30 min erməniyə rus pasportu vermək Rusiyanın hansı mənafelərinə uyğundur...
Elşən Manafov: “Moskvanın təklifi ilə bağlı bəziləri stəkanda fırtına yaratmaq istəyir...”
Rusiyanın Xankəndidə konsulluq açmaq istəyi cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmayıb. Bu arada belə fikirlər də ortaya atılaraq hallandırılır ki, guya Rusiyanın konsulluq açmaqda məqsədi 30 min erməniyə rus pasportu vermək və Qarabağda yerləşdirməkdir.
Hər halda belə yanaşma məntiqsizdir. Niyə? Ona görə ki, 2020-ci ilin noyabrında rus sülhməramlıları Qarabağa yerləşəndən sonra onsuz da oradakı erməni sakinlərinə o dövrdə ikili vətəndaşlıq çərçivəsində rus pasportu paylanıb. O üzdən, 30 min erməniyə Rusiyanın pasportunu verib Qarabağda yerləşdirməyin nə mənası var? Azərbaycan istənilən vaxt deyə bilər ki, erməni sakinləri rus vətəndaşıdılarsa, o zaman ölkəni tərk edib Rusiyaya getsinlər. Ən azından, bizim qanunvericilikdə ikili vətəndaşlıq öz əksini tapmayıb. Həmin rus vətəndaşı olan erməni sakinlər bizdən nə istəyə bilərlər ki? Azərbaycan vətəndaşı kimi nə kollektiv hüquq istəyə bilərlər, nə milli-mədəni muxtariyyət istəyə bilərlər. Belə olan halda onların burada nə məqsədi ola bilər ki? Rus pasportu ilə erməniləri gətirib burada yerləşdirmək Rusiyanın hansı marağı çərçivəsindədir? Uzaqbaşı Rusiya bunu edə bilər ki, erməni sakinlərini Qarabağa yerləşdirib onlara Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etdirsin. Yəni əvvəldən Qarabağda yaşayan erməniləri gətirmək və onlara Azərbaycan vətəndaşlığını alıb orada məskunlaşdırmaq. Əslində Ermənistan vətəndaşlığı olan erməniləri də Qarabağa gətirməkdə Rusiyanın bir marağının olması məntiqsizlikdir, nəinki Rusiya vətəndaşlığı olan pasportlarla erməniləri ora gətirmək. Bunda nə marağı ola bilər ki? Ən yaxşı halda Rusiyanın marağı o ola bilər ki, o erməniləri Qarabağa gətirib onlara Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etdirsin, sonra da onları himayə etsin. Yoxsa nə marağı var ki, 30 min nəfər erməniyə Rusiya pasportu verib gətirib ora yerləşdirsin? Nə dəyişəcək və bununla nəyə nail ola biləcək? Azərbaycanın Rusiyada səfirliyi və iki konsulluğu var. Deməzlər ki, sizə olar, bizə yox? Bütün hallarda 30 min erməniyə rus pasportu verib gətirib Qarabağa yerləşdirmək arqumenti çox tutarsız görsənir.
“Rusiyanın həmin ermənilərdən məkrli məqsədlərlə müttəfiqi olduğu dövlətimizə qarşı istifadə etmək fikri olmayıb”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən politoloq Elşən Manafov buna bir neçə aspektdən yanaşdı: “Əvvəla, Rusiyanın Azərbaycanda baş konsulluq açmaq istəyi onun 1961-ci ildə təsdiq olunmuş Vyana konvensiyası ilə bağlı hüquqları baxımından anlaşılandır. Diplomatik qaydalar paytaxt şəhərdə, səfirlikdən əlavə, müraciət edən qarşı tərəfin istəyinə rəgmən, baş konsulluq və konsulluğun açılmasına icazə verir. Azərbaycanın Rusiyada səfirliklə yanaşı baş konsulluq və konsulluqlarının fəaliyyət göstərməsi ilə bağlı amillərdən çıxış edərək, Rusiyanın da qarşı tərəfdən konsulluq xidmətlərinin göstərilməsi üçün müvafiq addımların atılmasını arzu etməsi anlayışla qəbul edilməlidir. Bildiyimiz kimi, Azərbaycanın Rusiyada konsulluqları var. Sankt-Peterburqda baş konsulluq, Yekaterinburq və Sverdlovskda isə konsulluqlar fəaliyyət göstərir. Bu mənada Rusiyanın ölkəmizdə konsulluq təsis etmək istəyinə diplomatik münasibətlərdəki disbalansı aradan götürmək konteksindən yanaşmaq olar. Lakin məsələ burasındadır ki, Azərbaycanın adı çəkilən şəhərlərində sayı yuz və ya on minlərlə ölçülən vətəndaşlarımız yaşayir. Onlar orada fəaliyyət göstərirlər. Bu şəhərlərdə diasporalarımız var və onların mənsub olduqları dövlətlə hüquqi problemlərinin nizamında konsulluqlarımızın özünə məxsus rolu var”.
Politoloq hesab edir ki, bütün bunların fonunda Rusiyanın faktiki olaraq vətəndaşlarının olmadığı Xankəndidə konsulluq təsis etmək istəyi suallar doğurmaya bilmir: “Əgər konsulluğun açılması üçün Azərbaycanın 2-ci böyük şəhəri Gəncənin adı çəkilsəydi, bu anlaşılan olardı. Çünki orada rus icması, hətta pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir. Xankəndiyə münasibətdə belə faktorlar ortalıqda yoxdur. Rusiyalı senator və diplomat Karasinin Xankəndidə konsulluqla bağlı dedikləri diplomatın şəxsi istəyi və ya mövqeyi deyil. Ancaq Moskvanın təklifi ilə bağlı bizilərin stəkanda fırtına yaratmaq istəyi dövlətlərimiz arasında müttəfiqlik münasibətlərinin maraqları baxımından məqbul sayıla bilməz. Rusiyanın İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Qarabağdakı 30 min ermənidən14 mininə onların istəklərinə rəğmən vətəndaşlıq verməsi Rusiyanın və beynəlxalq hüququn qanunlarına istinadən baş tutub. Rusiyanın həmin ermənilərdən məkrli məqsədlərlə müttəfiqi olduğu Azərbaycan dövlətinə qarşı istifadə etmək fikri olmayıb. Əgər belə olsaydı, Rusiya öz sülhməramlılarının Azərbaycanda olduğu müddətdə vətəndaşlarının arzusuna rəğmən onları qorumaq üçün qanunvericiliyin normaları çərçivəsində tədbir görərdi. Rusiyanın isə, Azərbaycan Qarabağ üzərində dövlət suverenliyi və ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən sonra bu məsələyə müraciət etməsi dövlətçiliyimizə münasibətdə xoş məramın göstərici kimi qəbul edilə bilər. Rusiya hətta onun vətəndaşlığını qəbul etmiş erməniləri, onların xahişlərinə əsasən Xankəndiyə rəsmi Bakı ilə məsləhətləşmələrdən sonra və yalnız Azərbaycan dövlətinin maraqları, iradəsi nəzərə alınmaqla köçürə bilər. Bu zaman onun vasitəçi statusunda çıxış edəcəyi birmənalıdır. Niyə Xankəndinin seçilməsi ilə bağlı məsələyə gəlincə, bu problemə bölgənin geosiyasi durumuna rəsmi Bakı, Ankara və Moskva arasında ortaq maraqların prizmasından yanaşmaq olar”.
Vidadi ORDAHALLI
