Putin və Cinpin Rusiya-Çin hərtərəfli tərəfdaşlığını dərinləşdirir
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Çinə dövlət səfəri dünya miqyasında xüsusi diqqətlə izlənilir. Artıq Pekində Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpin ilə Vladimir Putinin görüşü olub.
Putin Çin liderinin 2023-cü ildə Çin Xalq Respublikasının sədri seçilməsindən sonra Moskvaya səfərini xatırladıb: “Bizim bir-birimizə ilk xarici səfərləri etmək kimi yaxşı, yaxşı ənənəmiz var. Bu, həm bizim, həm də sizin Moskvada və Pekində hərtərəfli tərəfdaşlıq və strateji qarşılıqlı fəaliyyətin ikitərəfli münasibətlərinin ardıcıl inkişafı istiqamətində kursa verdiyimiz önəmin əyani təsdiqidir”. Bu, Vladimir Putinin yeni prezidentlik müddəti başlayandan bəri ilk xaricə səfəridir. Putin Rusiya ilə Çinin praktiki əməkdaşlığın möhkəm bazasını inkişaf etdirdiyini vurğulayıb və ikitərəfli ticarət dövriyyəsinin təxminən dörddə bir artaraq 227 milyard dollara çatdığını bildirib. O, Çini Rusiyanın ticarət-iqtisadi sahədə əsas tərəfdaşı adlandırıb. Onun sözlərinə görə, Rusiya ötən il Çinin ticarət tərəfdaşları siyahısında dördüncü olub. Onun sözlərinə görə, buna Si Cinpinin 2023-cü ilin martında səfəri zamanı təsdiq edilmiş 2030-cu ilə qədər ikitərəfli əməkdaşlığın əsas istiqamətləri üzrə inkişaf planı kömək edib: “Bizim prioritetlərimiz arasında energetika, sənaye, kənd təsərrüfatı, yüksək texnologiyalar, innovasiyalar, infrastruktur, tikinti, nəqliyyat sahələrində əməkdaşlıq daxildir”. O, həmçinin 2024-2025-ci illərdə Rusiya ilə Çin arasında humanitar əlaqələrin genişləndirilməsi və “çarpaz” mədəniyyət illərinin keçiriləcəyini bəyan edib. Bundan əlavə, Rusiya lideri qeyd edib ki, Moskva ilə Pekin arasında münasibətlər başqa tərəflərə qarşı yönəlməyib və bu gün iki ölkə arasında əməkdaşlıq beynəlxalq arenada əsas sabitləşdirici amillərdən biridir. O, Rusiya və Çinin ədalət prinsiplərini və demokratik dünya nizamını müdafiə etdiyini vurğulayıb. Bundan əlavə, dövlət başçısı Moskva ilə Pekin arasında BMT, BRİKS, ŞƏT və G20 çərçivəsində uğurlu qarşılıqlı fəaliyyətdən danışıb. Putin Aİİ və “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün potensialını birləşdirərək Avrasiya məkanında inteqrasiya proseslərini uyğunlaşdırmaq arzusunu ifadə edib.
“Rusiya və Çin arasındakı münasibətlər böyük güclər arasında münasibətlər üçün standarta” çevrilib”. Bunu isə Si Cinpin bildirib. Danışıqlardan sonra onlar hərtərəfli tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi haqqında bəyanat imzalayıblar. Rusiya və Çin liderlərini birləşdirən əsas cəhət Qərbi bəyənməməkdir.ABŞ-ın istəyi ilə Qərbin bütün hərəkətləri Çini cilovlamağa yönəlib. Həm də Qərb Rusiyanı diz çökdürməyə çalışır. Putin bu xüsusda bildirib: “ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Qərb elitaları sivilizasiya və mədəni müxtəlifliyə hörmət etməkdən imtina edir və əsrlər boyu formalaşmış ənənəvi dəyərləri rədd edirlər. Qlobal hökmranlıqlarını qoruyub saxlamaq cəhdi ilə onlar başqa millətlərə kiminlə dost və əməkdaşlıq edə bildiklərini, kimlərlə isə mümkün olmadığını söyləmək hüququnu özlərinə təkəbbür etdilər. Onlara öz inkişaf modellərini seçmək hüququ verilmir”. Rusiyanın zəngin Qərb bazarlarına, texnologiya və kreditlərə çıxışı kəskin şəkildə azalıb. İndi Kreml Çində analoq axtarır. Çin Qərb texnologiyalarını və qabaqcıl elektronikasını tədricən əvəz edir, üstəlik, Rusiyanın mövqeyindən də istifadə edir. Çin Rusiya neftini endirimlə alır. Kremlin yeni “Sibirin Gücü 2” qaz kəmərini Çinə çatdırması da tamamlanır. Bu halda qarşılqlı münasibətlərhər iki ölkəni daha güclü hala gətirir. Çin bir çox göstəricilərinə görə dünyanın güc mərkəzinə çevrilir. Son illər dünyanın siyasi səhnəsində baş verən hadisələrdə də onun adı tez-tez hallanır. Düzdür, rəsmi Pekin qlobal miqyasda heç bir münaqişənin müəllifi və ya həmmüəllifi sayılmır, ancaq toqquşan maraqlarda tərəflərdən birini müdafiə edir, yaxud dəstəkləyir. Beləliklə, Çin Qərbə qarşı yeni qüvvə mərkəzinə çevrilib. Ancaq onun da başı bəlasız deyil. Çinin Tayvan boyda bir dərdi var. Rusiya bu məsələdə Çinə dəstək verir. Rus ekspert Dmitri Muratov hesab edir ki, "utin öz blokunu qurur: “O, artıq Qərbə güvənmir və bir daha etməyəcək. Beləliklə, Putin müttəfiqlər axtarır və Rusiyanı Çin, eləcə də Hindistan, Latın Amerikasının bəzi hissələri və Afrika da daxil olmaqla ümumi qalanın bir hissəsinə çevirməyə çalışır. Putin anti-Qərb dünyasını qurur. Bu anti-Qərb dünyasında Moskva daha çox Pekinə arxalanır. Ukraynada müharibə getdikcə indi daha çox arxalanır”. Qərbin sanksiyalarına qarşı çıxmaq və Rusiya iqtisadiyyatını gücləndirmək üçün Rusiya Çinlə, ilk növbədə, enerji sektorunda ticarəti gücləndirir.
Tahir TAĞIYEV
