Yaxın Şərq qarışır - alov Azərbaycanı da qarsa bilər...

İranın HƏMAS lideri İsmayıl Haniyənin ölümünə görə qisas alacağı ilə bağlı xəbərdarlıqlar davam edir. İranın raketlərini gözləyən israillilər bu fonda lazım olan hər şeyi yığıb bomba sığınacaqlarına yerləşirlər. 

O da məlumdur ki, yaranmış vəziyyətdə Benyamin Netanyahu hökuməti təkcə Livandakı iranpərəst “Hizbullah” hərəkatının mövqelərinə deyil, həm də İranın özünə qarşı qabaqlayıcı zərbə endirmə ehtimalını müzakirə edir. Onlarla ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi, o cümlədən də Azərbaycan öz vətəndaşlarını təcili olaraq bölgəni tərk etməyə çağırıb.

Hazırda İsrail yaxın günlərdə “Hizbullah” və ya HƏMAS-la adi raket zərbələri mübadiləsindən daha təhlükəli vəziyyətə hazırlaşır. Sonuncu dəfə bu, aprel ayında israillilərin Suriyadakı İran diplomatik binalarına hücumu zamanı baş verib. Sonra İranın cavabı simvolik oldu. İran İsrail ərazisi daxilindəki hədəflərə qarşı üç yüzə yaxın pilotsuz uçan aparat və raket göndərdi, lakin bunu elə etdi ki, zərər cüzi oldu. Eyni zamanda, o zaman vəziyyət indikindən fərqli idi. Çünki indi həqiqətən ciddi və genişmiqyaslı hərbi münaqişə gözləmək üçün daha çox səbəb var. Vəziyyət əvvəlindən fərqlənir. Belə ki, İsrailin aprelin 1-də Dəməşqə həyata keçirdiyi hücumda İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) 7 zabiti, o cümlədən “Hizbullah” ilə əlaqəyə cavabdeh olan general Məhəmməd Rza Zahidi həlak olub. Bu, İrana çağırış idi, cavab tələb edirdi və başqa heç nə. İyulda isə israillilər HƏMAS-la danışıqlar prosesinin açıq-aşkar durğunluğu fonunda onlara qarşı çıxan qüvvələrin liderləri üçün əsl “ova” başladılar. Bu fonda Haniyə iyulun 31-də Tehranda öldürüldü. HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbəri  İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu tərəfindən mühafizə olunan evdə, özü də İranın ali dini rəhbəri Əli Xamneyinin qonağı olarkən qətlə yetrilib. Bundan əvvəl İsrailin müdafiə naziri Yoav Qalant Beyrut rayonlarından birində “Hizbullah” rəhbərlərindən olan Fuad Şükrün ləğv edilməsinə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürüb. Fuad Şükr hərəkatın hərbi əməliyyatlarının planlaşdırılmasında bilavasitə iştirak edən “Hizbullah” lideri Şeyx Həsən Nəsrullahın sağ əli olub. dir. Və ardınca İsrail Müdafiə Nazirliyi də elan etdi ki, HƏMAS liderlərindən biri olan Məhəmməd Deyfin də öldürülməsinə nail olublar. O, 2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrailə qarşı hücumunun birbaşa təşkilatçısı olub və israillilər hərbi əməliyyatların bitməsindən asılı olmayaraq onun sağ qalmayacağını gizlətməyiblər. Onun ölümünün sübutu kimi İsrail hərbçiləri Qəzza zolağının Xan Yunis şəhəri yaxınlığında partlayışın yalnız görüntülərini göstəriblər. Hər halda, israillilərin hərəkətləri göstərir ki, Netanyahu hökuməti “Hizbullah” ilə müharibədən qaçmaq və 7-8 oktyabrda əsir götürülmüş israilli girovların azad edilməsi ilə bağlı HƏMAS ilə razılığa gəlmək ehtimalına inamını itirərək ilk addımı atmağa qərar verib. Döyüş potensialı aylarla davam edən müharibədə tam məhv edilməmiş HƏMAS isə indi Haniyənin yerinə yeni bir adam axtarmaqla məşğuldur. Onun vəzifəsinə çoxlu iddialılar var: təşkilat veteranı Musa Əbu Mərzuk, Siyasi Büronun keçmiş rəhbəri Xalid Məşəl, Məşəlin əzəli rəqibi, HƏMAS-ın Qəzza zolağındakı lideri Yəhya Sinvarın himayədarı olan HƏMAS-ın baş müzakirəçisi Xəlil əl-Həyya və bir sıra başqaları buna misal kimi göstərilə bilər. 

ABŞ da müharibənin qarşısını almaq iqtidarında deyil. ABŞ prezidenti postunu tərk etməyə hazırlaşan Cozef Bayden Netanyahuya fəal şəkildə qarşı çıxmayacaq: o, Amerikanın daxili işləri ilə məşğuldur və Yaxın Şərq işlərinə lazımsız müdaxilə onun üçün sərfəli deyil. Xatırladaq ki, noyabrda ABŞ-da prezident seçkiləri var və onun Demokrat Partiyasının namizədi Kamala Harris nə İsrail, nə də Fələstin tərəfdarı seçiciləri qorxutmamaq istəyir. Bu vəziyyətdə İsrail mediası baş nazirin daha da irəli getməyə hazır olduğunu bildirdi. İddialara görə, hökumət İrana qarşı qabaqlayıcı zərbə ideyasını ciddi şəkildə müzakirə edir. Əvvəllər israilli ekspertlər ölkənin hətta iki cəbhədə - HƏMAS və “Hizbullah”la müharibə aparacağına şübhə ilə yanaşmışdılar. Amma belə çıxır ki, Netanyahu üçüncü cəbhə açmaqdan çəkinmir. “Bloomberg” qeyd edir ki, paytaxtının mərkəzində yüksək rütbəli xarici qonağın öldürülməsindən doğan təhqiri nəzərə alsaq, bu dəfə İranın cavab tədbirləri daha sərt ola bilər: “Tehranın variantları İsrailə növbəti birbaşa hücumdan tutmuş İsrailin bütün dünyadakı hədəflərinə zərbələrə qədərdir”. Netanyahu bildirib ki, ölkəsi İranın şər oxuna qarşı çoxcəbhəli müharibə aparır: “Biz onun hər bir silahını böyük güclə vururuq. İstənilən ssenariyə hazırıq - həm hücum, həm də müdafiəyə”. Bütün bunlar Yaxın Şərqi ciddi hadisələrin gözlədiyini göstərir. İran-İsrail müharibəsi baş versə, burda təkcə iki dövlət savaşmayacaq. Bu artıq NATO, Penqaton və digər böyük təşkilatların, eyni zamanda, Rusiya və Çinin işə qarışması ilə böyük üçüncü dünya müharibəsinin real olaraq daha geniş miqyasda baş verməsi deməkdir. Təbii ki, bu, Cənubi Qafqaza da təirsiz ötüşməyəcək. Əgər müharibə baş verərsə, o zaman Azərbaycana İrandan xeyli sayda qaçqın axını ola bilər. Bunlar fonunda Azərbaycan bölgədə sabitliyin olmasını istəyir. 

Tahir TAĞIYEV