Tarix yazan ansambl - Əhsən Dadaşovun əbədiyaşar “Xatirə”si...
Çağdaş musiqi tariximizi yaradanların qoyduqları izlər, ərsəyə gətirdikləri məktəblər bu gün də yaşayır. Biz o məktəbləri yaradan böyük musiqiçilərimizlə iftixar duyuruq. Belə məktəbləri yaradanlardan biri də görkəmli tarzən, əməkdar artist Əhsən Dadaşovdur. Bu böyük musiqi xadiminin yaratdığı “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri ansamblıdır.
Yaradıcılığı boyu xalq musqisindən güc alan və xalqımızın qayım-qədim tarzənlik sənətini özünə yol yoldaşı seçən Əhsən Dadaşovun yaratdığı “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri ansablının Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixində ayrıca yeri var.
64 ildir ki, musiqisevərlər “Xatirə”nin konsertlərinə xüsusi sevgi ilə dinşək kəsilir, neçə gənc musiqiçi, ifaçı, xanəndə bu ansambldan sənət dünyasına vəsiqə alır.
Azərbaycan xalq çalğı alətlərinin tarixində “Xatirə” Xalq Çalğı Alətlərinin ayrıca bir yeri var. Ə.Dadaşovun ürəyinin odundan, könlünün sevgisindən yaranan bu ansablsız musiqi tariximiz kasıb görünərdi. Mübağiləsiz belədir. Çünki bu ansamblın fəaliyyətinə, xalq mahnılarımızın, muğamlarımızın, bəstəkar mahnılarımızın geniş təbliğindəki roluna, yetişdirdiyi müğənnilərin, xanəndələrin adlarına baxmaq fikrimizi əsaslandırmağa kifayət edər. Bu nəhəng məktəbin yetirmələrinin əksəriyyəti ifaçılıq tariximizin əfsanələridir.
Əhsən Dadaşov xalq musiqisinə, muğamlara dərin bağlarla bağlı olsa da, bəstəkar mahnılarının da təbliğinə xüsusi diqqət yetirirdi. Məhz bu səbəbdən neçə-neçə gənc bəstəkarın əsəri “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının ifasında musiqi aləmində tanınırdı.
Bəs “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblı necə yarandı?
Bu ansamblın yaranma tarixi barədə çap olunan məqalələrdə qeyd olunur ki, Televiziya və Radio Komitəsinin nəzdində Əhməd Bakıxanovun rəhbərlik etdiyi ansambldan başqa ikinci bir xalq çalğı alətləri ansamblının yaranması zərurəti meydana çıxanda Ənvər Əlibəyli və Cahangir Cahangirov bu ansamblı incə ruhlu musiqiçi, qəlbi milli musiqimizin ritmləri ilə döyün, gözəl tarzən Əhsən Dadaşovun yaratmasını məsləhət biliblər.
Yazılanlara görə, 1960-cı ildə Əhsən Dadaşov “Xatirə” ansamblını yaradır. Bu ansambl özünəməxsusluğu ilə seçilir, tez bir zamanda şöhrət tapır və müğənnilərdən müraciətlər gəlməyə başlayır, bəstəkarlar əsərlər gətirirlər. Əhsən Dadaşovun rəhbərliyi ilə bu ansabl tarix yazır.
Bu barədə Xalq artisti Ceyran Haşımova “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Əhsən Dadaşovun yaratdığı “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının musiqi tariximizdə silinməz izləri var. “Çox gözəl sənətkar idi, mehriban idik, iş yoldaşı olmuşuq. Sonra o, ansamblı yaratdı və çox gözəl kollektiv formalaşdırdı, Azərbaycanın çox görkəmli sənətkarları, müğənniləri Əhsən müəllimin ansamblında oxuyurdular. Əhsən Dadaşov gözəl sənətkar idi, amma çox hayıf ki, həyatdan vaxtsız köçdü. “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının musiqi tariximizdə ayrıca yeri var. Əhməd Bakıxanovun ansamblı vardı, sonra Əhsən Dadaşov yaratdı, mən də “Lalə” Qızlar Ansamblını yaratdım.
Cavan qızlar mənim ansamblıma gəlirdilər, bir az yaşlılar Əhsən Dadaşovun ansamblına gedirdi. Əhsən Dadaşovun ansamblında görkəmli sənətkarlar oxuyurdular. Şövkət Ələkbərova “Xatirə”nin müşaiəti ilə bir sıra mahnılar ifa etdi.
Bu ansambl qastrol səfərlərinə gedirdi, Azərbaycan musiqisini layiqincə təmsil və təbliğ edirdilər”.
“Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının bədii rəhbəri olmuş xalq artisti Adil Bağırovla da söhbətləşdik. A. Bağırovla keçənlərə boylandıq. “Əhsən müəllim bu ansamblı təxminən 1960-cı ildə yaratdı. O vaxt Azərbaycan Televiziyasının nəzdində bir neçə kollektiv vardı, indi də var. Xalq Çalğı Alətləri Orkestri, Xor Kollektivi, Simfonik Orkest və sair fəaliyyət göstərirdi. O vaxt Xor Kollektivini ancaq bir pianoçu müşaiyət edirdi. Bu da lazımı gözəllik vermirdi, çünki xalq mahnıları və muğamların ifası tək bir piano ilə əmələ gəlmirdi. Xorun da rəhbəri bəstəkar, xalq artisti Ramiz Mustafayev idi. Ramiz Mustafayev Əhsən müəllimdən xahiş etmişdi ki, biz sədrlə danışaq sən kiçik bir ansambl heyəti düzəlt xor kollektivi xalq və bəstəkar mahnıları, muğamlar ifa edəndə birgə işləyək. O vaxt Əhsən müəllimlə Ramiz müəllim bir yerdə Televiziya və Radio Komitəsinin sədri Ənvər Əlibəyliyə müraciət edirlər, o da razılıq verib və indiki AzTV-nin nəzdində 12 nəfərdən ibarət kiçik bir kollektiv yaradılıb. Əhsən müəllim 12 nəfərdən ibarət ansamblı yaratdı. Ansambl yarananda orda mən də vardım, Şəfiqə Eyvazova, Vəcihə Səfərova və başqa sənətkarlar vardı. Biz xorla işləyirdik. Tezliklə “Xatirə” ansamblının şöhrəti yayılmağa başladı. Şövkət xanım Ələkbərova zəng edib dedi ki, mən Əhsən müəllimin ansamblı ilə bir neçə mahnı yazmaq istəyirəm. Şövkət xanım ansambla dəvət edildi, o gəldi, ondan sonra Konservatoriyanın tələbələri olan gənc bəstəkarlar ansambla müraciət etməyə başladılar. O dövrdə Emin Sabitoğlu və Ramiz Mirişli gənc bəstəkarlar idilər. Emin Sabitoğlu və Ramiz Mirişli demək olar ki, Şövkət xanım üçün bizim hər yeni məşqimizə yeni mahnı yazıb gətirirdilər. Şövkət xanım da o mahnıları bizim ansambılla oxuyurdu”.
“Xatirə”nin şöhrəti artdıqca müğənnilər bu ansamblnın müşaiəti ilə oxumağa maraq göstərir, o illərdə Arif Babayev, İslam Rzayev, Yalçın Rzazadə və başqaları bu ansamblla gözəl əsərlər ifa edib lentə yazdırırlar.
Həmin illərdə tez-tez radio və televiziyada, tədbirlərdə Əhsən Dadaşovun rəhbərliyi ilə “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının ifası eşidilirdi. Bu ansambl məktəb rolu oynayır və bir çox müğənnilər bu ansambla gəlib oxuyurdular.
Əhsən Dadaşov “Xatirə” ansamblına 15 il rəhbərlik edir, ömrü vəfa etmir görkəmli sənətkarın, neçə-neçə arzusu yarımçıq qalır. O, həyatdan erkən köçür, amma davamçıları ansamblı “ölməyə” qoymur, onu böyük ustadın xatirəsinə ən əziz töhfə kimi inkişaf etdirirlər, yaşadırlar.
“Əhsən müəllim ansambla 15 il rəhbərlik etdi. Əhsən müəllim rəhmətə gedəndən sonra belə məsləhət oldu ki, ansambla mən rəhbərlik edim. Bu yaxınlara qədər təxmçinən 45 il bu ansamblın bədii rəhbəri olmuşam. Əhsən müəllimin yaratdığı o məktəbi, o yolu layiqincə qorumuşuq. Bizim ansamblda yaşlı xanəndələrlə yanaşı gənc ifaçılar da təmsil olunur. Muğam müsbiqəsindən də cavan müğənniləri seçib ansamblla işə cəlb etmişəm, AzTV-də onları işə düzəltmişəm, onların konsertlərini təşkil etmişəm”.
