Gürcüstan seçkiləri Qərbi dilemmaya saldı - tanıya da bilmir, ciddi nöqsanlar da tapa bilmir...
Qonşu Gürcüstanda parlament seçkiləri başa çatsa da, onun nəticələri ilə bağlı Qərbdə və müxalifət dairələrində böyük məyusluq hökm sürür. Qeyd edək ki, oktyabrın 26-da Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərində hakim "Gürcü Arzusu-Demokratik Gürcüstan" partiyası 89 deputat mandatı qazanıb.
Dörd qərbyönlü müxalifət partiyası isə ümumilikdə 61 yer qazanıb. Müxaliflərdən “Dəyişiklik üçün Koalisiya” 18, “Birlik Milli Hərəkatı” 17, “Güclü Gürcüstan” 14, “Gürcüstan naminə” partiyası isə 12 deputatla təmsil olunacaq. Mandatların yenidən bölüşdürülməsi qaydasına gəlincə, siyasi partiyanın aldığı mandatların sayını müəyyən etmək üçün onun qazandığı səslərin sayı 150-yə vurulmalı və səslərin 5 faizini əldə etmiş bütün siyasi partiyaların topladığı səslərin cəminə bölünməlidir. Əldə edilən bütün rəqəm siyasi partiyanın qazandığı yerlərin sayıdır. Siyasi partiyaların əldə etdiyi mandatların cəmi 150-dən azdırsa, bölüşdürülməmiş mandatları ardıcıl olaraq daha yaxşı nəticə göstərən siyasi partiyalar alır. Müxalifət nəticələri tanımaq istəmir. Bu düşərgənin təmsilçiləri Tiflisdə mitinqi keçirib. Etirazçılar parlament binasının qarşısına toplaşaraq Rustaveli prospektini bağlayıblar. Bir çox müxalif siyasətçilərin fikrincə, nəticələr saxtalaşdırılıb. Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili də səsvermənin nəticələrini tanımadığını bildirib. Zurabişvili mitinqdə toplaşanlar qarşısında çıxış edib. O, Qərb liderləri ilə danışdığını və onların da seçkilərin qeyri-legitim olması ilə razılaşdıqlarını söyləyib: “Biz sizin konstitusion səsvermə hüququnuzu qorumaq üçün mübarizə aparacağıq. İndi bədbinlik vaxtı deyil, indi vacib olanı sakit və başımızı qaldıraraq səslərimizi qorumaqdır. And içə bilərəm ki, bu Avropa yolunun sonuna qədər və biz Avropanın qapılarına çatana qədər sizinlə olacağam. Bu, təkcə arzumuz deyil, reallıq və gələcəkdir, bizim alternativimiz yoxdur”. Müxalifət nümayəndələri təkrar seçkilərin keçirilməsini tələb ediblər. “Birlik Milli Hərəkatı” partiyasının liderlərindən biri Giorgi Vaşadze hesab edir ki, seçkilər beynəlxalq müşahidəçilərin nəzarəti altında keçirilməlidir. Rusiyanın dövlət xəbər agentlikləri - TASS və “RİA Novosti” yazır ki, guya, kütləvi etirazlar zamanı təxribatların təşkili üçün Ukraynada təlim keçmiş snayperlər Tiflisə gəliblər. Gürcüstan parlamentinin sədri Şalva Papuaşvili parlament seçkilərindən sonra müxalifət, prezident və başqaları tərəfindən irəli sürülən bütün ittihamları şərh edərkən söyləyib ki, BDİPÇ/ATƏT, ATƏT PA, AŞPA, NATO PA və Avropa Parlamentinin birgə missiyası oktyabrın 26-da Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərinin legitimliyini tanıyıb: “Bu, onların hesabatlarında da əksini tapıb. Lakin məğlubiyyətlə barışa bilməyən radikal müxalifət beynəlxalq təşkilatların rəyini qəbul etmir. Müxalifət nümayəndələrinin müşahidə missiyalarının belə bir qiymətləndirmə vermək hüququna malik olmadığını iddia etməsi gülüncdür". O qeyd edir ki, radikal müxalifət dövlət çevrilişi ssenarisini izləyir və konstitusion quruluşa qarşı gedir. Gürcü xalqının bu cür fəaliyyətləri dəstəkləməyəcəyinə əminliyini ifadə edən Papuaşvili bildirib: “Müxalifət cəbhəsində hər şey əvvəlcədən yazılmış ssenari üzrə gedir. Onlar texniki hökumət barədə danışırdılar. Biz bunu 1990-cı illərdən bəri xatırlayırıq. Onlar hakimiyyəti güc yolu ilə ələ keçirəndə texniki hökumət qururlar. Ona görə də müxalifət bütün bu ssenariyə hazırlaşıb”.
