İran prezidentliyinə ən şanslı namizəd - Azərbaycanla münasibət necə olacaq...
Tofiq Abbasov: “Düşünürəm ki, hazırkı situasiya üçün İranın növbəti prezidenti Cavad Zərif olacaq”
Sayılı günlərdən sonra İranda növbədənkənar prezident seçkiləri keçiriləcək. Prezident İbrahim Rəisinin həlak olmasından sonra səslənən ən aktual suallardan biri yeni hökumət başçısının kim olacağı ilə bağlıdır. Bu baxımdan, İbrahim Rəisinin siyasi varisi postuna iddialı bir sıra siyasətçilərin öz namizədliyini irəli sürəcəyi gözlənilir.
Həm hakimiyyətdə olan mühafizəkar qanad, həm də müxalifət öz şansını sınamağa çalışacaq.
Hazırda İranın Birinci vitse-prezidenti Məhəmməd Müxbir helikopter qəzasında həlak olan prezident İbrahim Rəisinin səlahiyyətlərini müvəqqəti icra edir. Ayətullah Xamneyi başsağlığı mesajında bu vəzifəni ona rəsmən etibar edib. İran Konstitusiyasının 131-ci maddəsinə görə, prezident əvəzi, məhkəmə hakimiyyətinin və Nəzarətçilər Şurasının rəhbərlərindən ibarət xüsusi komissiya 50 gün ərzində yeni prezident seçkisini təşkil edib həyata keçirməlidir.
İran Seçki Qərargahının sözçüsü Möhsün Eslami növbədənkənar prezident seçkilərinin iyunun 28-də keçiriləcəyini bildirib. Bu, 50 gündən də qısa müddətdir. İranda prezident vəzifəsi mövcud siyasi sistemdə ilk sıranı tutmasa da, mühüm postdur. Ölkənin milli təhlükəsizlik konsepsiyasını məhz prezident hazırlayır, Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasına sədrliyi də o edir. Üstəlik, Ali Rəhbərin vəfatı, yaxud səlahiyyətlərinə xitam verilməsi halında dövlətin müvəqqəti idarəçiliyi də məhz prezidentin daxil olduğu üçnəfərlik kollegiyaya həvalə olunur.
Maraqlı suallar ortaya çıxır: İran prezidentliyinə ən şanslı iddiaçı kimi olacaq? Yeni prezident islahatçılardan, ya mühafizəkarlardan seçiləcək və Azərbaycana münasibəti necə ola bilər?
Siyasi şərhçi Tofiq Abbasov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, hazırda İranın siyasi elitasındakı vəziyyət olduqca mürəkkəbdir: “Bu, yalnız mühafizəkarlarla islahatçılar arasındakı ziddiyyətdən qaynaqlanmır. İranın ali rəhbərliyinin mövqeyi bəllidir. Sərt xətdən imtinadan söhbət gedə bilməz. İran özünün prinsiplərini hər zaman üstün tutur. Çalışır ki, ancaq önə getsin, geri çəkilməsin. Onun bir addım da olsa geri çəkilməsi zəifləməsini qaçılmaz edəcək. Bunu anlayan siyasi sistem öz taktika və strategiyasını qurub. Bəli, bəzı şərhçilər İran reallıqlarına bir qədər subyektiv yanaşırlar. Oradakı enerji mərkəzləri daim hücumda olan fiqurlar ətrafında formalaşır. Belə bir neçə fiqur var. Məsələn, Laricani var. Onlar 3 qardaşdır, hamısı da populyar personalardır. Parlamentin sədri olub. Ruhani dönəmində məhsuldar əməkdaşlıq da edirdilər. Qalibab adlı biri də var. İraq müharibəsində döyüşlərdə olub. İslam keşikçilərinin aparıcı fiqurlarından biridir. Parlamentə yenidən sədr seçildi. Onun ətrafında cərəyan edən trendlər var. Cavad Zərif gözlənilmədən yenidən ortaya qayıtdı. İki dəfə xarici işlər naziri olub. Hətta bir dəfə istefa məsələsi ortaya çıxdı. Ancaq ali dini rəhbərin məsləhətindən sonra vəzifəsində qaldı. Karyerasının sonunda siyasətdən getdiyini bəyan etdi və dedi ki, arzusu univetsitetdə dərs deməkdir. Həqiqətən çox hazırlıqlı adamdır. Onun bu hadisələrin fonunda ortaya çıxması çox mətləblərdən xəbər verir. Helikopter qəzasından az əvvəl xəbər çıxdı ki, ABŞ və İran səlahiyyətli nümayəndələri arasında görüş olub və tərəflər ortaq məxrəc tapıblar. Qəzadan sonra bu razılaşmalar puç oldu. ABŞ-ın özündə də İranla münasibətlərin bərpasına can atan xeyli güclər var. Burada xalqların heç bir günahı yoxdur. Cavad Zərifin ABŞ-ın demokratları ilə sıx əlaqələri olub. Nüvə proqramıarı danışıqlarında onların təmasları intensiv olurdu. ABŞ-la yumşalma şansını İran da ötürmək istəmir. Bunu da İranda həyata keçirməyə qadir olan ən real şəxs Cavad Zərifdir. Bu adam dünya siyasi elitası qarşısında çox böyük nüfuza malikdir. Bunu istəməyən isə İsraildir. ABŞ anlayır ki, İsrailin yanaşması qərəzlidir. Düşünürəm ki, hazırkı situasiya üçün İranın növbəti prezidenti Cavad Zərif olacaq. Kimin prezident seçilməsindən asılı olmayaraq, İran-Azərbaycan münasibətləri öz məcrasında davam edəcək”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
