Enerji keçidində dünya oyunçusuna çevrilirik - Azərbaycanda "Yaşıllar partiyası" hələ yoxdur…
Elçin Bayramlı: “Bizdə də belə bir partiyanın olması, aktiv fəaliyyət göstərməsi, proqramlar təklif etməsi, “yaşıl enerji”yə keçid sahəsinə töhfə verməsi çox müsbət hal olardı”
Müasir dünyada əsas prioritet məsələlərdən biri “yaşıl enerjiyə”, “yaşıl iqtisadiyyat”a keçidlə bağlıdır ki, Azərbaycan da bu istiqamətdə ən vacib oyunçulardan biri kimi tanınır. 2024-cü ilin ölkəmizdə “Yaşıl dünya naminə Həmrəylik İli” elan edilib, eyni zamanda bu ilin noyabrında Bakıda COP29 (Tərəflərin Konfransı) keçiriləcək, çox sürətlə “yaşıl enerji”yə keçid prosesi baş verir, neftdən-qazdan imtina edib ekologiyanın, iqlimin sağlamlaşdırılması uğrunda işlər görülür.
Dövlət və ictimaiyyət səviyyəsində bu yöndə böyük işlərin getdiyi bir vaxtda Azərbaycanda hər siyasi təmayüllü partiyalar var, mövcuddur, fəaliyyət göstərir, amma dünyanın bir sıra ölkələrində rast gəlinən, əsas vəzifəsi ətraf mühitin qorunması, bu sahədə problemlərin həllinə yönəlik “Yaşıllar partiyası” deyilən bir partiya ölkəmizdə yoxdur, yaxud da qeydiyyatdan keçməyib.
Belə bir vaxtda “Yaşıllar partiyası”nın olmasını doğrudan da Azərbaycanın həm dövlət, həm də ictimai səviyyədə apardığı alternativ enerji mənbələrinin yaradılması, “yaşıl enerjiyə” keçid prosesinin tələbləri çərçivəsində çox təbii dəyərləndirmək olar.
Belə bir partiyanın Azərbaycanda olmasına ekspertlər necə baxır? Məhz indiki şəraitdə belə bir partiyanın olması yaxşı olmazdımı?
Ekspert rəyinə keçməzdən əvvəl bir məlumata diqqətinizi çəkmək istəyirik. Məlumata görə, 2006-cı ildə Azərbaycanda “Yaşıllar partiyası” təsis edilib. Mətbuatda qeyd olunurdu ki, o vaxt yaranan yeni partiyanın əsas xətti ekoloji tarazılığa və sosial ədalətə nail olmaq olub. Amma təəssüf ki, partiyanın fəaliyyəti barədə məlumatlar kasaddır.
“Bu partiya formal olaraq var, amma onun bu sahədə hansısa bir proqramını, fəaliyyətini görməmişik”
Sosial-iqtisadi sahə üzrə ekspert, araşdırmaçı jurnalist Elçin Bayramlı “Bakı-Xəbər”ə “Əslində Azərbaycanda “Yaşıllar partiyası” var, çoxdan təsis edilib, sadəcə ortada fəaliyyəti yoxdur, formal olaraq mövcud olub. Görünür, son vaxtlar partiyaların qeydiyyatı üçün tələb olunan sənədləri toplaya və şərtləri, tələbləri ödəyə bilmədiyi üçün yəqin ki, qeydiyyatdan keçən partiyalar sırasında deyil. Bu partiya formal olaraq var, amma onun bu sahədə hansısa bir proqramını, fəaliyyətini görməmişik. Düzdür, Avropa ölkələrində, Rusiyada və başqa ölkələrdə “Yaşıllar partiyası” var və onlar böyük proqramlar həyata keçirir, bu sahədə siyasət aparır. Bəzən hakimiyyətə də gəlirlər. Səhv etmirəmsə, Almaniyada müəyyən müddətdə “yaşıllar” hakimiyyətdə də olublar. Amma bizdə bunun perspektivi yoxdur. Çünki hakimiyyətə gəlmək cəhdləri nəzəri cəhətdən heç mümkün də deyil. Partiyalar bizdə ənəvi olaraq bir liderin ətrafında birləşib siyasi mübarizə aparmaq, siyasi hakimiyyətə gəlmək üçün fəaliyyət göstərirlər. Ona görə də “Yaşıllar partiyası”nın bu sahədə hər hansı bir perspektivini də görmürəm. Ancaq əlbəttə, bizdə də belə bir partiyanın olması, aktiv fəaliyyət göstərməsi, proqramlar təklif etməsi, “yaşıl enerji”yə keçid sahəsinə töhfə verməsi çox müsbət hal olardı” - deyə bildirdi.