64-65 il müddətində “Xatirə” Xalq Çalğı Aləti Ansamblının musiqi tariximizdə oynadığı rola da toxunan A.Bağırov qeyd etdi ki, ansamblın konsertlərindən ibarət saysız lent yazıları, konsert çəkilişləri var. Ansamblının bütün dövlət tədbirlərinə dəvət edildiyini deyən müsahibimiz bildirdi ki, hər zaman çıxışlar ediblər. “O vaxt ulu öndərin təşəbbüsü ilə Azərbaycanın hər yerində radio-televizya günləri keçirilirdi, zəhmətkeşlərlə görüşlər olurdu, biz həmişə bölgələrdə konsertlər verirdik. Bununla yanaşı xarici ölkələrdə də Azərbaycan musiqisini təbliğ və təmsil edirdik”- Adil Bağırov qeyd etdi.
Böyük sənətkar dünyasını dəyişsə də, amma ədədiyaşarlıq qazandı, ömrünə-gününə yoldaş olan tarının simlərində, yanıqlı mizrabında, bir də yaradıb ərsəyə gətirdiyi “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının simasında yaşadı. Ömründən ömür qatıb yaratdığı ansambl hazırda görkəmli sənətkarın adını daşıyır. 1976-cı ildə Ə.Dadaşov haqq dünyasına qovuşur, ansambla bədii rəhbər vəzifəsinə Adil Bağırov təyin edilir və bir neçə ildən sonra “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblına Əhsən Dadaşovun adı verilir. Adil müəllim deyir ki, həm Əhsən Dadaşovun ailəsinin istəyi, həm də özünün və ansambl üzvlərinin təşəbbüsü ilə “Xatirə”yə Əhsən Dadaşovun adının verilməsi qərarına gəlinib.
Bu böyük bir zərurət idi və eyni zamanda sənətkarın haqqının verilməsi idi. O, musiqi tariximizdə öz nəfəsi olan bir musiqi ansamblı yaratmışdı və bu ansambl milli musiqimizi layiqincə tərənnüm edirdi.
“Əhsən Dadaşovun əməyi, zəhməti itməsin, izləri yaşasın deyə ansambla onun ad adı verilsin”
“O vaxt indiki AzTV-nin rəhbəri rəhmətlik Ənvər Əlibəyli idi. Belə qərara gəlindi ki, Əhsən müəllimin adı, zəhməti itməsin deyə və ailəsinin,eləcə də bizim xahişimizə görə Azərbaycan Televiziya və Radiosunun “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblına Əhsən Dadaşov adı verilsin. Bu ansambl Əhsən müəllimin xatirəsini yaşadır” - deyə Adil müəllim bildirdi. O vurğuladı ki, Əhsən Dadaşovun rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri ansamblının musiqi mədəniyyəti tariximizdə çox böyük rolu, məxsusi dəst-xətti var.
Xalq musiqisinin incəliklərini dərindən bilən, ondan ilhamlanan Ə.Dadaşovun “Xatirə” kimi bir ansambl yaratması, ona uzun illər rəhbərlik etməsi xalq olaraq bizim böyük qazancımızdır, tükənməz qazancımız.
Sənətin sirrlərinə böyük ustadların bələdçiliyi və özünün bənzərsiz, qeyri-adi istedadı ilə vaqif olan böyük sənətkar bəstəkar Səid Rüstəmovdan, Mənsur Mənsurovdan , Ənvər Mənsurovdan dərs almışdı. Mirzə Mənsur Mənsurov, Ənvər Mənsurov Əhsən Dadaşovun tar ifaçılığı sənətində muğam üzrə müəllimləri olmuşdular. O, klassik muğam ifaçılıqlarının bütün incə xüsusiyyətlərini dərindən öyrənib və bu sahədə mahir ifaçılardan biri olub. Radio və televziyada, hazırda sosial mediada, yutubda “Rast”, “Orta Mahur”, “Şur”, “Zabul-Segah” və başqa muğamları ifasında zövqlə dinlədiyimiz böyük sənətkar Əhsən Dadaşov yaratdı “Xatirə”ni. O, muğamı, xalq mahnılarını bu şəkildə dərindən bilməsəydi o cür ansambl yarada bilməzdi. Bu mükəmməl musiqiçi, böyük sənətkar, əvəzsiz musiqi təşkilatçısı Əhsən Dadaşovun yaratdığı ansambl musiqi tariximizdə silinməz imzası, ünvanı ilə bilinir, tanınır... Əhsən müəllimin ünvanını ana tarımız və “Xatirə” Xalq Çalğı Alətləri Ansamblı yaşadır, tanıdır...
İradə SARIYEVA
Məqalə Azərbaycan Mətbuat Şurasının, “ƏHSƏN” Yaradıcılıq Təşəbbüsləri Mərkəzinin və Xəzər Media Mərkəzinin Əməkdar artist Əhsən Dadaşovun yaradıcılığı ilə bağlı birgə yazı müsabiqəsinə təqdim olunur.
