Delimitasiya Paşinyanın daxili siyasi mövqeyini bərkidir...

“Azərbaycanla Ermənistan arasında baş verən son hadisələr tarixi proseslərdir”. Bu sözləri ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun amerikalı həmsədri, Xəzər Siyasət Mərkəzinin İdarə heyətinin sədri Riçard Hoqland deyib.

O, 30 ildən çox müddət keçdikdən sonra regionda bu proseslərin baş verməsini mühüm hal adlandırıb: “Əlbəttə ki, insanlar əziyyət çəkib, lakin uzunmüddətli perspektivdə yeni münasibətlər, yeni müsbət əlaqələr qurulacaq. İnsanlar ticarət əlaqələrinin artması səbəbindən daha yaxşı yaşayacaqlar. Bu, çox müsbət irəliləyişdir. Arzu edirəm ki, Azərbaycan və Ermənistan Türkiyə ilə birlikdə tam uğur əldə edənə kimi bu yeni əlaqələri qurmağa davam etsinlər”. Bunlar fonunda Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Latviya Seyminin sədri Daiga Mierina ilə görüşündə bildirib ki, Bakı ilə İrəvan arasında ümumi sərhədin demarkasiyası və delimitasiyası ilə bağlı artıq müsbət razılaşmalar əldə olunub. Bir qədər sonra Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ona zəng edərək “Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesinin müsbət istiqamətdə irəliləməsindən” məmnunluğunu bildirib. Öz növbəsində Ermənistan hakimiyyəti Kirants kəndi ərazisində sərhədi tamamladığını açıqlayıb. Bununla əlaqədar olaraq hüquq-mühafizə orqanları kütləvi etirazların qarşısını almaq üçün əraziyə girişi müvəqqəti olaraq bağlayıb. Məlum olduğu kimi, ehtiyat tədbirləri nəticəsiz qalmayıb. Kirants administrasiyasının rəhbəri Kamo Şaqinyanın jurnalistlərə verdiyi məlumata görə, təhlükəsizlik qüvvələri üç sərhəd sütunu yaxınlığında silahlı mühafizəçilər yerləşdiriblər. Bundan əlavə, altı ev sərhədə yaxın olduğundan insanlar orada yaşamağa qorxur. O qeyd edir ki, siz həmçinin məktəbdən Azərbaycana bir dəqiqədən az vaxta piyada gedə bilərsiniz. Eyni zamanda, Kirantsa gedən yolun bağlanması ona gətirib çıxarıb ki, oraya hətta ərzaq da çatdırıla bilmir, yerli media yazır. Məsələn, ərzaq mağazalarından birinin əməkdaşı jurnalistlərə bildirib ki, bir gün əvvəl çörək daşıyan yük maşınının girişinə icazə verilməyib. Yerli sakinlər bu vəziyyətin nə qədər davam edəcəyini polisdən öyrənməyə çalışsalar da, məlum olub ki, onların özləri də bilmirlər. Düzdür, Tavuş vilayətinin qubernatorunun ofisi ərzaq qıtlığı ilə bağlı məlumatı təkzib edib.

