Mərkəzi Asiya ölkələri Azərbaycan üzərindən Avropaya elektrik ixracı imkanları axtarır...
Özbəkistanın Nəqliyyat Nazirliyi beynəlxalq nəqliyyat marşrutlarının şaxələndirilməsi, o cümlədən Azərbaycan ərazisindən yeni tranzit dəhlizlərinin yaradılması üzərində işləyir. Bu barədə Özbəkistanın nəqliyyat naziri İlhom Maxkamov məlumat verib.
Özbəkistanda ölkənin nəqliyyat-logistika sisteminin gələcək inkişafının əsas istiqamətləri müəyyən edilib. Vahid proqram da hazırlanıb və onun çərçivəsində 2030-cu ilə qədər nəqliyyat, logistika və yük tranziti konsepsiyası təsdiq olunub. Özbəkistanın nəqliyyat naziri İlhom Maxkamov departamentin diqqət mərkəzində olacağı beş əsas istiqaməti qeyd edib: yükdaşımaların maya dəyərinin azaldılması, beynəlxalq marşrutların şaxələndirilməsi, yeni istiqamətlərdə daşımalarda rahatlığın yaradılması və daşıma xərclərinin azaldılması. Özbəkistan Nəqliyyat Nazirliyinin qarşısında nəqliyyatın problemlərlə üzləşdiyi ölkələri yan keçən nəqliyyat marşrutlarını inkişaf etdirmək vəzifəsi durur. Digər məqsəd 2030-cu ilə qədər Logistika Performans İndeksində Özbəkistanın mövqeyini 88-ci yerdən ən azı 55-ci yerə yüksəltməkdir. Bundan əlavə, beynəlxalq avtomobil yolları boyunca logistik mərkəzlərin, düşərgələrin, TIR parklarının və digər şəraitin yaradılması üçün ünvanların siyahısı hazırlanır. Nəqliyyat Nazirliyi rəhbərinin təqdimatına əsasən, alternativ nəqliyyat dəhlizləri kimi aşağıdakı marşrutlar müəyyən edilib: Türkmənistan – İran – Türkiyə – Avropa İttifaqı; Türkmənistan – Azərbaycan – Gürcüstan – Avropa; Əndican – Oş – İrkeştam – Kaşqar; həmçinin Özbəkistan – Əfqanıstan – Pakistan. Bu tranzit dəhlizləri xarici ticarət əməliyyatlarının sabitliyini təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. Yeni marşrutların səmərəli işləməsi üçün Özbəkistan Belçika, Serbiya, Norveç, Xorvatiya və Albaniya ilə avtomobil nəqliyyatı sahəsində yeni beynəlxalq müqavilələr bağlamağı planlaşdırır. Rəsmi Daşkənd, həmçinin Çin, İran, Belarus, Ukrayna, Moldova və Rumıniya ilə mövcud müqavilələrə yenidən baxılmasını nəzərdə tutur. Planlara, həmçinin gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və malların keçidinin sürətləndirilməsi, habelə nəqliyyat sənədlərinin qarşılıqlı tanınması üçün “yaşıl dəhliz” sisteminin tətbiqi daxildir. Qeyd edək ki, Azərbaycan, həm də Mərkəzi Asiya ölkələrinin iqtisadi inkişafında, ticarət əlaqələrinin genişlənməsində vacib ölkə hesab olunur. Elə bu zəmində xüsusən son illər həmin ölkələrlə münasibətlərdə əlaqələrimiz durmadan genişlənir. Dövlət başçıları səviyyəsində təşkil olunan qarşılıqlı səfərlər, keçirilən görüşlər, imzalanan sənədlər əhəmiyyətinə görə əməkdaşlığımıza strateji xarakter qatır. Burada qeyd edək ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi və Qərbin Moskvaya qarşı sanksiyaları Rusiyanın tranzit ölkə kimi, xüsusən də Avropa İttifaqı ilə Çin arasında quru əsaslı ticarət əlaqələrində effektivliyini məhdudlaşdırıb. Bu kontekstdə orta asiya ölkələrinin də ixracında müyyən çətinliklər yaşanır. Belə vəziyyətdə Azərbaycandan keçən tranzit marşrutları, xüsusən də Orta Dəhliz orta Asiya üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Xatırladaq ki, Orta Dəhliz dəmir yolu ticarəti üçün potensial alternativ marşrut kimi Çin, Avropa İttifaqı və daha geniş regionda şirkətlər və hökumətlərin diqqətini çəkməyi bacarıb. Çünki hazırda müharibə səbəbindən Qara dənizin Ukrayna sahillərindəki limanlarda təhlükəli vəziyyət hökm sürür və əslində, onların fəaliyyəti dayanıb. Müharibənin digər tərəfi olan Rusiyadan keçən marşrutlara təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərindən və bir sıra başqa səbəblərdən diqqət azalıb. Çin nəzərə alır ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi Şimal dəhlizi ilə yükdaşımaları məhdudlaşdırıb. Odur ki, Orta Dəhliz məsafə və müddət baxımından böyük alternativ sayılır. Hazırda Mərkəzi Asiyanın təbii resurslarının dünya bazarlarına nəql edilməsində, həmçinin region ölkələrinin idxalında Azərbaycanın ərazisində yaratdığı tranzit imkanlar müstəsna önəm kəsb edir. Bundan başqa, Azərbaycan Orta Asiyadan elektrikenerjisinin ixracı üçün də mühüm tranzit önəmə malikdir. Xatırladaq ki, 2023-cü ilin dekabrında Bakıda Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında Mərkəzi Asiya ölkələrindən Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Avropaya elektrik enerjisinin ixracı perspektivlərinin müzakirə edildiyi üçtərəfli görüşün nəticəsi olaraq birgə kommünike imzalanıb. Müvafiq strukturların rəhbərləri tərəfindən imzalanan birgə kommünike bərpaolunan enerji mənbələrinə fokuslanan enerji mübadiləsi, yaşıl hidrogen və yaşıl ammonyakın inkişafı və ixracı, müvafiq infrastrukturun yaradılması sahəsində əməkdaşlıq kimi məsələlər əks olunub. Sənədə əsasən, tərəflər elektrik enerjisinin ixracı ilə bağlı birgə müəssisənin yaradılması və layihənin iqtisadi əsaslandırılmasına hazırlıqla bağlı razılığa gəliblər. Bu fonda Mərkəzi Asiya ölkələrindən enerji ixracında da Azərbaycan əsas tranzitlərdən biri olacaq. Bütün bunlar həm də onun nəticəsidir ki, Azərbaycanın xarici siyasətində türk dünyası, həmçinin Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əməkdaşlıq da xüsusi yer tutur. Qərbdə isə Azərbaycan Mərkəzi Asiyaya əsas giriş qapısı hesab olunur. Perspektivdə işə düşəcək və Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın yükkeçirmə potensialının artırılmasına əlavə töhfələr verəcək. Bütün bunlar Azərbaycanın regional tranzit və ticarət qovşağına çevrilməsi ilə müşayiət olunur və ölkəmizin mühüm uğurlarından biri kimi çıxış edir.
Ramil QULİYEV
