Efirlərdə muğamımız toy mahnıları qarşısında belə alçaldılır - ATV-dəki kimi...
Aydın Xan Əbilov: “Muğam yüksək zövqə malik insanların dinlədiyi bir musiqi janrıdır, onu bayağı musiqinin ayağına vermək olmaz”
Nəzərə alsaq ki, toy Azərbaycan mədəniyyətinin, etnoqrafiyasının ayrılmaz bir hissəsidir, onda toy mahnılarının yaranması da, ayrıca toy müğənnilərinin və onların toy repertuarlarının olması da təbii qarşılanmalıdır.
Amma efirin, ekranın toyxanaya çevrilməsi, toy mahnılarının akademik musiqidən, muğamdan, xalq mahnılarından üstün tutulması, “toyxana müğənnilərinin daha çox tamaşaçısı, dinləyicisi var, muğam və xalq mahnılarına qulaq asan yoxdur, akademik musiqi dinlənilmir” deyilməsi bir az ürək bulandırır.
Son zamanlar, bir qayda olaraq, sırf toy üçün işləyən müğənnilərin kanalbakanal gəzməsinin şahidi oluruq, maraqlıdır ki, onları da əsasən xanəndələrlə, muğam oxuyanlarla bir verilişə salıb akademik musiqidən xəbəri olmayanları o ki var tərifləyirlər, onların oxuduqlarına daha çox tələbat olduğunu deyirlər. Təbii ki, çox reklam olunan nəsnəyə də maraq çox olur. Təbliğat, reklam toy mahnılarının tərəfindədir, olsun. Toy mahnıları arasında da kifayət qədər yaxşı mahnılar var, toy müğənnilərindən yaxşı oxuyanlar da yox deyil. Amma bu elə qələmə verilməli deyil ki, toy müğənnilərinin auditoriyası muğam oxuyanların auditoriyasından böyükdür.
ATV kanalında bəzi verilişlər var ki, bu verilişlərdə əsasən sənəti olanlarla sənəti olmayanlar qarşı-qarşıya gətirilir və sonda oxuduqlarının elə də dərinliyi olmayanlar sənəti olandan haqlı çıxarılır. Belə halların çox şahidi olmuşuq.
Bəzi tamaşaçılar bizimlə əlaqə saxlayaraq bu günlərdə ATV-də yayımlanan verilişlərdən birində toy mahnılarının muğamlardan üstün tutulduğunu əks etdirən fikirlərin yayıldığını iddia etdilər
“Rəngarəng səhər” verilişində xanəndə, “Xalq ulduzu” yarışmasından tanınan İlahə İbadova ilə müğənni Şəbnəm Tovuzlunun ifasını müqayisə ediblər. İlahə qeyd edib ki, akademik ifaçıdır və oxuduqları sənət nümunələridir, sənət üçün oxuyur. Amma Ş.Tovuzlu gözəl, zil səsə malik olsa da, düzgün repertuar seçə bilmir. O, həmçinin deyib ki, onun oxuduqları illərlə yaşayacaq, amma Şəbnəm Tovuzlunun mahnıları 2 ay sonra unudulacaq. Maraqlıdır ki, verilişin aparıcıları da, bəzi qonaqları da birmənalı olaraq Ş.Tovuzlunun ifasını təqdir etdiklərini deyiblər. Tamaşaçı qeyd etdi ki, bununla da toy manılarının muğamdandan daha çox dinləyicisinin olduğunu ortaya qoymuş oldular. Tamaşaçının sözlərinə görə, ATV ölməz muğamlarımızı Şəbnəm Tovuzlunun oxuduqlarının timsalında bütün toy mahnılarının ayaqları altına atır, bu isə faciədir.
Əlbəttə, bu, tamaşaçının yanaşmasıdır. Bizim heç kimi təhqir etmək, antireklam yaymaq niyyətimiz yoxdur. Cəmiyyətdə Ş.Tovuzluya da baxan var, onun kimi toy mahnılarını çox oxuyan başqa müğənnilırə baxanlar da az deyil. Ancaq muğamımızı belə ucuz tutmaq olmaz. Bütün cəmiyyəti efirdən təsir altına salırlar ki, guya muğama baxan, qulaq asan yoxdu.
