Azərbaycanla OPEK+ bu dəfə də əlverişli mövqeni qoruya bilir... Neft uğrunda mübarizə kəskinləşir...

ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp Amerikanın ən böyük ticarət tərəfdaşlarına əlavə rüsumlar tətbiq etməyi planlaşdırır. O, bu barədə “NBC News”a müsahibəsində bildirib. 

Tramp ABŞ-ın ən böyük ticarət tərəfdaşlarına idxal tariflərinin tətbiqi ilə bağlı seçkiqabağı vədini yerinə yetirəcəyini söyləyib: “Düzgün istifadə edildikdə, rüsumlar təkcə iqtisadiyyatda deyil, həm də qeyri-iqtisadi sahələrdə çox güclü alətdir”.

Eyni zamanda, seçilmiş prezident bu cür tədbirlərin amerikalıların xərclərinə təsir etməyəcəyinə söz verməyib: “Mən heç nəyə zəmanət verə bilmərəm. Mən hətta sabaha zəmanət verə bilmərəm”. Ekspertlər qeyd edir ki, Trampın hakimiyyəti dönəmində dünya iqtisadiyyatında ciddi yeniliklər olacaq.  Düzdür, bu fonda Donald Trampın dünya bazarında neftin qiymətini bir barrel üçün 40 dollara endirməklə bağlı son hədələrini ciddi qəbul etmək çətindir. Lakin onlara məhəl qoymamaq ehtiyatsızlıq olardı. Beləliklə, neft istehsalçıları öz hesablamalarına neftinin qiymətinin arzuolunmaz həddə düşməsi riskini də daxil edirlər.  Lakin  ekspertlər indilikdə OPEC+ nazirlərin son toplantısında qəbul edilən qərarlar sayəsində indi hər hansı yeni şok gözləmirlər. Söhbət neftin qiymətini məqbul səviyyədə saxlamaq üçün nəzərdə tutulan məhdudiyyətlərin uzadılmasından gedir. OPEC+ üzv ölkələrinin videokonfrans vasitəsilə keçirilən nazirlər toplantısının nəticəsi olaraq alyans tərəfindən əvvəllər razılaşdırılmış neft hasilatının kvotalarının 2025-ci ilə qədər uzadılması barədə qərar qəbul edilib. İclasda əsas kvotalarla yanaşı, neft hasilatının bir neçə əlavə könüllü azaldılmasının da taleyi müzakirə olunub. OPEC+ neft hasilatının könüllü əlavə azaldılmasını 2,2 milyon barrel həcmində razılaşdırıb. Bu razılaşma 2025-ci ilin birinci rübünün sonuna qədər qüvvədə olacaq.Hazırda alyansın səkkiz ölkəsi hasilatı könüllü azaldıb: Rusiya, Səudiyyə Ərəbistanı, Əlcəzair, İraq, Qazaxıstan, Küveyt, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Oman. Bu rejimdən mərhələli çıxış zamanla - 2025-ci ilin aprelindən 2026-cı ilin sentyabr ayının sonuna qədər olan dövrü əhatə edir. Bu, yeganə könüllü əlavə hasilatın azaldılması deyil. Belə ki, müvafiq könüllü məhdudiyyət 2025-ci ilin sonuna qədər qüvvədə idi; indi əsas kvotalarla birlikdə 2026-cı ilin sonuna qədər uzadılıb. Bəzi məhdudiyyətləri digərlərinin üzərinə gəlməklə OPEC+ üzv ölkələri neft qiymətlərini məqbul səviyyədə saxlamağa ümid edirlər. Baxmayaraq ki, əslində bəzi məhdudiyyətlər hələ də müvəqqəti olaraq pozula bilir: alyansda hasilatı azaltmayan və buna görə OPEC+ birləşməsinə “borclular” var. Belə ölkələr üçün az azaldılmış neft hasilatına görə kompensasiya müddətini 2025-ci ilin sentyabrından 2026-cı ilin iyun ayının sonuna qədər uzatmaq qərara alınıb. Bu ölkələr OPEC katibliyinə yenilənmiş təzminat cədvəllərini təqdim edəcəklər. Həmin ölkələr arasında Rusiya, İraq və Qazaxıstan da var. Rusiya baş nazirinin müavini Aleksandr Novakın jurnalistlərə verdiyi açıqlamaya görə, ümumilikdə, 2024-cü ildə Rusiyada neft və kondensat hasilatı təxminən 518-521 milyon ton təşkil edəcək.

