Xamneyi təhlükəsizlik bloku yaradır - Netanyahu geri çəkilir...
Böyük Yaxın Şərq regionu partlayışa hazır vəziyyətdədir və burada böyük müharibə riski var. Bunun fonunda regional aktorlar belə demək olarsa, saatlarını sinxronlaşdırmağa və bir-birlərinin mövqelərini dəqiq bilməyə çalışırlar. Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunun İrana, oradan isə Azərbaycana səfərinə də bu fonda yanaşılır.
Sergey Şoyqu ilə görüşdə prezident İlham Əliyev Moskva ilə münasibətləri mühüm təhlükəsizlik amili adlandırıb. Bu xüsusda “news.ru” portalı yazır: “Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin bəzi qonşu ölkələr üçün də nümunə olduğunu deyən prezident İlham Əliyev bunu Cənubi Qafqazda və daha geniş regionda təhlükəsizliyin mühüm amili kimi dəyərləndirib. Azərbaycan prezidenti qeyd edib ki, iki ölkə arasında əlaqələr çox uğurla inkişaf edir. Şoyqu, öz növbəsində, regional təhlükəsizlik məsələlərində səmərəli qarşılıqlı əlaqəni vurğulayıb və Moskvanın Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin normallaşdırılması prosesini dəstəklədiyini bildirib”. Burada nəzərə alaq ki, şoyqu Azərbaycana İrandan gəlib. Ekspertlərin fikrincə, Rusiya və İranın strateji hərbi-siyasi ittifaqın formalaşmasına doğru getdiyi göz qabağındadır. Hər iki ölkə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalamağa hazırlaşır. Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının hazırkı katibinin əvvəlki vəzifəsində fəaliyyətini nəzərə alsaq, İranın Rusiyadan bir sıra silah və hərbi texnika tədarükünü gözlədiyini istisna etmək olmaz. Tehran həmçinin kəşfiyyat məlumatı mübadiləsi üçün Moskvaya müraciət edə bilər. Artıq Amerikanın “The New York Times” qəzeti öz mənbələrinə istinadən yazır ki, Sergey Şoyqunun Tehrana səfəri zamanı İran Rusiyadan yeni hava hücumundan müdafiə sistemləri istəyib. Moskva artıq onların çatdırılmasına başlayıb. Bununla yanaşı, Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının rəhbərinin İran prezidenti Məsud Pezeşkian və Silahlı Qüvvələrin Baş Qərargahının rəhbəri Məhəmməd Baqiri ilə hava hücumundan müdafiə sistemlərinin tədarükü məsələsini müzakirə etdiyi iddia edilir. İki İran rəsmisi nəşrə açıqlamasında, Rusiyanın artıq radarlar və digər hava hücumundan müdafiə vasitələrini tədarük etməyə başladığını təsdiqləyib. Qeyd edək ki, HƏMAS-ın siyasi bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra rəsmi Tehran İsraildən qisas alacağını elan edib. Hücumun yaxın günlərdə başlayacağı gözlənilir. İran mediası da bildirib ki, İran İsraillə mümkün müharibəyə hazırlıq üçün Rusiyadan qabaqcıl hava hücumundan müdafiə sistemləri tələb edib. Amerika və İsrail rəsmiləri İran və onun regiondakı müttəfiqlərinin İsrailə qarşı koordinasiyalı hücuma keçəcəyini gözlədiklərini bildiriblər. “Müqavimət oxu” kimi tanınan bu qruplara Livandakı “Hizbullah” və Yəməndəki Husilər daxildir.
Amma o da faktdır ki, Rusiya üçün Qərblə və Ukrayna ilə qarşıdurma kontekstində düz qonşuluqda daha bir genişmiqyaslı eskalasiya çox arzuolunmazdır. Ukrayna ilə məşğul olmasına baxmayaraq, Moskvanın Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərqdə həyati maraqları var. Şoyqunun Bakıya səfərinə bu prizmadan yanaşanlar da var. Bakı ilə Təl-Əviv arasında kifayət qədər həssas və spesifik münasibətləri nəzərə alaraq, Azərbaycanın Yaxın Şərqdə müharibənin qarşısının alınmasına öz töhfəsini verə biləcəyi istisna olunmur. İran da bu məsələdə Azərbaycanın köməyindən istifadə olunmasında maraqlı ola bilər çünki İsraillə müharibə həm də ABŞ-la savaş deməkdir. ABŞ-ın müdafiə naziri Lloyd Ostin bəyan edib ki, Vaşinqton administrasiyası İranın İsrailə hücum edib-etməyəcəyi barədə danışmayacaq, lakin ABŞ hərbçiləri lazım gələrsə, yəhudi dövlətinə dəstək verməyə hazırlaşırlar: “İranın İsrailə hücum edib-etməyəcəyinə dair və nə vaxt İranın bundan sonrakı hərəkətləri barədə spekulyasiya etməyəcəyəm. Hərbçilərimizi qorumaq üçün əlimizdən gələni edirik və istənildiyi təqdirdə İsrailə kömək etmək imkanımız var. Gördünüz ki, qüvvələrimizin mövqelərini gücləndirmək üçün bir sıra addımlar atdıq”. ABŞZ-ın savaşa qatılması İran üçün məqbul deyil. Ola bilsin ki, Şoyqu bu mesajlarla Tehrandan Bakıya gedib. Hər halda proseslərin inkişaf axarı yaxın tezlikdə bəlli olacaq. İsrail üçün də İranla genişmiqyaslı savaş arzuedilən deyil. Bu durumda İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu özünün təhlükəsizlik bloku ilə yeni siyasətə start verə bilər. Hökumət başçısı komandası tərəfindən sərhəd perimetri boyunca gərginliyi azaltmaq üçün HƏMAS-la kompromis sazişi imzalamağa inandırılır. Amerikanın CNN telekanalının son araşdırması göstərir ki, HƏMAS-ın “yerdə” məğlubiyyəti barədə məlumat vermək hələ tezdir. İsrailin sahilyanı anklavda apardığı 10 aydan çox müharibəyə baxmayaraq, HƏMAS-ın Qəzzanın şimalında və mərkəzində yerləşən hərbi batalyonlarının demək olar ki, yarısı döyüş qabiliyyətinin bir hissəsini bərpa edib. CNN qeyd edir ki, bir neçə bölmə şiddətli döyüşlərdən və intensiv bombardmanlardan sonra İsrail ordusu tərəfindən təmizlənmiş əsas ərazilərə qayıdıb. Bu, o deməkdir ki, müharibə ancaq davam edəcək. HƏMAS-ın yenidən qruplaşması təkcə hərbi səviyyədə baş vermir. Qrupun siyasi şurası yeni siyasi lider seçib. Bu, Fələstin təşkilatı daxilində kölgə fiqur sayılan Məhəmməd İsmayıl Dərvişdir. Belə vəziyyətdə İranın və onun dəstəklədiyi qüvvələrin savaşa başlaması İsrail üçün müsbət heç nə vəd etmir. O səbəbdən İsrailin də sülhə ehtiyacı var.
Tahir TAĞIYEV
