya tətbiq olunmasa vəziyyət olduğu kimi qalacaq”.
Günel CƏLİLOVA
