İdmana dövlət dəstəyi gənclərin inkişafında həlledici şərtdir...

Uşaqların və yeniyetmələrin fiziki inkişafı, xüsusən də uşaq orqanizminin böyüməsi və formalaşması, o cümlədən onun yetişmə sürəti, mərhələləri, irsi xüsusiyyətləri, fərdi dəyişkənliyi, yetkinliyi, daxili və xarici mühit amilləri ilə əlaqəsi artıq elm tərəfindən tam isbata yetrilib.

Fiziki fəaliyyət sahəsində xüsusi diqqəti hazırda sürətlə gəncləşən müasir idman tutur. İdmanda ciddi nizam-intizam, bəzən hərbi intizamla müqayisə oluna bilər. Bu mənada idmana ölkəmizdə xüsusi diqqət yetrilməsi təsadüfi deyil.

İdman etik-estetik tərbiyənin mühüm vasitələrindən biridir 

Hər bir yaş dövrü müəyyən anatomik və fizioloji xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur. Bunun əsasında gündəlik rejimin, təhsil prosesinin təşkili, qidalanma, , xəstəliklərin qarşısının alınması, bədən tərbiyəsi və idmanın üsul və formaları dayanır. Hazırda uşaqların fiziki inkişafı endogen və ekzogen amillərin təsirini əks etdirən sağlamlıq vəziyyətinin əsas meyarlarından biridir. Uşağın orqanizmi davamlı böyümə və inkişaf prosesindədir və onun normal gedişatının pozulması sağlamlığın pis olmasının göstəricisi kimi qiymətləndirilməlidir. Ona görə də gənc nəslin fiziki inkişafı haqqında vaxtında məlumat əldə etmək lazımdır. Bununla birlikdə, fiziki inkişafla bağlı tədqiqatların aparılmasına yalnız vahid yanaşma, mütəşəkkil uşaq qruplarında müalicəvi, profilaktik və sağlamlaşdırıcı işlərin aparılması üçün zəruri olan obyektiv elmi məlumatları əldə etmək mümkün olur. 

Uşaqların fiziki inkişafına bir çox amillər təsir edir, bunlar arasında genetik, sosial, ekoloji, iqtisadi, iqlim və coğrafi amilləri vurğulamaq lazımdır. Müxtəlif yaş dövrlərində genetik proqram və ətraf mühit faktorlarının fiziki inkişafa təsiri eyni deyil. Ahəngdar, yaşa uyğun fiziki inkişafı olan uşaq və yeniyetmələr sağlamlıq baxımından ən uğurlu olurlar, çünki bu vəziyyətdə uşağın uyğunlaşma qabiliyyəti və müxtəlif streslərə müqaviməti optimaldır. Yetişmənin yavaşlaması və ya sürətləndirilməsi, əksinə, müxtəlif xəstəliklərin baş verməsi üçün risk faktoru hesab olunur. Eləcə də bədən tərbiyəsinin sağlamlıq üçün ümumi açıq faydalarına əlavə olaraq, insanın xarakterini inkişaf etdirir və psixoloji rahatlamağa kömək edir. İdman çoxşaxəli sosial hadisə kimi insanın əməyə hazırlanması, cəmiyyətin mənəvi tələbatının ödənilməsi, beynəlxalq əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və genişləndirilməsi sahəsi, etik-estetik tərbiyənin mühüm vasitələrindən biridir. İnsan sağlamlığını və əmək qabiliyyətini gücləndirmək və qorumaq üçün ən geniş yayılmış üsullardan biridir. Hazırda idmanın müxtəlif növləri yaranır və formalaşır, yeni, qeyri-adi idman növləri təkmilləşdirilir və gənclərin böyük marağına səbəb olan budur. İndi dünyada idman mühüm əhəmiyyət kəsb edir ki, onu insan fəaliyyətinin əsas növlərindən biri hesab etmək üçün əsaslar var. Cəmiyyətin ümumi qəbul edilmiş standartları və dəyərləri konsepsiyasında da yüksək rol oynayır. İdman, xüsusən də həvəskar idman növləri çox vaxt təkcə sağlamlığın qorunması və qorunması vasitəsi kimi deyil, həm də xüsusilə gənclər arasında alkoqolizm və narkomaniya və digər antisosial davranışların qarşısının alınması üçün profilaktik tədbir kimi qəbul edilir. İdmanla məşğul olan gənclər arasında çoxlu sayda sosioloji sorğular göstərir ki, idman həyat, cəmiyyət və bütövlükdə dünya haqqında ilkin anlayışın formalaşmasında iştirak edir. Axı, müasir cəmiyyətin ən vacib dəyərləri, uğur şanslarının bərabərliyi, uğur qazanmaq, birinci olmaq istəyi, təkcə rəqibə deyil, həm də özünə qalib gəlmək halı kimi idmanda özünü göstərir. Beləliklə, belə nəticəyə gələ bilərik ki, kütləvi şəkildə gənclər idman müasir Azərbaycan cəmiyyətinin uğurlu inkişafı və milli strateji maraqlara nail olmaq üçün zəruri şərtdir. Bundan əlavə, idmanla məşğul olmaq gənc nəsil arasında ən dəb halına gəlib.

