İran dalbadal anti-Zəngəzur bəyanatları verir - qaldı tək Ali rəhbərlə Prezident...
Elşən Manafov: “Bu, Tehrana tranzit tərəfi olaraq mənfəət götürmək imkanları verir”
Məlum olduğu kimi, son günlər İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi, bu ölkənin İrəvandakı səfir Mehdi Sobhanı və İran parlamentinin xarici siyasət komitəsinin sədri İbrahim Əzizi Zəngəzur dəhlizinə qarşı bəyanat verdilər ki, ölərik, qoymarıq yol açılsın.
İran parlamentinin Milli təhlükəsizlik və xarici siyasət komissiyasının sədri İbrahim Əzizi də Zəngəzur dəhlizini əleyhinə çıxış edib. O, “Mehr” agentliyinə deyib ki, İslam Respublikası Zəngəzur dəhlizini “qırmızı xətt” hesab edir və sərhəddə hər hansı dəyişikliyə qəti cavab verəcək. Əzizinin sözlərinə görə, Zəngəzur dəhlizinə dair geosiyasi proseslər İranın marağında deyil. İranlı deputat deyib ki, ölkəsinin ərazi bütövlüyünə təhlükə yaranarsa, rəsmi Tehran özünü müdafiə edəcək. İranlı parlamentarın açıqlaması Ermənistanda az qala toy-bayram səviyyəsində qarşılanıb. Belə ki, Ermənistan KİV-ləri Əzizinin bəyanatını sürətlə tirajlayıblar.
Qeyd edək ki, bu, son bir həftədə İran rəsmilərinin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı üçüncü səs-küylü bəyanatıdır. Bundan əvvəl İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sobhani və xarici işlər naziri Abbas Araqçi də oxşar açqılama ilə çıxış ediblər.
Maraqlıdır, İran niyə bu qədər narahatdır? Həqiqətən dəhlizin açılmasından narahatdır, ya dəhlizi Azərbaycana, Türkiyəyə və Rusiyaya baha satmaq istəyir?
“İranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyi ilk baxışda beynəlxalq hüquqa əsaslansa da, reallıq tamam başqadır”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən politoloq Elşən Manafov bununla bağlı bir sıra məqamlara toxundu: “İranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyi ilk baxışda beynəlxalq hüququn dövlətlərin sərhədlərinin toxunulmazlığı ilə bağlı müddəalarına əsaslansa da, reallıq tamam başqadır. Əslində onun regiondakı geosiyasi maraqlarına, habelə dəhliz açılacağı təqdirdə tranzit maraqlarının ziddinə olan amillərdən irəli gəlir. Dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığı ilə bağlı amillərə söykənən İran tərəflərin razılığı olmadan dəhliz açılacağı təqdirdə İran və Ermənistan arasında sərhədlərin dəyişdirilməsinin yolverilməz olduğunu bəyan edir. Reallıqda isə İranı narahat edən digər məsələlərdir. Regionla bağlı Rusiya ilə ortaq geosiyasi baxışlara malik olan İran Rusiyanın Naxçıvanın Azərbaycanın əsas hissəsi ilə əlaqəsinin təmin edilməsi üçün Ermənistan ərazisindən dəhlizin açılması təklifindən narahatlığını bəyan edib. Sözügedən məsələ bu günlərdə İran XİN-in Avrasiya Baş İdarəsinin rəisi Muctəba Dəmirçilinin Rusiyanın Tehrandakı səfiri Aleksey Dedovla görüşündə müzakirə obyekti olub. İstisna deyil ki, qurudan dəhlizin açılmasını bölgədə Türkiyə və Azərbaycanın mövqelərinin güclənməsi kimi dəyərləndirən dairələr var İranda. Dəhlizin bağlı qalması şəraitində Azərbaycan və Türkiyənin İran ərazisindən tranzit kimi istifadə etməsi məlumdur. Bu isə İrana, tranzit tərəfi olaraq, mənfəət götürmək imkanlarını verir. İranı düşündürən digər məsələ bu dəhlizin Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi üçün alternativ olacağı ilə bağlı amillərdir. Ortaya çıxan sual Rusiyanın Şimaldan Cənuba Türkiyə və ya İran tərəfindən baglanmasıdır. Əgər Türkiyə üzərindən çıxış olarsa, bu, Rusiyaya İraq ərazisindən keçməklə Bəsrə körfəzinə çıxmağa imkan verəcək. Bu isə Rusiyaya həm də Ermənistan üzərində varlığını qoruyub saxlamaq üçün lazımdır. İranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı digər bir narahatlığı isə Qərbin suverenlik pərdəsi altında dəhlizə nəzarətin Ermənistana həvalə edilməsidir. Bu layihə Qərbin Ermənistan vasitəsilə regiona çıxışına, o cumlədən, İrana yaxınlaşmasına hesablanıb ki, bu məsələdə İran və Rusiyanın maraqları üst-üstə düşür. Zira tərəflər Qərbin regionda öz nüfuz dairəsini genişləndirmək uğrunda istəklərinə qarşı birgə çıxış edirlər. Prezident İlham Əliyevin regionda sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsi ilə bağlı 3+3 formatında layihəsi də Qərbin regional problemlərin nizamına müdaxiləsini məqbul bilmir”.
Vidadi ORDAHALLI