Kəndi Ermənistanın qalan hissəsi ilə birləşdirən yol problemi hələ də qalır, çünki onun bir hissəsi Azərbaycanda qalıb. Söz verirlər ki, yaxın 2-3 ay ərzində marşrutu bərpa edəcəklər. Alternativ marşrut xətti də çəkiləcək. Kirants daxilində kütləvi etirazların olması barədə heç bir məlumat yoxdur. Lakin mayın 20-də səhər saatlarında Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası əleyhinə olan bir qrup müxalifətçi, o cümlədən parlamentin müxalifət deputatları və Tavuş vilayətinin arxiyepiskopu Baqrat Qalstanyan kəndə daxil olmağa çalışsalar da, polis səddi ilə qarşılaşıblar. Yalnız keşiş maneəni dəf edə bildi. Onun sözlərinə görə, o bunu “mələyin qanadlarında” edib. Qalanları daha az şanslı idilər, onlar xüsusi təyinatlılarla qarşılaşdılar və geri qaytarıldılar. Kirantsda olan kimi Qalstanyanın ilk addımı baş nazir Nikol Paşinyanın devrilməsinə çağırış oldu. “İrəvanda oturan adam getməlidir. Bunun nə erməni xalqına, nə də Konstitusiyaya aidiyyəti var. Bu delimitasiya Kirantsın, Voskeparın, Bağanisin və ya başqa kiçik kənd icmasının problemi deyil, Ermənistanın mövcudluğu problemidir. Problem buradadır, həll yolu İrəvandadır”, - arxiyepiskop bildirib. Bundan dərhal sonra o, İran səfirliyini ziyarət etmək və İslam Respublikası prezidentinin vəfatı ilə bağlı başsağlığı vermək üçün paytaxta qayıtmaq qərarına gəlib. Sərhədin delimitasiyası əleyhdarları sübut etməyə çalışırlar ki, Paşinyan hakimiyyəti sovet xəritələrinə uyğun olaraq öz ərazilərini Azərbaycana qaytarmır, Ermənistan torpaqlarını verir. Bu versiyanın lehinə arqumentlərdən biri əvvəllər indi Azərbaycan ərazisində olan evlərin sakinlərinin Ermənistanda qeydiyyat sənədləri aldıqları iddiası idi. Lakin Respublika Ədliyyə Nazirliyindən cavab verilib ki, sənədlər etibarsız məlumatlar əsasında tərtib edilib. Buna baxmayaraq, səlahiyyətlilər zərərçəkmişlərə köçmə xərclərini ödəyəcəklərini vəd edir. “Hələlik biz görürük ki, etirazlar azalmaq üzrədir və müxalifət öz çıxışlarına yeni təkan vermək üçün imkanlar axtarır. Amma hələlik bu işləmir. Birincisi, uyğun yeni məlumat yoxdur. İkincisi, Paşinyanın rəqibləri aydın siyasi gündəm formalaşdıra bilmirlər. Etirazı Kirantsdan İrəvana yaydılar, lakin bundan sonra nə edəcəklərini düşünmədilər. Xüsusilə, Paşinyanın impiçmenti ideyasını həyata keçirmək mümkün olmadı, çünki müxalifətin bu prosedura başlamaq üçün səsləri belə yoxdur”, - deyə erməni politoloq Arşaluys Mqdesyan bildirib. Ekspertin fikrincə, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyasının davam etdirilməsindən çox şey asılı olacaq. Hələlik bu, sovet xəritələrinə tam uyğun gedir, lakin belə bir fikir var ki, bu ona görə baş verir ki, Ermənistan Tavuş bölgəsində əraziləri Azərbaycanın istəyi əsasında müəyyənləşdirir.  “Sərhədlərin delimitasiyasına başlamazdan əvvəl sülh müqaviləsi bağlamaq lazım idi. Belə çıxa bilər ki, Əliyev Paşinyana simasını xilas etmək imkanı verib və bunun müqabilində o, dörd kəndin ərazisini qaytaracaq. Bəlkə də bütün bunlar bitəcək. Əks halda, niyə məhz bu yerdə sərhəd çəkməyə qərar verdikləri bəlli deyil. Azərbaycanın Ermənistana qaytarmalı olduğu ərazilərə gəlincə, onlar hətta Tavuş bölgəsində də var, amma hələlik hamı bu barədə susur”, - politoloq Tiqran Köçəryan bildirib. Bu arada Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan bildirib ki, 2026-cı ildə keçiriləcək parlament seçkilərində hakim “Vətəndaş Müqaviləsi” partiyası Kirants və digər sərhədyanı kəndlərdə inamlı qələbə qazanacaq. Onun sözlərinə görə, indi müxalifət “insanların emosiyalarını qızışdırır və onlarla oynayır”, lakin heç kim şübhə etməməlidir ki, Ermənistan heç kimə zərər verməyəcək, heç kimi evsiz qoymayacaq”.  ABŞ-da yayımlanan “International Policy Digest” nəşri də iki ölkə arasında Alma-Ata Protokolları əsasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası istiqamətində əldə olunan razılığın və atılan addımların xüsusilə ümidverici olduğunu bildirib. Həmçinin Zəngəzur dəhlizi haqqında da məlumat verilib, bu məsələnin hələ də həllini tapmadığı vurğulanıb. Qeyd edilib ki, Azərbaycan 2020-ci ildə imzalanmış Bəyanatda nəzərdə tutulduğu kimi, Naxçıvanla əlaqəsinin bərpa olunması üçün Ermənistan ərazisində 34 kilometrlik yolun və dəmir yolunun tikintisini dəstəkləyir.

Samirə SƏFƏROVA