Erməni vandallığının izləri - toplu məzarllqların sayı artır...
Ermənistanın Azərbaycan ərazisində sülh və insanlıq əleyhinə törətdiyi cinayətlər, eləcə də müharibə cinayətləri miqyasagəlməzdir. Birinci Qarabağ müharibəsində torpaqlarımızı işğal edən Ermənistan ərazilərimizdə ağlasığmaz cinayətlər edib, vandalism aktları törədib, kəndlərimizi, şəhərlərimizi viran qoyub, yer üzündən silib. Birinci Qarabağ müharibəsi dövründə 3890 nəfər vətəndaşımızın itkin kimi qeydə alındığı məlumdur və təəssüflər olsun ki, Ermənistan tərəf hələ də Azərbaycan tərəfin çağırışlarına cavab vermir, itkinlərimizin taleyindən bizi xəbərdar etmir. 4 minə yaxın vətəndaşımızın taleyindən xəbərsizik, onların başına nə gəldiyini bilmirik. Ermənistan isə öz işindədir, suallara cavab verməkdən, aydınlıq gətirməkdən yayınır, toplu məzarlıqların yerini açıqlamaq istəmir. Bu istiqamətdə Ermənistana beynəlxalq təzyiq də göstərilmir. Cəzasızlıq isə onu daha yeni cinayətlərə, revanşizmə, işğala həvəsləndirir.
Erməni vandalizminin qanlı üzü…
44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində torpaqlarımız işğalan azad edildi və azad ərazilərdə aparılan tikinti-quruculuq işləri zamanı qazıntılar aparılarkən vətəndaşlarımızın kütləvi basdırıldığı məzarlıqlar üzə çıxır. Kütləvi qətillər və kütləvi məzarlıqlar Ermənistanın törətidiyi vandalism aktının əyani göstəricisidir. 2020-ci ildə torpaqlarımızın çox böyük hissəsi azad edildikdən sonra toplu məzarlıqlar aşkarlanmağa başladı. İşğaldan azad edilən Xocalı şəhərinin mərkəzində (keçmiş xalça fabrikinin yaxınlığında) hələ keçən il həyata keçirilən əsaslı bərpa-quruculuq işləri çərçivəsində aparılan qazıntı işləri zamanı basdırılmış vəziyyətdə kütləvi insan qalıqları aşkar olundu. Keçən il Baş prokurorluğun bu barədə yaydığı məlumatda bildirilirdi ki, həyata keçirilən prosessual hərəkətlər nəticəsində ərazidə aşkarlanmış insan qalıqlarının ən azı 4 nəfər (onlardan 1 nəfərin azyaşlı, yəni 4-5 yaşlı şəxsə məxsus olması ehtimal edilir) şəxsə məxsus olması, onların işgəncələrə məruz qalması, əllərinin kəndirlə bağlanması və xüsusiyyətlərinə görə ən azı 25 il əvvəl basdırılması müəyyən edilib.
Toplu məzarlıqlar - vandalizm təzahürü…
Bundan başqa, 2021-ci ildə Xocalı, Laçın və Kəlbəcər ərazisində də belə məzarlıqların olduğu açıqlandı. 2022-ci ildə Xocavənd rayonunun Edilli kəndində bir neçə kütləvi məzarlıq aşkarlandı.
2022-ci ildə Respublika Hərbi Prokurorluğundan mətbuata verilən məlumatda bildirilirdi ki, azad edilmiş ərazilərdə, o cümlədən Şuşa rayonunun Daşaltı, Xocavənd rayonunun Edilli, Ağdam rayonunun Sırxavənd kəndləri, eləcə də Xocalı rayonunun Fərrux kəndində və digər ərazilərdə Hərbi Prokurorluğun əməkdaşları tərəfindən Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin və digər aidiyyəti qurumların nümayəndələri ilə birlikdə aparılmış müvafiq axtarış tədbirləri nəticəsində kütləvi məzarlıqlar aşkarlanıb.
