İsrail-Livan müharibəsi nəzarətdən çıxdı, İran müharibəyə qoşulur - ABŞ tərəddüddə...
Dünyanın diqqəti son günlərdə yenidən yaxın Şərq üzərində fokuslanır. Baş verənlər Azərbaycanda da diqqətlə izlənilir. Məsələ burasındadır ki, hadisələrin inkişaf axarı qonşu İranın İsraillə müharibəyə başlama ehtimalını artırır.
Azərbaycanın qonşusunu savaşa cəlbi və burada xeyli sayda soydaşımızın yaşaması fonunda hadisələrin qeyd edilən səpkidə inkişafı ölkəmizin maraqlarına cavab vermir.
Hələlik isə vəziyyət gərginləşməyə doğru gedir. Bu vəziyyətdə İsrailin müdafiə naziri Yoav Qalant Qəzza zolağında müharibənin növbəti mərhələləri ilə bağlı danışıqlar aparmaq üçün Vaşinqtona gəlib. Gündəliyə 4 ay əvvəl həcmi azaldılan Amerika silah təchizatının saxlanması məsələsi də daxil edilib. İsrail rəhbərliyi hesab edir ki, yeni yardıma yeni cəbhə açılanda - Livanla sərhəddə ehtiyac duyulacaq. Lakin Vaşinqton bütün gücü ilə bu hərbi kampaniyanın İranın birbaşa müdaxiləsinə səbəb olacağına inanaraq onu dayandırmağa çalışır. Qalantin Vaşinqtonda apardığı danışıqların məzmunu barədə İsrailin “i24” telekanalının mənbələri məlumat verib. Qalant ABŞ-a Livanın “Hizbullah” qruplaşmasına qarşı quru əməliyyatı üçün zəruri olan əlavə silah tədarükü ilə bağlı qərar qəbul etməkdə lobbiçilik etmək niyyəti ilə gəlib. Amerika rəsmiləri Səudiyyə Ərəbistanının “Əl-Şərq əl-Avsat” nəşri ilə söhbətində bildiriblər ki, Pentaqon Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bağlı daxili qiymətləndirmələrini prezident Cozef Bayden administrasiyasına təqdim edib. Onlar iddia edirlər ki, Netanyahu hökuməti gələn ayın ortalarında Livanın cənubuna hücum planını həyata keçirməyə çalışacaq. Netanyahunun özünün iyul ayında Konqres üzvlərinə müraciət etmək üçün ABŞ-a səfər edəcəyi gözlənilir. Baş nazirin hazırkı ritorikasını nəzərə alsaq, bu çıxışda savaş ritorikası üstünlük təşkil edəcək. Netanyahu bu günlərdə hökumət iclasında bildirib: “Təxminən dörd ay əvvəl ABŞ-dan İsrailə gələn silah tədarükündə azalma oldu. Amerikalı dostlarımızdan tədarükləri sürətləndirməyi xahiş etdik, bunu təkrar-təkrar, ən yüksək səviyyədə, bütün səviyyələrdə etdik, müxtəlif izahatlar aldıq, lakin bir şeyə nail olmadıq: ümumiyyətlə, vəziyyət dəyişməyib”. Bu şərhlər baş nazirin müttəfiqi ilə bağlı ictimai şikayətlər silsiləsi fonunda davam edir. Bayden administrasiyasının rəsmiləri “Politico” nəşrinə bildiriblər ki, Netanyahunun Ağ Evin tənqidlərini artırmaq üçün Konqres qarşısında çıxışından istifadə etmək istəməsindən ehtiyat edirlər. Nəşrin həmsöhbətlərindən biri qeyd edib ki, heç kim onun nə deyəcəyini bilmir. Başqa bir mənbə deyib ki, hökumət başçısının ABŞ-ın İsrailə silah tədarükünü məhdudlaşdırmaq istəyindən şikayətlənən çıxışı vəziyyəti asanlaşdırmayıb. “Politico”nun mənbəsi qeyd edib: "O, yalnız Konqres qarşısında çıxış etməklə işləri daha da pisləşdirə bilər". Baydenin köməkçiləri hesab edirlər ki, baş nazir öz siyasi mövqelərini qorumaq və keçmiş prezident Donald Trampın Ağ Evə mümkün qayıdışını gözləmək üçün qəsdən vaxta oynayır.
