Zəngəzur dəhlizi məsələsində İrəvanın peşmançılığı başladı...
Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk Azərbaycan və İran arasında Ermənistan ərazisindən yan keçməklə İrandan keçən avtomobil və dəmir yolunun tikintisi layihəsini şərh edib.
O bildirib ki, “Şimal-Cənub” Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi layihəsində Zəngəzur məntəqəsi hazırda Ermənistanın dəqiq mövqeyinin olmaması səbəbindən nəzərdən keçirilmir: “Şimal-Cənuba gəlincə, burada qarşılıqlı əlaqə tamamilə normaldır. Bundan əlavə, siz bilirsiniz ki, Azərbaycan və İran faktiki olaraq Ermənistandan yan keçməklə Araz çayının cənub sahili boyunca uzanacaq avtomobil yolunun tikintisinə başlayıblar. Bu ölkələr faktiki olaraq, İran ərazisindən keçən dəmir yolunun tikintisinə dair memorandum imzalayıblar. Avtomobil və dəmir yolu Ermənistandan yan keçsə, o, sadəcə olaraq çayın o biri tərəfinə düşəcək”.
Cənubi Qafqazda nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması ilə bağlı Üçtərəfli İşçi Qrupun rusiyalı həmsədri olan Aleksey Overçuk onu da qeyd edib ki, Ermənistan ərazisindən və İrandan keçməklə Azərbaycanı Naxçıvana birləşdirən, Türkiyə ilə sərhədə çıxışı olan yolun tikintisi daha çox azacıq uzunluğuna görə Ermənistan ərazisindən keçən yoldan fərqlənir: “Ermənistan ərazisindən keçən dəmir yolunun 42 kilometr olacağı təxmin edilirdi. Bildiyimə görə, İran ərazisindən keçən dəmir yolu təxminən 50 kilometrdir, bütün fərq budur: cəmi iki körpü və 8 kilometr”. Aleksey Overçuk Ermənistanın Mehri rayonundan keçən yolun tikintisi vasitəsilə “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi layihəsində iştirakı məsələsinə də münasibət bildirib. Overçukun sözlərinə görə, layihənin bir hissəsi kimi Zəngəzur sahəsi hazırda Ermənistan tərəfindən dəqiq mövqe olmadığına görə nəzərdən keçirilmir: “Ermənistan hazırda “Şimal-Cənub” dəhlizinin bir hissəsi deyil. Hələlik onlar Mehridən keçən yol ilə bağlı yekun mövqe formalaşdırmayıblar”. Beləliklə, Ermənistan öz günahı üzündən yenidən mühüm regional nəqliyyat dəhlizindən kənarda qalır. Məsələyə münasibət bildirən politoloq Qabil Hüseynli qeyd edir ki, İrəvan əvvəllər Türkiyə və Azərbaycanın onu blokadaya saldığını və bu blokadada boğulduğunu deyirdi: “Münaqişə bitdikdən sonra Azərbaycan reallaşdırdığı Zəngəzur layihəsinə Ermənistanı da daxil etmək istədi. Lakin Ermənistan uzun müddət buna razılaşmadı”. Politoloq “axar.az”a açıqlamasında bildirib ki, müəyyən dövrlərdə İran bu layihə ilə bağlı xeyli əngəllər də yaradırdı: “Sonra Ermənistan İranla eyni mövqedən çıxış etdi. Nəticədə, gördüyümüz kimi, dəhliz Ermənistandan yox, İrandan açılır. Bu fakt üzə çıxandan sonra Nikol Paşinyan ardıcıl açıqlamalara başlayıb. Lakin onların yenə də problemləri var. Bu problemlər Rusiya ilə bağlıdır. Çünki 10 noyabr 2020-ci il bəyanatına görə, yolun təhlükəsizliyi Rusiya sərhəd qüvvələri tərəfindən təmin edilməlidir. Ermənistan isə yolun açılacağı təqdirdə ərazi bütövlüyünə xələl gətirə biləcək addımların atılmamalı olduğunu deyir. Yəni sərhəd və gömrük xidmətinin Ermənistanın sərəncamında olmasını istəyir. Bu, Rusiya və Ermənistanın problemidir, Azərbaycana heç bir aidiyyəti yoxdur”. Q.Hüseynlinin sözlərinə görə, Ermənistanın tərəddüdləri Azərbaycanı İran ərazisindən keçən yola diqqət yetirməyə vadar etdi: “Bu barədə razılaşma var. Hətta təməlqoyma mərasimi də keçirilib. Bundan dərhal Paşinyan oyuna düşdüyünü və uduzduğunu anladı. Nikol Paşinyan və onun komandası hərdəmxəyal insanlardır. Onlar bu məsələnin perspektivlərini görməyi bacarmalıydılar”.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev “Politiko” nəşrinə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan Zəngəzur dəhlizini açmaqla bağlı razılığa gələ bilmədiyinə görə bu layihə Azərbaycan üçün cəlbediciliyini itirib. Buna görə də Naxçıvan Muxtar Respublikasına gediş-gəliş imkanlarının yaxşılaşdırılması və yüklərin asan daşınması üçün İran İslam Respublikası ilə razılıq əldə olunub. Gürcüstanın paytaxtında keçirilən dördüncü Tiflis İpək Yolu Forumunda Azərbaycanın baş naziri Əli Əsədov da qeyd edib ki, ölkəmiz regionda kommunikasiya və nəqliyyat xətlərinin açılmasında maraqlıdır: “Azərbaycan 2020-ci ilin 10 noyabr bəyənatı əsasında kommunikasyaların açılması üçün uzun müddət çalışıb. Biz kommunikasiyaların açılmasını istəyirik. Ancaq bu, tək bizdən asılı deyil. Qarşı tərəf istəyən halda biz buna hazırıq”. Xatırladaq ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında 2020-ci ilin noyabrında İkinci Qarabağ müharibəsinin başa çatdığını şərtləndirən və Rusiyanın da yer aldığı üç tərəfli bəyanatda münaqişə tərəfləri regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpa edilməsi öhdəliyi də götürüblər. Bəyannamənin 9-cu bəndində göstərilib ki, Naxçıvanla Azərbaycanın qərb rayonlarını birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşası təmin ediləcək. Ermənistan nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verəcək. Nəzarəti isə Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd xidmətinin orqanları həyata keçirəcək. İndiyə kimi Ermənistan nəqliyyat əlaqələrinin yalnız dəhliz formasında qəbul edilməsinin yolverilməz olduğunu deyib və Bakının bu ritorikasını Ermənistanın “ərazi bütövlüyünə təhdid” kimi qiymətləndirib. Halbuki, buna heç bir əsas yoxdur. Elə bu səbəbdən də Azərbaycan Naxçıvana gedən yolu İran üzərindən keçirir. Bu da Ermənistanın regionda daha mühüm bir layihədən kənarda qalması deməkdir.
