Azərbaycanla Ermənistanın sərhəd xəritələri Qərb kəşfiyyatının əlində...
Elşən Manafov: “Xəritələrin onların əlinə keçməsi Qərbin Rusiyadakı təsir agentləri vasitəsilə mümkün olub”
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Sergey Lavrov 2023-cü ildə ölkə diplomatiyasının yekunlarına dair mətbuat konfransı zamanı deyib ki, SSRİ xəritəsi necəsə Qərbin əlinə keçib.
O qeyd edib ki, nə Ermənistan, nə də Azərbaycan Avropa İittifaqının indiki çərçivəsində heç vaxt birliyin üzvü olmayıb: “Şarl Mişel delimitasiya məsələsinin Avropa İttifaqının müzakirəsinə çıxarılacağını bildirib. Deyirlər, sizə ruslar lazım deyil, xəritələrimiz var. Bu bir az qəribə görünür. Ona görə ki, Avropa İttifaqının heç bir xəritəsi ola bilməz. Rusiyanın xəritələri var və bu, tərəflər üçün münasib olsa da, sərhədi xaricdən delimitasiya etmək istəyən Aİ və ABŞ-a uyğun deyil. Hansısa yolla onların əlinə SSRİ Baş Qərargahının xəritələri keçib. Ona görə də deyirlər ki, sizə ruslar lazım deyil, xəritələr bizdə var. Bir az qəribə görünür, yetkin insanlardırlar, amma “kim əsasdır” və “beynəlxalq arenada kim özünə əlavə xal qazana bilər” oyunu oynayırlar”.
Maraqlıdır, doğrudanmı Qərb ölkələrinin əlinə SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Baş Qərərgahının xəritələri düşə bilər? Onsuz da Azərbaycan xəritə prinsipi ilə işləməyin əleyhinədir. Prezident İlham Əliyev bu günlərdə bəyan edib ki, xəitə prinsipini əsas götürsək o zaman gərək 1918-ci ildə ADR-in dövründəki xəritələrdən başlayaq. O baxımdan inanmaq olarmı ki, Qərb ölkələri Ermənistanı aldatmır? Həqiqətənmi onların əlində sözügedən xəritələr var?
“Başlıca məqsəd Rusiyanı danışıqlar prosesindən kənar tutmaqdır”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən politoloq Elşən Manafov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bununla bağlı bir sıra məqamlara toxundu: “Qərbin Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərdəki problemlərin nizama salınması məqsədilə tərəflər arasında vasitəçilik təklifləri onun Rusiya ilə regionda nüfuz dairəsi uğrunda apardığı mübarizənin reallıqlarından irəli gəlir. Avroittifaqın regionda münaqişə tərəfləri arasında delimitasiya məsələsini rəsmi Bakı ilə razılaşdırmadan müzakirəyə çıxarması Brüsselin bölgədə olan maraqlariı baxımından anlaşılan olsa da, bu maraqlar mütləq şəkildə bizlərlə razılaşdırılmalıdır. Ermənistanla danışıqların aparılmasına dair rəsmi Bakının təklif etdiyi model var. Bu, danışıqların vasitəçilərsiz davam etdirilməsi ilə bağlı məlum mövqedir. Bir qayda olaraq, rəsmi İrəvan onun siyasətini Qərbdən yönləndirən bəlli dairələrlə bağlı olduğundan, Qərbin iştirakı olmadan danışıqlara qatılmağa cəsarət etmir. Buna görə də danışıqların Brussel və ya Vaşinqton platformasında aparılmasını təklif edir. Qərb danışıqlarda vasitəçilik edərək Cənubi Qafqazda uzun müddət davam etmiş münaqişənin məhz onun iştirakı ilə həllinin mümkün olacağını qabartmağa və əlbəttə, geosiyasi dividend qazanmağa cəhd göstərir. Başlıca məqsəd Rusiyanı danışıqlar prosesindən kənar tutmaqdır. Bununla regionun təhlükəsizlik problemlərinin Rusiyanın iştirakı olmadan həllinin mümkünlüyünü dünyaya sübut etmək istəyir. Qərbdən fərqli olaraq, Rusiya danışıqların vasitəçilərsiz aparılması ilə bağli rəsmi Bakının təklifinə hörmətlə yanaşır. Fikrimcə, bölgənin mövcud geosiyasi realliqları, Qərbdən fərqli olaraq, Rusiyanı qane edir. Regionun təhlükəsizlik problemlərinin həllinə dair rəsmi Bakının 3+3 formatında əməkdaşlıqla bağlı baxışı da Rusiyanın, o cümlədən Türkiyə və İranın maraqlarına cavab verir. Qərb isə bu formatı qəbul etmir. Hərçənd, açıq şəkildə ona qarşı da çıxmır. Xəritələrlə bağlı məsələyə gəlincə, Rusiya Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahına dair xəritələrin Qərbin xüsusi xidmət orqanlarının əlinə keçməsi mümkündür. Hesab edirəm ki, xəritələrin onların əlinə keçməsi Qərbin Rusiyadakı təsir agentləri vasitəsilə mümkün olub. Lakin bu, böyük ehtimalla, Rusiya maraqlarını, Putin iqtidarından fərqli olaraq, lazım olan səviyyədə qoruya bilməyən Yeltsin iqtidarının vaxtinda baş verib. Hər halda, Rusiya xarici işlər naziri Lavrovun açıqlamalarından da məlum olur ki, Qərbin ixtiyarında belə xəritələr var. Ancaq bu xəritələrin mövcudluğu belə, rəsmi Bakının demilitasiya məsələlərinə məhz bu konteksdən yanaşacağı demək deyil. Son vaxtlar rəsmi Bakının demilitasiya məsələsinə 1991-ci ilin Almatı bəyannaməsinin prinsiplərindən yanaşmayacağı ilə bağlı fikirlər səslənməkdədir. Yəqin buna görədir ki, Prezident İlha Əliyev müasir Azərbaycanın Sövet Azərbaycanının deyil, 1918-1920-ci illər Azərbaycan Cumhuriyyətinin varisi olması barədə fikirlər səsləndirib. Bu isə rəsmi Bakının delimitasiya məsələlərinə Azərbaycan Cumhuriyyətinin Versalda tanınmış sərhədləri çərçivəsində yanaşacağı ilə bağlı Ermənistan və onun Qərbdəki havadarlarına ciddi ismarıclar kimi qəbul olunmalıdır”.
Vidadi ORDAHALLI
