Naxçıvanın yaşıl enerji ehtiyatları barədə beynəlxalq konfransda danışıldı...
Sadıq Qarayev: “Naxçıvanın geotermal perspektivinin bu şəkildə qiymətləndirilməsi bu sahənin dünyanın marağında olduğuna bir sübutdur”
Naxçıvanda geotermal sahədə kifayət qədər potensial var. Bu sözləri “Baker Hughes” şirkətinin Xəzər və Ukrayna üzrə direktoru Karlo Beltrame Bakı Enerji Forumunun ikinci günündə “Xəzər regionunda kəşfiyyat və hasilat imkanları” mövzusunda keçirilən panel müzakirəsində çıxışı zamanı deyib.
O qeyd edib ki, “Baker Hughes” enerji-texnologiya şirkətidir və Azərbaycanda 30 ildir ki, fəaliyyət göstərir. “Naxçıvanda bir neçə il əvvəl olmuşam. Burada geotermal sahədə kifayət qədər potensial var. Bu bölgədə geotermal istiqamətində tədqiqatlar aparılmalıdır. Mövcud dataya nəzər yetirmək və bir sıra quyuların tədqiqatına baxaraq təhlillər aparmaq lazımdır. Bu kimi addımlar ölkə üçün çox vacibdir”, - deyə o qeyd edib.
“Culfa rayonunun 8-9 kilomertliyində olan Darıdağa yaxın ərazidə isti su mənbəyi var”
Elm və Təhsil Nazirliyi Botanika İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sadıq Qarayev “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, geotermal sahə olduqca maraqlı və perspektivlidir, xarici şirkətlərin də bu sahəyə maraq göstərməsi təsadüfi deyil. “Ümumiyyətlə, geotermal enerji deyiləndə yer qabığının müxtəlif təbəqələrində maye şəklində olan müxtəlf isti maddələrin enerjisindən söhbət gedir. Daha dəqiq ifadə etsək, geotermal enerji dedikdə yer qabığının müxtəlif dərinliklərində toplanan istilik nəticəsində əmələ gələn kimyəvi maddələrdən, isti su və buxardan birbaşa və ya dolayı yolla istehsal edilən enerji nəzərdə tutulur. Bu da isti sularda, kükürdlü sularda ola bilər. Burada da 180°C-dən yuxarı isti su mənbələrindən istifadə olunur. Onu da deyim ki, geotermal enerji dünyada yeni bir istiqamətdir. Hazırda dünyanın təxminən 1 faiz elektrik enerjisi geotermal enerjidən istifadə edilməklə əldə olunur. Ümumiyyətlə, geotermal enerjidən həm istilik enerjisi, həm də elektrik enerjisi almaq üçün istifadə eidilir, eyni zamanda da yeraltı sulardan müalicəvi vasitə kimi istifadə olunur. İndi yeni bir tendensiya gedir. “Yaşıl enerji”, bərpa olunan enerji, ekoloji təmiz enerji kimi geotermal enerji də bir istiqamətdir, bir bölmədir. Amma dediyim kimi, hələ dünyanın aparıcı dövlətlərində, yüksək texnologiyalara sahib olan ölkələrdə geotermal enerjidən istifadə çox zəifdir, dünya üzrə cəmi 1 faiz təşkil edir”.
S.Qarayev bildirdi ki, “Baker Hughes” şirkətinin Xəzər və Ukrayna üzrə direktoru Karlo Beltramenin Naxçıvanın geotermal potensilalı barədə xüsusi vurğulaması təsadüfi xarakter daşımır. “Naxçıvanın geotermal perspektivinin bu şəkildə qiymətləndirilməsi bu sahənin dünyanın marağında olduğuna bir sübutdur. Bu sahə Azərbaycanın özündə də yenidir. Əlbəttə, Naxçıvanın geotermal potensialının daha geniş səviyyədə qiymətləndirilməsi çox vacibdir, bunu yeni texnologiyalarla tam olaraq müəyyən etmək mümkündür. Naxçıvanda isti su mənbələrin olması şübhə doğurmur, bu mənbələr var, sadəcə o mənbələrin geniş şəkildə tədqiq edilməsinə ehtiyac var. Dediyim ki, bu sahə yenidir. Ümumiyyətlə, Naxçıvanda bərpa olunan enerji istiqamətində imkanlar böyükdür. Orada geotermal mənbələr də mövcuddur, amma sayı və sahələri barədə bir söz demək çətindir. Bu tədqiqatlar zamanı məlum olacaq”.
S.Qarayev hesab edir ki, geotermal mənbələrin əsasən haralarda olduğu barədə Naxçıvan ərazisində elmi tədqiqat işləri həyata keçirilməlidir. “Culfa rayonunun 8-9 kilomertliyində olan Darıdağa yaxın ərazidə isti su mənbəyi var. İndi yəqin ki, o ərazidə də tədqiqat aparılacaq və suyun tempraturunun 180°C-dən yuxarı olub olmadığı müəyyən olunacaq. Bu ərazidə olan isti sudan müalicəvi sahədə istifadə olunur. Amma təbii ki, o istiqamətdə tədqiqatlar aparmaqla daha dərinliklərdə çoxlu isti su mənbələri tapmaq mümkünsüz deyil. Tədqiqat aparılarsa, zamanı bilinəcək ki, o mənbələr hansı dərinlikdədir, onları necə əldə etmək olar, əldə olunacaq enerjinin digər enerji növləri ilə müqayisəsi aparılacaq və sair. Hesab edirəm ki, bu sahədə tədqiqatların başlanması faydalı olar”-deyə S.Qarayev qeyd etdi.
O bildirdi ki, Naxçıvanın yayı həddən artıq isti keçdiyi üçün həm xarici, həm də yerli şirkətlər bu ərazimizdə geotermal enerji potensialının olduğu barədə fikirlər bildirirlər. Mütəxəssis bildirdi ki, artıq ölkəmizdə geotermal enerji sahəsinin inkişafına yönəldilmiş tədbirlərin səmərəli təşkili və bu sahədə müsbət dinamikanın təmin edilməsi ilə əlaqədar “Geotermal enerjidən istifadə imkanlarının genişləndirilməsi” üzrə İşçi qrupu yaradılıb. O hesab edir ki, geotermal enerji sahəsində Azərbaycanın gələcəkdə əldə edəcəyi uğurlar şübhəsizdir, bu sahəyə yatırılacaq sərmayə, əldə olunacaq gəlirlər ölkəmizə fayda verəcək.
Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyinin (IRENA) hesabatına görə, 2022-ci ildə dünyada geotermal enerjinin qoyuluş gücü 14 621 MVt təşkil edib. Geotermal enerjinin qoyuluş gücünün 66 faizi 5 ölkənin (ABŞ-2 653 MVt, İndoneziya-2 360 MVt, Filippin -1 932 MVt, Türkiyə -1 691 MVt, Yeni Zelandiya 1 043 MVt payına düşür.
İradə SARIYEVA
