Zəngəzurda dəhliz mövzusu yenə aktuallaşdı - İran-Rusiya münasibətləri gərginləşə bilərmi...
Turan Rzayev: “İranla Rusiya arasında soyuqluq yaranıb”
İran Ermənistandan keçərək Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvanı birləşdirəcək marşruta qarşı çıxıb. Bununla bağlı Rusiyanın Tehrandakı səfiri ilə İran Xarici İşlər Nazirliyinin Avrasiya Baş İdarəsinin rəisi və nazir köməkçisi Müctəba Dəmirçilu arasında görüş keçirilib.
Qeyd edilib ki, Dəmirçilu Rusiyanın Tehrandakı səfiri ilə görüşündə davamlı sülhün təminatçısı və regional sülhün əsası olan ölkələrin milli suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və qarşılıqlı maraqlarına hörmətdən danışıb. O, İranın regionda sülh və sabitliyin bərqərar olmasını, region ölkələri arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsini dəstəklədiyini və regionun geosiyasi və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin dəyişdirilməsinə qarşı olduğunu vurğulayıb.
Göründüyü kimi, son günlər Zəngəzur dəhlizi məsələsinin yenidən aktivləşməsi, Rusiyanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı fəallaşması, Putinin Bakı səfəri, bu məsələni yenidən aktuallalşadırması, Lavrovun sərt açıqlamaları və bunların fonunda Rusiyanın Tehrandakı səfirliyinin XİN-ə çağrılması bir sıra məqamlardan xəbər verir. Bəlli olur ki, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açıması yönündə fəaliyyətini artırıb. Faktiki, formal olaraq hərəkətə keçib. İran da buna həssas reaksiya verərək, səfiri çağıraraq geosiyasi reallıqların, sərhədlərin dəyişməsinin əleyhinə olduğunu bildirdi. O baxımdan maraqlıdır, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövzunun fəallaşması Rusiya-İran münasibətlərinə necə təsir edəcək? Rusiya sonda Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öz konsepsiyasına İranı tabe etdirə biləcəkmi? Yoxsa bu mübahisə uzun müddət davam edəcək? Çünki faktiki İran bu gün Rusiyanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı konsepsiyasının əleyhinə gedir və bunun axırı nə olacaq?
“Tehranın Moskvaya etirazı onu deməyə əsas verir ki, bu “qırmızı xətt” təkcə Bakıya qarşı yox, dəhlizin...”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən politoloq Turan Rzayev məsələyə bir neçə prizmadan yanaşır: “İranla Rusiya arasında soyuqluq yaranıb. Tehran Moskvanın Zəngəzur dəhlizinin açılmasına dəstək verməsindən narahatdır. Təsadüfi deyil ki, buna görə İran Xarici İşlər Nazirliyinin Avrasiya Baş İdarəsinin rəisi Müctəba Dəmirçilu Rusiyanın Tehrandakı səfiri Aleksey Dedovla bir araya gəlib. İran XİN rəsmisi bildirib ki, Tehran beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin dəyişdirilməsinə və istənilən geosiyasi dəyişikliyə qarşı çıxır. İranda prezidentin dəyişməsinə baxmayaraq, gözlənildiyi kimi, xarici siyasətdə ciddi korrektələr edilməyib. Yəni Tehran yenə Zəngəzur dəhlizinə “qırmızı xətt”i kimi baxır. Əslində, Tehranın Moskvaya etirazı onu deməyə əsas verir ki, bu “qırmızı xətt” təkcə Bakıya qarşı yox, dəhlizin açılmasında maraqlı olan bütün qüvvələrə çəkilib. Tehran yaxşı bilir ki, dəhlizin açılması Ermənistanın beynəlxalq hüquqla tanınan ərazilərini dəyişdirməyəcək. Yəni 10 Noyabr bəyanatında da maneəsiz hərəkətdən bəhs olunur, hər hansı ərazi ilhaqından deyil. Tehran bilir ki, dəhliz açılarsa, bura nəzarət Rusiyada olacaq. Rusiya isə Ermənistanla İran arasında imzalanan sazişləri, güzəştləri tanımayacaq. Ən azından, İranın əsas narahatlığı budur. Rusiya İranın narahatlığını bilir və aradan qaldırmaq üçün belə görüş təklif edir. Bu görüş həm də Zəngəzurun statusunun necə olacağını müəyyən edə bilər. Yəni tərəflərin maraqları nəzərə alınaraq dəhliz açıla bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