E.Bayramlı hesab edir ki, bizə bu sahədə partiyadan daha çox QHT-lər, ekologiya ilə bağlı ictimai təşkilatlar, ictimai platformalar lazımdır. O qeyd etdi ki, bu sahədə “Yaşıllar hərəkatı” kimi könüllülük əsasında fəaliyyət göstərən platformaların olması daha faydalı olardı. “Bizdə bir sıra ekoloji təşkilatlar var ki, dövlət fondlarından, beynəlxalq fondlardan yaxşı qrantlar alırlar, amma faktiki olaraq onlar şablon tədbirlərin keçirilməsi, buklet çapı və sair bu kimi işlərlə məşğul olurlar, o qrantlar boşuna gedir, heç bir effekt vermir. Yaxşı olardı ki, dövlət bu sahədə bir proqram hazırlasın və işi praktik olaraq QHT-lər vasitəsilə görsün. Ekoloji təşkilatlara qrantlar ayrılsın və onlardan praktik işlər tələb olunsun. Məsələn, yaşıllıqların salınması, müxtəlif ərazilərin təmizlənməsi, su hövzələrindəki ekoloji çirklənmənin aradan qaldırılması, zavod və fabriklərin atmosferə atdığı tullantıların azaldılması, filtrlərlə təmin olunması ilə bağlı monitorinqlər aparılmalıdır. Tutaq ki, meşələrdə monitorinqlər aparıla bilər ki, necə qorunur. Meşə yanğınlarına qarşı maarifləndirici tədbirlər həyata keçirmək olar. Yəni bu kimi işləri daha çox ictimai təşkilatlar etməlidir. Amma bizdə bu iş bir az zəifdir. Çünki ictimai təşkilatlar elə də effektiv işləmir, ictimaiyyət də maarifləndirmə işində o qədər də könüllü iştirak etmir. Cəmiyyətin özünün ekoloji təfəkkürü olmalıdır. Bu məsələlərdə dövlətin heç bir iştirakı olmadan öz ərazisində, öz həyətində bunlara riayət edə bilər”-deyə bildirən E.Bayramlı hesab edir ki, vətəndaşlar könüllü olaraq yaşıllıq, ekoloji yönümlü platformalara qoşulmalıdır. O vurğuladı ki, hansısa bir QHT yaşıllaşdırma kampaniyası elan edirsə vətəndaş olaraq orda iştirak etməliyik.
E.Bayramlının sözlərinə görə, dövlətin işinə hər bir vətəndaş dəstək verməlidir. E.Bayramlının sözlərinə görə, bu istiqamətdə hansısa siyasi partiyadan nə isə gözləmək olmaz. Onun fikrincə, çünki o partiyanın nə kütləvi üzvləri, nə də maliyyə imkanları olacaq, uzaqbaşı bəyanat verib bir-iki maarifləndirici çıxışlar edə bilərlər ki, bunun da təsiri minimum olardı. “Belə partiyanın olması daha yaxşı olardı, amma onun olmasından ciddi bir dəyişiklik gözləməyə də dəyməz... Bu sosial sahədir, siyasi mübarizə sahəsi deyil. Burda sosial və ekoloji təşkilatlar iştirak etməlidir və dövlətin bu istiqamətdə proqramları həyata keçirilməlidir” - deyə qeyd edən E.Bayramlı hesab edir ki, “yaşıl enerji”yə keçid prosesinin daha da sürətləndirilməsi üçün daha çox sosial və ekoloji sahədə olan təşkilatlar dövlətə dəstək ola bilər.
İradə SARIYEVA
