Böyük Britaniyanin Avropa Birliyindən ayrilma səbəbləri
Bildiyimiz kimi 2013-cu ilden bəri muzakirəsi geden Böyük Britaniyanin Avropa birliyinden ayrilmaq məsələsi 2020 -ci ilde həyata keçirildi. Bu məsələnin bu qədər uzun çəkməsinin bəzi sosial - siyasi səbəbləri var . Bu səbəblərə nəzər yetirək:
Büdcə problemi: Böyük Britaniya Aİ büdcəsinə verdiyi töhvə daha az gəlir götürür. Beləcə, Fransa və Almaniya kimi Aİ büdcəsinə xalis töhvə verən ölkələr arasında yer alır. Büdcə üçün edilən xərclər digər Aİ ölkələrinə kömək və yatırım edilməsi üçün istifadə olunur. Brexit tərəfdarları iddia edirlər ki, Birləşmiş Krallığın iqtisadiyyatı onun Avropa İttifaqından çıxmasından daha çox fayda götürə bilər. Birləşmiş Krallığın Aİ büdcəsinə verdiyi xalis töhvə Brexit kampaniyasının əsas arqumentlərindən birinə çevrilmişdir.
Miqrant problemi: Əsas səbəblərdən biri kimi Böyük Britaniyaya kütləvi miqrant axınları göstərilir. Brexit tərəfdarlarının arqumentinə əsasən immiqrasiya Birləşmiş Krallıqda həyatın keyfiyyətini aşağıya salır. Aİ öz vətəndaşlarına digər üzv ölkələrdə azad şəkildə yaşamaq, səyahət etmək və işləmək hüququ verir. Birlikdən çıxma tərəfdarlarının fikrinə görə Aİ ölkələrdən Birləşmiş Krallığa olan immiqrasiya maaşları aşağı salır və vətəndaşlar üçün iş imkanlarını azaldır.
Suverenliyin məhdudlaşdırılması: Avropa İttifaqından ayrılma tərəfdarlarının ən çox istifadə etdiyi arqumentlərdən birincisi birlikdən asılılığı azaltma, beləcə dövlət suverenliyinin və müstəqilliyinin yenidən gücləndirilməsidir və Aİ-nin məhdudlaşdırıcı qanun və qərarlarından azad olmaqdır. Onların fikrinə görə, Britaniyanın Aİ üzvlüyü onun suverenliyinə təhdiddir. Brexitin gözləniləndən daha böyük təsirləri ola bilər. Bu təsirləri iqtisadi və siyasi olaraq qruplaşdırmaq olar:
İqtisadi təsirlər: Referendum nəticələrinin açıqlanması ilə funt sterlinq dəyər itirmişdir. Sterlinq qısa bir vaxtda dollar qarşısında 10%, avro qarşısında 7% dəyər itirmişdir. İnvestorlar ABŞ birjasına meyl etməyə başladılar. Beynəlxalq Valyuta Fondunun veridiyi açıqlamada ölkənin inkişaf dərəcəsinin və milli gəlirinin azala biləcəyini bilirdi. Kredit dəyərləndirmə qurumlarının verdiyi məlumata görə ölkənin kredit dəyərləndirmə notu aşağı düşmüşdür.
Siyasi təsirlər: Brexitin ilk siyasi təsiri ölkənin baş naziri David Kameronun istefa etməsi oldu. Şotlandiyanın baş naziri Nicola Sturgeonun referendum nəticələrinin açıqlanmasından sonra verdiyi açıqlamaya görə, ölkəsinin Aİ-də qalmaq istəməsinə baxmayaraq ümumi nəticələrə görə birlikdən kənarda qalmaları qəbuledilməzdir. Bu səbəbdən 2014-cü ildə keçirilən və o dönəmdə müstəqilliyin qəbul olunmadığı referendumun yenidən keçirilməsi təsadüfi deyil. Eyni təsirlər Şimali İrlandiyada da görülür. Şimali İrlandiyanın İrlandiya ilə birləşməsi eşidilən təsirlər sırasındadır. Əsas təsirlərdən biri Brexitin “domino effekti”yaradacağıdır. Referendum nəticələri Fransa, Almaniya və Hollandiya kimi ölkələrin sağ siyasi hərəkatlarında müsbət qarşılanmış və bu istiqamətdə bir referendumun öz ölkələrində də keçirilməsinə ehtiyac olduğu bildirilmişdir. Xüsusilə, Fransada Le Pen liderliyindəki Milli Cəbhə ilə Hollandiyada Gert Vilders liderliyindəki Azadlıq Partiyası bu cür referendumun keçirilməsinin əsas dəstəkçiləri sırasındadırlar. Brexit AB-nin bu strukturunun dayanıqlı olmadığını ortaya qoydu. Bundan sonra Aİ tərkibində çalışanların hüquqlarını qoruyacaq, ətraf mühitə və insan haqlarına həssaslıqla yanaşan, irqçiliyə qarşı, çox səsli, çox dinli və rəngarəng bir AB strukturu yaratmalıdır.
Brexit həm Aİ, həm Böyük Britaniya, həm də xarici siyasət üçün əsasən mənfi iqtisadi və hüquqi təsir göstərmişdir Güc baxımından hər iki tərəfin yeni müttəfiqlərə və strategiyalara üz tutacağı bir sistem yaratmışdır .Bununlada göründüyü kimi, Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxması prosesi istər onun hüquqi tənzimlənməsi baxımdan, istərsə də bu prosesin milli, regional və qlobal təsirləri baxımdan çətin keçəcəkdir.
Nərgiz Qəhramanova
Azərbaycan Uuniversiteti