Həmin məlumatda Azərbaycan Hərbi Prokurorluğunda Cinayət Məcəlləsinin 115.4-cü, 120.2.7-ci, 120.2.12-ci və digər maddələri ilə istintaq olunan cinayət işi üzrə məzarlıqlardan Birinci Qarabağ müharibəsi dövründə itkin düşmüş şəxslərə məxsus olması ehtimal olunan 450-dən artıq insan meyitinin qalıqları çıxarılaraq ekshumasiya edildiyi qeyd olunurdu. O, da vurğulanırdı ki, həmin meyit qalıqları ilə bağlı 300-ə yaxın məhkəmə-tibbi və 280-dən artıq molekulyar-genetik ekspertizaları təyin olunaraq icraya yönəldilib. Eləcə də şahidlər dindirilib və digər zəruri istintaq-əməliyyat tədbirləri yerinə yetirilib.
Diri-diri torpağa basdırılanlar...
Erməni vanddalları hərbiçilərlə yanaşı mülki əhaliyə də işgəncə verərək, əl-ayaqlarını bağlayıb, diri-diri torpağa basdırıblar.
Aşkarlanan hər toplu məzarlıqda bunun nümunələrini görürsən. Bu ilin fevral ayında Xocalı rayonunun Əsgəran qəsəbəsində qala divarlarının yaxınlığında kütləvi məzarlıq aşkarlandı.
Məlumatlara görə, 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Şuşa həbsxanası və Daşaltı kəndi, Ağdam rayonunun Sarıcalı kəndi, Xocavənd rayonunun Edilli kəndi, Xocalı rayonunun Fərrux kəndi, Füzuli rayonunun Yuxarı Seyidəhmədli kəndi və Kəlbəcər rayonunun Başlıbel kəndi ərazisində kütləvi məzarlıqlar aşkar edilib. Bu məzarlıqlardan indiyədək 400-ə yaxın insan qalıqları aşkarlanıb.
Məlum olduğu kimi, daha əvvəl Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətində (DTX) aparılan cinayət işi üzrə təqsirləndirilən şəxs Raşid Beqlaryan ifadəsinin yerində yoxlanılması istintaq hərəkəti zamanı Xocalı soyqırımında qətlə yetirilən azərbaycanlıların Əsgəran qalası ətrafında kütləvi basdırıldığı həmin ərazini göstərib.
Bildiyimiz kimi, Xocalı şəhərinin mərkəzində (keçmiş Xalça fabrikinin yaxınlığında) aparılan qazıntı işləri zamanı kütləvi məzarlıqda qalıqları aşkarlanan və şəxsiyyəti dəqiqləşdirilmiş 7 nəfər soyqırımı qurbanı Xocalıda yeni salınan Şəhidlər xiyabanında dəfn olunub...
Demək olar ki, vaxtaşırı olaraq azad ərazilərdə belə kütləvi məzarlıqlar aşkarlanır. Hətta bəzi kütləvi məzarlıqlara baxmaları üçün xarici təşkilatların, diplomatların səfərləri də təşkil edilib. Bu toplu məzarlıqlar erməni vandalizminin bütün iyrənc sifətlərini göstərir.
Azərbaycan Vətən müharibəsindən sonra Ermənistanın məhz bu cinayətlərini də beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmaq üçün böyük işlər görür.
Bu gün əsas məsələ odur ki, Ermənistanın beynəlxalq hüquqa sığmayan bu müharibə cinayətlərinə qiymət verilsin. Çünki bu ən ağır beynəlxalq cinayətdir və bu cinayəti törədənlər mütləq öz cəzalarını beynəlxalq səviyyədə almalıdırlar.
Ekspertlər qeyd edir ki, beynəlxalq hüquqdan irəli gələn öhdəliklərə hər zaman sadiq olan, dörd Cenevrə konvesiyasının iştirakçısı olan Azərbaycan dövləti isə hər zaman beynəlxalq humanitar hüququn normalarına riayət edib, Ermənistan isə hər zaman bu konvensiyanın tələblərinə məhəl qoymayıb.
Arzu edilən odur ki, nəhayət Ermənistanın bu insanlıq əleyhinə müharibə cinayətlərinə beynəlxalq hüquq müstəvisində qiymət verilsin.
İradə SARIYEVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.