Botsvana səfəri öncəsi jurnalistlərə açıqlama verən ABŞ-ın Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsinin rəhbəri general Çarlz Braun Livana hücumun bölgə üçün baha başa gələ biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib: “Bütün bunlar regionda münaqişənin genişlənməsinə töhfə verə bilər və İsraili təkcə ölkənin cənubunda baş verənlərdən deyil, həm də şimalda baş verənlərdən narahat edə bilər”. Onun sözlərinə görə, “Hizbullah”ın müqaviməti halında İsrail çətin ki, ABŞ-ın köməyinə arxalana bilsin: “Bizim nöqteyi-nəzərimizə görə, qüvvələrimizin harada yerləşdiyini, Livanla İsrail arasındakı qısa məsafəni nəzərə alsaq, onlara dəstək vermək bizim üçün daha çətin olardı”. Braun ayrıca qeyd edib ki, İran münaqişə vəziyyətində “müqavimət oxu”nun bir hissəsi hesab etdiyi “Hizbullah”a birbaşa dəstək nümayiş etdirə bilər. Eyni zamanda, İsrail Qəzza zolağında müharibə fonunda onunla artıq münasibətləri zəiflədən Fransanın müqaviməti ilə üzləşə bilər. “Breaking Defence” hərbi portalı ilə söhbətdə Beşinci Respublikanın rəsmiləri bildiriblər ki, onların ölkələri İsrailin potensial işğalı fonunda cənub bölgələrinin təhlükəsizliyini təmin etmək qərarına gəlsələr, Livanın nizami qüvvələrini dəstəkləməyə hazır olacaqlar. Şimal cəbhəsində qaynar müharibə üçün zəruri olan İsrail kontingentinin çıxarılmasının Qəzza zolağındakı vəziyyətə necə təsir edəcəyi ilə bağlı da narahatlıqlar var. Netanyahu HƏMAS-la müharibənin qaynar mərhələsinin məntiqi yekununa yaxın olduğunu iddia etsə də, Qərb analitikləri belə düşünmürlər. ABŞ Müharibənin Tədqiqi İnstitutu situasiya qiymətləndirməsində HƏMAS-ın Qəzzada öz imkanlarını bərpa etmək səylərini sürətləndirdiyini qeyd edib: “Renessans iki geniş məqsəddən ibarətdir: yenidən təşkil və regenerasiya. Yenidən təşkil tükənmiş hissələrin minimum effektivlik səviyyəsinə qaytarılması üçün komandanlığın sərəncamında olan resursların yenidən bölüşdürülməsini nəzərdə tutur. Regenerasiya daha mürəkkəb, əmək və resurs tutumlu prosesdir və kadrların, avadanlıqların və materialların geniş miqyasda dəyişdirilməsini tələb edir. Bu prosesə yeni kadrların hazırlanması daxildir”. Ekspertlər hesab edir ki, HƏMAS-ın bəzi hərbi liderləri artıq bu işə başlayıblar.
Qrup İsrail ordusunun Fələstin anklavı ərazisindən çıxarılmasında fürsət axtarır. Tədqiqatçıların təhlilində deyilir: “HƏMAS, deqradasiyaya uğramış yerli batalyonların döyüş gücünü bərpa etmək, yeni qüvvələri birləşdirmək və onları gələcək döyüşlərə hazırlamaq üçün İsrailin Qəzza zolağının böyük hissəsindən geri çəkilməsindən istifadə etdi. İsrailin Qəzza şəhərinə təkrar reydləri HƏMAS-ın özünü hərbi cəhətdən uğurla bərpa etdiyini göstərir”.
Nahid SALAYEV