Azərbaycanda idmana olan münasibət nümunə xarakteri daşıyır 

İdmanın faydaları çoxdur və insanın həyatına böyük təsir göstərə bilər. Komanda idmanlarında iştirak sağlamlıq və rifahı təşviq edir, özünə inam yaradır və psixi sağlamlığı qorumağa kömək edə bilər. İdman real həyatı əks etdirir: burada rəqabət, komanda işi, qələbələr, məğlubiyyətlər, münaqişələr və qərarlar var. 

İdman komandasında olmaq başqalarına qayğı göstərməyin, etimad və inamı inkişaf etdirməyin, nüfuza və digər komanda yoldaşlarına hörmət göstərməyin dəyərini öyrədir. Komandanın bir hissəsi olmaq özünə inam yarada bilər və özünə inamlı uşaqlar məktəb və sosial vəziyyətlərin öhdəsindən daha asan gələ bilirlər. Ancaq təbii atletik qabiliyyətindən asılı olmayaraq sadəcə qrupun bir hissəsi olmaq başqaları ilə əlaqə qurmaq imkanı verir. Məlumdur ki, idman orqanizmə bir çox cəhətdən fayda verir. Məşq həmçinin əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdıran neyrokimyəvi maddələrin səviyyəsini artırmaqla beyinə fayda verir. Dopamin və digər neyrokimyəvi maddələrin səviyyəsinin artması rifah hissini artırır və yeniyetmələrdə ən çox rast gəlinən psixi pozğunluqlardan ikisi olan narahatlıq və depressiya riskini azaldır. Tədqiqatlar göstərir ki, müntəzəm məşq də sinir sisteminə müsbət təsir göstərir və bu, ümumi stress səviyyəsini azaldır. Bunlar fonunda Azərbaycanda idmana olan münasibət digər ölkələrə nümunə kimi göstərilməkdədir. Ölkəmizin nüfuzlu idman yarışlarına və tədbirlərinə ev sahibliyi etməsi, təmsilçilərimizin mötəbər yarışlarda medallar qazanması respublikamızı dünyada inkişaf etmiş idman ölkəsi kimi tanıdıb. Ölkəmiz son onilliklərdə I Avropa Oyunları, IV İslam Həmrəyliyi Oyunları, Formula 1 kimi bir çox mötəbər beynəlxalq idman tədbirlərinə, dünya çempionatlarına ev sahibliyi edib. Bütün bunlar Azərbaycanda idmana kütləvi marağı artırmaqla yanaşı, digər sahələrdə də irəliləyişlərə kömək göstərir. Bu gün də Azərbaycan gənclərinin idmana marağının artırılması istiqamətində mühüm layihələr həyata keçirilir. Bütün bunlar  onu göstərir ki, Azərbaycanda idman bundan sonra da uğurla inkişaf edəcək.  

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.