Tarix İnstitutunun şöbə müdirindən şok - XVIII əsrdə Qarabağın əhalisi ermənilər idi?
Tofiq Mustafazadə: “Təkcə mənim kitabımda deyil, Sovet dövrünün əksər kitablarında...”
Azərbaycan tarixini obyektiv şəkildə öyrənmək tarixçilərin əsas vəzifəsidir. Əlbəttə, tariximizi obyektiv yazan alimlər də az deyil. Bununla yanaşı bəzən mətbuatda və sosial şəbəkələrdə məlumatlar yayılır ki, hansısa tarixçilərin kitablarında təhriflərə yol verilib.
Xüsusən də, çox nadir hallarda olsa da, bəzi tarixçilərin Sovet dövründə yazdıqları kitablarda ermənilərin “yerli əhali olmasına” dair işarələrə də rast gəlinir. Bəzən AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutu da tənqid hədəfinə çevrilir. Əlbəttə, söhbət əvvəlki dövrlərdən, yəni professor Kərim Şükürovun bu instituta rəhbərliyi dönəmindən əvvəllərdən gedir. Dəfələrlə iddia olunub ki, yazılan əsərlərdə ideoloji qüsurlar var, faktlar təhrif edilib, kitablarda bir-biri ilə uzlaşmayan məsələlər yer alıb. Təəssüf ki, bu iddilara heç vaxt köklü cavab verilməyib, aydınlıq gətirilməyib. Dedi-qodu səviyyəsində yayılan xəbərlər dedi-qodu kimi də ağızdan-ağıza keçib. İndiyə qədər qüsurlu adlandırılan hansısa bir kitab, nəşr ekspertizadan keçirilibmi? Bu sual da açıqdır. Aydınlıq gətirilsəydi yaxşı olardı.
Bu gün də AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun beynəlxalq şöbəsinin müdiri, professor Tofiq Mustafazadənin bir kitabı gündəmə gətiriib. Sosial şəbəkələrdə və mediada bu barədə danışılır. Əvvəlcə onu qeyd edək ki, T.Mustafazadə müasir Azərbaycan tarixşünaslığında öz yeri olan alimdir, tarix elminə töhfə olan əsərləri var. Bunu qeyd etmək mütləqdir.
"Təzadlar"ın yazdığına görə, Tarix İnstitutunun beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Tofiq Mustafazadə 1986-cı ildə "XVIII əsrin 1-ci yarısında Azərbaycanda Rusiyaya meylin güclənməsi" adlı kitab nəşr etdirib. “AMEA-nın adının çəkilməsini istəməyən professorlarından birinin "Təzadlar"a verdiyi məlumata görə, professor T.Mustafazadə bu kitabında Azərbaycanın Qarabağ əhalisinin milliyətini erməni əhali kimi təqdim edib..." - deyə saytda qeyd edilib.
Bu kifayət qədər ciddi bir iddiadır. Bu, Sovet dövründə deyilsə və yazılsa da, mütləq bunun bir izahı, açıqlaması olmalıdır. Bu səbəbdən də həm A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutuna, həm də institutun beynəlxalq şöbəsinin müdiri, professor, sözügedən kitabın müəllifi Tofiq Mustafazadəyə sorğu göndərdik.
“...Yerimə göz tikmiş bəzi şəxslərin təhriki ilə qaragüruhçuların təhqirlərinə məruz qalıram”
Tofiq Mustafazadə “Bakı-Xəbər”in sorğusuna cavab olaraq bunları qeyd edib: “Təkcə mənim kitabımda deyil, Sovet dövrünün əksər kitablarında, bütün dərsliklərdə XVIII əsrdə Qarabağın dağlıq hissəsində ermənilərin yaşadığı yazılmışdır. Məlum Qarabağ hadisələri başlayanda mən birincilərdən olaraq bu erməni adlandırılanların əslində alban soyköklü xristianlar olması barədə məqalə dərc etmişəm (Bax:Azərb.SSR EA Xəbərləri,1988,nömrə3).
Sadəcə olaraq, mən Kərim müəllimi müdafiə etdiyimə görə, həm də yerimə göz dikmiş bəzi şəxslərin təhriki ilə qaragüruhçuların təhqirlərinə məruz qalıram”.
İnstitutdan isə bildirdilər ki, baş verənlər Tarix və Etnologiya İnstitununun rəhbərliyini gözdən salmağa xidmət edir və müəyyən adamlar var ki, əsassız olaraq institutun direktorunu və kollektivini qaralamaqla məşğuldur”.
Qeyd edək ki, Feysbuk sosial şəbkəsində də kitab ətrafında geniş müzakirə açılıb və bəziləri xəbəri yayan saytı və onun rəhbərliyini, bəziləri isə T.Mustafazadəni və Tarix İnstitunu ittiham edir. Bir çox sosial şəbəkə iştirakçıları hesab edir ki, tarixçi tarixi saxtalaşdırıb. Məsələ ilə bağlı fikir müxtəlifliyi var.
AMEA-nın Tarix və Etnologiya İnstitutunun elmi işçisi Ramin Əlizadə öz Feysbuk hesabında bildirib ki, baş verənlər instituta və onun rəhbərliyinə qarşı kampaniyadır: “AMEA-nın Tarix və Etnologiya İnstitutunun ən perspektivli və gələcəyinə ümidlə baxdığımız dövrü məhz bu gün, professor Kərim Şükürovun rəhbərlik etdiyi dövrdür. Kərim müəllimin çox geniş və gərgin fəaliyyəti nəticəsində Tarix və Etnologiya İnstitutu Azərbaycan Respublikasında ən şəffaf qurumlardan birinə çevrilib. Tarix İnstitutunun rəhbərliyi və dəyərli alimləri ətrafında baş verənlərə mütləq son qoyulmalıdır!”
Azərbaycan tarixinin yeni metodologiya ilə öyrənilməsi, eyni zamanda ideoloji, tarixi baxımdan qüsurlu olan nəşrlərin üzə çıxarılması üçün ekspertiza təşkil edilməli, o kitablar müəyyənləşdirildikdən sonra dövriyyədən çıxarılmalıdır. Çünki o nəşrlər hansısa şəkildə ortadadırsa, mütləq ondan bədxahlarımız bizə qarşı istifadə edəcəklər. Necə ki, edirlər. Ermənilərə kiçik bir ipucu lazımdır ki, ondan əleyhimizə istifadə etsinlər. Biz Azərbaycan tarixinin yüksək səviyyədə yazılmasını istəyirik ki, qürur duyduğumuz tariximizi olduğu kimi öyrənək.
İradə SARIYEVA