Parlament sədrinin sözlərinə görə, müxalifət seçkiləri qeyri-legitim elan etmək, texniki hökumət qurmaq, bir sözlə, bu mövzuda hər şeyə hazırlaşıb: “Onların izlədiyi çevriliş ssenarisidir və bu, əlbəttə ki, konstitusion quruluşa, demokratik seçkilərə və prinsiplərə ziddir. Gürcü xalqı belə fəaliyyətlərin ardınca getməyəcək”. Gürcü ekspert, “Vahid neytral Gürcüstan” ictimai hərəkatının nümayəndəsi Vado Şakarişvili baş verənləri belə şərh edir: “Parlament seçkilərində qalib gəlmək gürcü xalqının böyük əksəriyyətinin son iki ildə, yəni, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan bəri Gürcüstana qarşı olan böyük ədalətsizliyə tutarlı cavabı idi. Kənar qüvvələrin ölkənin daxili işlərinə qarışmasına, şantajına, hədə-qorxusuna, medialara, agent şəbəkələrinə yatırılan pullara və s. baxmayaraq gürcü xalqı öz layiqli mövqeyini göstərdi. Biz yalnız müxalifətə deyil, Gürcüstanda ikinci cəbhə açmaq istəyən düşmənlərə də qarşı gəldik”. Onun sözlərinə görə, seçkilərdə Gürcüstanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan, bu dövlətin möhkəmlənməsində, inkişafında böyük xidmətləri olan azərbaycanlılar da mühüm rol oynayıblar: “Seçkilərdə göstərdikləri qətiyyətə, Gürcüstan dövlətinin gələcəyinə, sülhə səs verən azərbaycanlılara təşəkkürümü bildirirəm. Azərbaycanlılar ölkədə yaşayan bəzi Gürcüstan vətəndaşlarından fərqli olaraq sülhün, sabitliyin tərəfdarlarıdırlar. Əsrlərdir qardaşlıq və dostluq əlaqələrini qoruyub saxlamağı bacaran Gürcüstanın və Azərbaycanın yalnız bir məqsədi var, o da regionda sülhün, stabilliyin bərqərar olmasıdır. İki ölkə böyük layihələr həyata keçirməklə Cənubi Qafqaz dünyada öz mühüm yerini qoruyub saxlayacaq”. O deyib ki, seçkilərdə məğlub olmuş müxalifətin artıq heç bir perspektivi yoxdur: “Heç kim gürcü xalqının seçiminə qarışa bilməz. 1 milyon 120 min vətəndaş öz seçimini etdi və heç kimə onların seçiminə qarşı çıxmağa imkan vermədi”. Ekspertin sözlərinə görə, demokratiyanın əsas prinsiplərindən biri elə idarəetmənin və qərar qəbuletmənin əksəriyyətin qərarı ilə baş tutmasıdır: “Avropada olan bir təcrübəni götürsək görərik ki, 25-26 faizlə qalib gələn qüvvələr dövləti idarə edirlər. Gürcüstanda keçirilən bu seçkilər dinc, ədalətli, azad seçkilər idi və vətəndaşlar da öz azad seçimlərini etdilər. Gürcüstan dövləti regionda və dünyada sülhün tərəfdarıdır. Ölkədə və regionda sülhün bərqərar olması, regionun çiçəklənməsi üçün Azərbaycanla və digər sülhsevər dövlətlərlə əməkdaşlıq edəcək. Bizi bu yoldan heç kim döndərə bilməyəcək”.