OPEC+ tərəfindən açıqlanan məlumatlara əsasən, bütün məhdudiyyətlər və sonra onların tədricən yumşaldılması nəzərə alınmaqla, Rusiyada neft hasilatı 2025-ci ilin yanvar-mart ayları üçün nəzərdə tutulan 8,978 milyon barreldən 2026-cı ilin sentyabr-dekabr aylarında 9,449 milyon barrelə qədər artmalıdır. Səudiyyə Ərəbistanında isə eyni dövrdə hasilatı  8,978 milyon barreldən 9,978 milyon barrelə qədər artırmaq öhdəliyi götürüb.  Beləliklə, son bir ildə qlobal neft bazarı nisbətən balanslaşdırılmış görünür: “Brent” neftinin qiyməti 70-80 dollar diapazonunda qalır. Bir çox ekspertlər bu dəhlizdə köklü dəyişikliklər üçün ilkin şərtləri görmürlər, ən azı hələlik. Onlar xüsusilə neftin qiymətinin bir barrel üçün 40 dollara düşməsi ehtimalına şübhə ilə yanaşırlar. “Finam” qrupundan olan rus analitik Nikolay Dudçenko qeyd edir ki, Donald Trampın son bəyanatlarından və neft hasilatını artırmaqla hədələmələrindən sonra bir barrel üçün 40 dollar qiyməti geniş  müzakirə olunmağa başlayıb: “Kotirovkalara mümkün təzyiqin başqa bir səbəbi Trampın Çinə qarşı proteksionist siyasəti ola bilər ki, bu da Çin iqtisadiyyatının zəifləməsi və buna görə də Çin tərəfindən neftə tələbatın azalması ilə nəticələnir”. Bununla belə, Dudçenkonun aydınlaşdırdığı kimi, əslində neftin belə aşağı qiymətləri təkcə OPEC və OPEC+ ölkələri üçün deyil, həm də Amerika neft sənayesinin özü üçün əlverişsizdir: “ Qiymətlərin bir barrel üçün 40 dollara enməsi şok ssenari olacaq, bu səbəbdən nəinki OPEC+ ölkələri, hətta ABŞ-ın özünün də buna imkan verməyəcəyi ehtimalı yükskdir”. “Freedom Finance Global”ın aparıcı analitiki Natalya Milçakova isə əlavə edib ki, qlobal neft tələbi hələ pik həddə çatmayıb: “Axı, Çin, Hindistan və bir çox digər inkişaf etməkdə olan ölkələr aktiv şəkildə yanacaq almağa davam edir. Hibrid və elektrik avtomobillər isə bahadır, bu nəqliyyat növünə kütləvi keçid gözləmək lazım deyil”. O da nəzərə alınmalıdır ki, hazırda dünyanın bir çox nöqtələrində silahlı münaqişələr gedir. Yaxın Şərqdə İsraillə HƏMAS, şimal qonşumuz Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə gedir. Suriyada rejimdəyişikliyi baş verib. Bunlar dünya siyasətinə və iqtisadiyyatına təsirsiz ötüşmür və neftin qiymətinin də yüksək həddə qalmasını təmin edir. Münaqişələrin coğrafiyası kifayət qədər genişdir. Müharibələr dövlətlərin kifayət qədər maliyyə və iqtisadi resurslarını özünə cəlb edir. Bu baxımdan da neftin qiymətinin enmə ehtimalı azdır.

Ramil QULİYEV