“İndi isə bu toy bazarında yer tutmaq, pul qazanmaq uğrunda varvar bir mübarizəyə çevrilib”
Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin sədri, kitabxana.net – Mir Cəlal Paşayev adına Milli Virtual Kitabxananın təsisçisi, Prezident təqaüdçüsü, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, hər bir musuqinin, hər bir ifaçının özünün həvəskarı var. O hesab edir ki, heç ABŞ-da, Rusiyada, Avropa ölkələrində də kütləvi olaraq klassik, akademik musiqiyə qulaq asılımır, folklor musiqisinə elə meyl etmir. “İnsanlar, xüsusən də gənc nəsil daha populyar olan yüngül janrlarda mahnıları sevir, şən, əhval-ruhiyyəni qaldıracaq musiqi nümunələrinə qulaq asırlar. Bu, Azərbaycanda da belədir. Xalq mahnıları, muğamları dinləyənlərlə yanaşı gənclərimiz var ki, muğama qulaq asmır, bununla da belə göstərirlər ki, guya dəbli musiqilərə - rok, rep, elektronik musiqilərə qulaq asırlar. Ən azı ilkin baxışdan bu belə görsənir. Bu baxımdan, klassik, akademik musiqi janrı sayılan və Üzeyir Hacəbəyov tərəfindən sahmana salınan muğamlara, xalq mahnılarına, bu çalarda olan bir çox musiqi janrlarına xalqın böyük əksəriyyəti, xüsusən də orta və yaşlı nəsil sayğı və sevgi ilə yanaşır. Muğam ağır, ciddi musiqi sənətidir və onun dəyəri çox yüksəkdir. UNESCO tərəfindən də qeydiyyata alınıb. Bizim muğam həm də dünya muğam sənətində yüksək standartdır, zövqlü insanlar bunu belə hesab edir”.
A.X.Əbilov qeyd etdi ki, biz dünya mədəniyyətinə muğam kimi möhtəşəm sənət bəxş etdiyimiz üçün xoşbəxt xalqıq, Azərbaycanda Beynəlxalq Muğam Mərkəzi var, bütün musiqi məktəblərində muğam tədris olunur. “Muğam bizim qanımıza elə hopub ki, hətta toylarda belə müğənniyə muğam oxumaq sifariş veririk, ən zəif oxuyan müğənniyə də ən azı “Ana”, “Ata” muğamatını oxuduruq. Biz muğama bağlı xalqıq. Bu baxımdan, kimsə kiminsə bazarını tuta bilməz. Muğamatı populyarlaşdıran, geniş kütləyə çatdıran kreativ meydanda muğamın da, xalq mahnılarının da, toy musiqilərinin də öz yeri var. Milli akademik janr olan muğam yüksək zövqə malik insanların dinlədiyi bir musiqi janrıdır, onu bayağı musiqinin ayağına vermək olmaz. Düzdür, gənclərdən muğam sevgisi tələb edə bilmərik, çünki hələ onu dərk etmir, zamanı gələndə muğamı sevəcəklər. Biz muğamı elə təbliğ etməliyik ki, gənclər ona meyl etdi. Necə ki, vaxtilə Alim Qasımov replə muğamı sintez etdi. Xalq mahnıları və Qərb musiqisinin sintezinin də uğurlu nəticələrini görürük. Bu gün Azərbaycanda muğamla bağlı işlər görülür, muğam festivalları, simpoziumları keçirilir və sair”.
A.X.Əbilov hesab edir ki, bəzi TV-lərdə toylarda öz repertuarını muğam, xalq mahnısı, aşıq musiqisi, estrada, toy mahnıları üzərində quranlara qarşı bir təpki var. Onun sözlərinə görə, toylarda muğam dəstgahlarının oxunması indiki halda mümkün deyil, amma muğamlardan hansısa parçalar ifa etmək olar. “Azərbaycanda bir tendensiya var. Əvvəllər müğənnilər sənət yarışması müstəvisində bir-birindən üstün olduqlarını sübut edirdilər. İndi isə bu, toy bazarında yer tutmaq, pul qazanmaq uğrunda varvar bir mübarizəyə çevrilib. Muğamat da, aşıq musiqisi də, xalq nəğmələri, meyxana, rəqslər də müxtəlif bölgələrin inhisarındadır, bunu dağıtmaq lazımdır.
Son zamanlar Tovuzdan iki-üç müğənnimiz çıxıb ki, konsertləri, çıxışları, repertuarları ilə bəzilərini qısqandırır. Hətta onlar muğam oxuyanda da onların üstünə yeriyirlər ki, sən aşıq musiqisi oxu. Halbuki, muğam da, saz da, rəqs də, meyxana da və sair hamısı Azərbaycan mədəniyyətinin sərvətidir. TV-lər bütün musiqi janrlarını eyni qaydada təbliğ etməlidir, çünki bunlar hamısı bizimdir”-deyə A.X.Əbilov qeyd etdi.
Leyla QARAXANLI