Bu arada Macarıstanın baş naziri Viktor Orban Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərindən sonra bu ölkəyə səfər edən dünya liderləri arasında birinci olub. Onun səfəri təkcə son səsvermənin nəticələrinin tanınmasının deyil, həm də Tiflisin Avropaya inteqrasiya kursunun toxunulmazlığının simvolu oldu. Gürcüstan hökuməti qeyd edir ki, son vaxtlar Qərblə münasibətlər nəzərəçarpacaq dərəcədə pisləşib. Bununla belə, ekspertlər hesab edirlər ki, bu əlaqə yenidən bərpa oluna bilər. Parlament seçkilərindən dərhal sonra Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze əmin edib ki, Tiflis Abxaziya və Cənubi Osetiyanı işğal etdiyi müddətdə Rusiya ilə diplomatik münasibətləri bərpa etmək fikrində deyil. Eyni zamanda o, Cənubi Qafqazda təkcə onun ölkəsinin Moskva ilə siyasi müstəvidə əməkdaşlıq etmədiyini vurğulayıb. Əsasən respublika ticarət-iqtisadi əlaqələrlə məhdudlaşır.Bundan əlavə, seçkilərdən sonra hökumətin ilk iclasında Kobaxidze qeyd edib: “Bizim çox mühüm xarici siyasət prioritetlərimiz var və əsas prioritet təbii ki, Avropaya inteqrasiyadır. Gələn ilin əvvəlindən intensiv rejimdə olacağını düşündüyümüz münasibətlərin bərpasını gözləyirik”. 2028-ci ilə qədər o, Brüsselin Aİ-yə daxil olmaq üçün tələblərinin 90%-ni yerinə yetirməyə, 2030-cu ildə isə bu təşkilata qoşulmağa ümid edir. Siyasi rejimə qarşı iddialara gəlincə, Gürcüstan hakimiyyəti onları əhəmiyyətsiz hesab edir. Xüsusilə, son səsvermədə ciddi qüsur tapa bilməyən ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun (ATƏT/DTİHB) müşahidəçilərinin hesabatı “Gürcü arzusu”nun etimadını təsdiqləyir. Bunu rəsmi Tiflisin ən ardıcıl tənqidçilərindən biri, Avropa diplomatiyasının rəhbəri Cozef Borrel etiraf edib:
“ATƏT/DTİHB-nin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq seçki müşahidə missiyasının ilkin müşahidələrinə və gəldiyi nəticəyə əsasən, seçki günü ümumilikdə yaxşı təşkil olunmuş və prosedura uyğun qaydada keçirilib. Lakin gərgin ab-hava, səsvermənin məxfiliyinin tez-tez pozulması və bəzi prosedur uyğunsuzluqları, habelə seçicilərə qarşı hədə-qorxu və təzyiqlər barədə məlumatların yayılması ilə yadda qalıb ki, bu da əhalinin prosesə etimadına mənfi təsir edib. Seçki kampaniyası zamanı seçicilərə, xüsusən də dövlət sektoru işçilərinə təzyiq halları geniş yayılıb”. Təbii ki, həmin sənəddə deyilir ki, Gürcüstan vətəndaşlarının əsas hüquq və azadlıqlarına xələl gətirən, Avropa İttifaqının əsasını qoyduğu dəyər və prinsiplərə zidd olan istənilən qanunvericilik ləğv edilməlidir. Amma ən azı Aİ “Gürcü Arzusu” hökumətini qeyri-legitim kimi tanımaq niyyətində deyil. Maraqlıdır ki, Vaşinqton da respublikada keçirilən parlament seçkilərini avropalı həmkarlarından daha tənqidi dəyərləndirsə də, tanıyıb. ABŞ Dövlət Departamentinin katibi Entoni Blinken bildirib: “2004-cü ildən Gürcüstanda ölkənin gücünün mənbəyi olan güclü demokratiya var və seçkilər gürcü xalqının demokratiyaya sadiqliyini bir daha təsdiqlədi. Beynəlxalq və yerli müşahidəçilər seçki gününün ümumən yaxşı idarə olunması ilə razılaşsalar da, biz pozuntular və tək-tək zorakılıq hadisələri ilə bağlı hesabatları qeyd etdik”. Lakin Gürcüstan müxalifəti hələ də səsvermənin nəticələrini tanımaqdan imtina edir. Gürcü politoloq Petre Mamradze hesab edir ki, Qərb keçmiş seçkilərin legitimliyini tanımağa məcbur olub, çünki onun nümayəndələri saxtakarlığa dair heç bir inandırıcı dəlil tapa bilməyiblər. Eyni zamanda, onun fikrincə, mövcud tənqid səsverməni müşayiət edən obyektiv problemlərə deyil, Amerika və Avropa siyasətçilərinin qərəzli mövqeyinə əsaslanır: “2008-ci il seçkilərində daha çox pozuntular oldu, lakin Vaşinqton və Brüssel onlar üçün faydalı olduğuna görə belə bir şey görməməyi seçdilər. İndi bütün istəkləri ilə “Gürcü Arzusu”nda ciddi nöqsan tapa bilməyəndə Qərb siyasətçiləri qütbləşmənin mənfi təsirindən danışırlar”. Eyni zamanda, Mamradze əmindir ki, Qərb liderlərinin bəyanatları gürcü gənclərini etiraz aksiyalarına səfərbər edəcək, lakin bu, çevriliş üçün kifayət etməyəcək. Əvvəla, onun fikrincə, müxalifət partiyaları həddən artıq parçalanıb və hətta adi məsələlərdə belə tez razılaşa bilmirlər: “Məsələn, oktyabrın 27-nə keçən gecə müxalifətçilər öz hərəkətlərini koordinasiya etmək üçün çox vaxt apardıqları üçün heç bir etiraz aksiyası olmadı. Əslində, yalnız bir gün sonra razılaşdılar, amma an artıq keçmişdi. Üstəlik, səs-küylü bəyanatlara baxmayaraq, onların hakimiyyətdə olan partiyanın xeyrinə saxtakarlığa dair heç bir sübutu yoxdur”.
Nahid SALAYEV
