Makron Fransanın siyasi və maliyyə sistemini çökdürdü - ölkə hökumətsiz qaldı...
Parlamentin ona etimad göstərməməsindən sonra Fransa hökuməti istefa verib. Bu, 1962-ci ildən bəri ölkədə ilk etimadsızlıq səsverməsidir. 62 il əvvəl də deputatlar baş nazir Jorj Pompidunu istefaya göndərmişdilər. Bu dəfə Mişel Barnier hökuməti Marin Le Penin ifrat sağçı Milli Birlik Partiyasından büdcəyə dəstək ala bilmədiyi üçün istefaya göndərilib.
Etimadsızlıq səsverməsini 331 deputat dəstəkləyib, 289 deputat bunun əleyhinə çıxıb.
Beləliklə, Mişel Barnier hökuməti cəmi 74 gün işləyərək ən qısa hökumət olub. İndi prezident Emmanuel Makron yeni baş nazir təyin edə bilər, lakin Milli Assambleyanın deputatları onun təklif etdiyi namizədi təsdiq etməlidirlər. Bu da mümkünsüz görünür. Xüsusən də o fonda ki, heç bir partiyanın parlamentdə çoxluğa malik olmadığını nəzərə alsaq, bu missiyaya nail olmaq çətindir. Bir çox fransız şərhçinin qeyd etdiyi kimi, Barnierin kabinetinin süqutu Fransada prezident Makronun parlamenti buraxmasından və növbədənkənar seçkilərdən sonra yayda başlayan onsuz da ciddi siyasi böhranı gücləndirəcək. Hökumətin istefası həm də ölkəni büdcə problemləri və ola bilsin ki, ciddi maliyyə böhranı ilə hədələyir, çünki hökumətin 2025-ci il üçün hazırladığı büdcə qüvvədən düşür. Yeni ildə dövlət orqanlarının və sosial sığorta sisteminin maliyyələşdirilməsi ötən ilin büdcəsi əsasında, ancaq dövlətin fəaliyyətini təmin etmək üçün lazım olan məbləğdə davam etdiriləcək. Digər tərəfdən Mişel Barnierin kabinetinin istefası gözlənilirdi. Hökumətə etimadsızlıq səsverməsi onların ən ifrat qanadı - Jan-Lük Melenşonun “Fəth olunmamış Fransa” partiyasının rəhbərlik etdiyi sol koalisiyanın deputatları tərəfindən təklif edilib. Onların təşəbbüsünü ifrat sağçı düşərgədən olan Marin Le Penin partiyası dəstəkləyib. Mötədil sağçı baş nazirin istefası baş nazir postuna namizədliyini irəli sürmək istəyən hər iki partiya üçün faydalı oldu. Etimadsızlıq səsverməsinə səbəb hökumətin 2025-ci il üçün sosial və tibbi sığorta sisteminin büdcəsi haqqında təklif etdiyi qanun layihəsi olub. Onu qəbul etmək üçün Mişel Barnier qanunun parlamentdə səsvermə olmadan təsdiqlənməsinə imkan verən Konstitusiyanın 49.3-cü maddəsindən istifadə etmək qərarına gəlib. Büdcə tibb sektorunda dövlət xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasını, pensiya indeksasiyalarının ləğvini və digər qeyri-populyar tədbirləri nəzərdə tuturdu. Buna da sərt etiraz olundu. Beləliklə, Fransa həqiqətən də görünməmiş bir vəziyyətlə üzləşib. Mişel Barnierin hökumətinin istefasından sonra Makron parlamentin təsdiqi üçün yeni baş naziri təklif etməli olsa da, çıxılmaz duruma düşüb. Çünki onun namizdənin təsdiqlənməsi mümkünsüzdür. Parlamentin aşağı palatasında heç bir partiyanın mütləq çoxluğa malik olmadığını nəzərə alsaq, yeni siyasi “kamikadze”nin təsdiqlənməsi çox çətin olacaq. Bu yay baş nazirin seçilməsi və onun təsdiqi prosesi iki ay yarım çəkdi. Beşinci Respublika tarixində ilk dəfə olaraq prezident Makronun manevr imkanı son dərəcə dardır. Müxalifət deputatları onun istefaya getməsini təklif edirlər. Belə olan halda ölkəni yeni prezident seçkiləri gözləyir.
Konstitusiyaya görə, incimiş Makron parlamenti yenidən yalnız 2025-ci ilin yayında buraxa bilər. Bu, o deməkdir ki, o, yeni baş nazirin seçilməsi ilə bağlı bütün siyasi partiyalarla yorucu danışıqlar aparacaq. Makronun partiyasının Aİ seçkilərindəki sarsıdıcı məğlubiyyətindən və yayda Milli Assambleyanı buraxdıqdan sonra keçmiş baş nazir Qabriel Attalın etdiyi kimi, Mişel Barnierdən də müvəqqəti hökumət olaraq qalması istəniləcək. Müvəqqəti hökumət cari işlərlə məşğul olacaq və yeni qanunlara səs verə bilməyəcək. Siyasi məsləhətçi Emmanuel Rivierə görə, gələcək baş nazirin seçimi konkret bir şəxsə deyil, layihəyə yönəlməlidir: "Bizə şəxsiyyət yox, layihə və razılaşma lazımdır. Kastinqi aparan Makron deyil. Büdcə maneəsini aradan qaldırmaq üçün razılaşma lazımdır. Bu, konkret missiyası olan saf texnokrat ola bilər. Fransanı 2025-ci il üçün büdcə ilə təmin etmək lazımdır”. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi Makronun prezidentlik müddəti 2027-ci ilin yazına qədər davam etsə də, bəzi partiyalar dövlət başçısının parlamenti buraxmaq qərarından sonra yaranmış siyasi xaos səbəbindən istefaya getməyə çağırır. Rivierə görə, bu, siyasi böhran səbəbindən həm ölkə daxilində, həm də xaricdə nüfuzu aşağı düşən Makrona növbəti zərbədir. Dekabrın 20-nə qədər büdcə təsdiq edilməsə, hökumət öz konstitusiya səlahiyyətlərindən istifadə edərək büdcəni fərmanla qəbul edə bilər. Amma bu, sosial təminat büdcəsi vəziyyətində olacaq. Bu hal 50 günlük çıxılmaz vəziyyətdən sonra sərəncam, 70 günlük müzakirədən sonra isə milli büdcə qəbul edilə bilər. Başqa bir hal 2024-cü ilin büdcəsinin 2025-ci ilə qədər uzadıla biləcəyidir. Lakin bu, yalnız müvəqqəti həll yoludur. Fransanın ABŞ kimi iqtisadi dayanma riski olmasa da, siyasi qeyri-sabitlik investorları qorxuda bilər. Fransa hazırda xərclərinə görə Avropa İttifaqının təzyiqi altındadır. Ölkənin büdcə kəsiri ÜDM-in 6%-i səviyyəsində qiymətləndirilir, Aİ-nin fiskal qaydalarına görə isə borc 3%-lik həddi keçməməlidir.
Samirə SƏFƏROVA
