OPEC+ qərar verdi - Azərbaycan rahat ola bilər...
OPEC+ ölkələri hasilatın bərpası üçün vaxta yenidən baxılacağını elan edərək, neftin qiymətinin 70 dollardan aşağı enməsini dayandırıb. Bunun sayəsində “Brent” markalı neftin fyuçerslərinin qiyməti 75 dollardan yuxarı səviyyəyə qayıdıb.
Beləliklə, hasilatçı ölkələr neft və qaz büdcəsinin gəlirlərinin aşağı düşməsindən hələ ki, narahat olmaya bilər, - ən azı bu ilin sonuna qədər qiymətlər yüksək həddə olacaq.
Hazırda görünən odur ki, Azərbaycanın da yer aldığı OPEC+ hasilatın azaldılması rejiminin bu ilin sonuna qədər uzadılması qərarından sonra dünya birjalarında neft durmadan bahalaşır. Bu, o fonda baş verir ki, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, İraq, Birləşmiş Ərəb7Əmirlikləri, Küveyt, Qazaxıstan, Əlcəzair və Oman neft hasilatını könüllü olaraq 2,2 milyon barrel azaldıb. 2024-cü ilin dekabr ayının sonuna qədər bu azalma gözləniləcək. Alyansın “könüllüləri” əlavə istehsal düzəlişləri də daxil olmaqla, sövdələşməyə tam uyğunluğa nail olmaq üçün kollektiv öhdəliklərini bir daha təsdiqləyiblər. Xatırladaq ki, ötən ildən OPEC+ üzvü olan səkkiz ölkə könüllü olaraq hasilatı azaldır. Gündə 2,2 milyon barrel olan ixtisarlardan biri oktyabrın 1-də mərhələli şəkildə dayandırılmalı idi, lakin sentyabrın əvvəlində bu addımın daha iki ay müddətinə təxirə salınması qərara alındı. Əvvəllər OPEC+ könüllü ixtisardan tədricən çıxmağa oktyabrda başlamağı planlaşdırırdı, daha sonra buna dekabrın 1-dən başlamaq qərarı verildi. Sonra bu müddət ilin sonuna kimi uzadıldı. OPEC+ sazişinin iştirakçıları Rusiya və Qazaxıstanın həm sazişə, həm də könüllü hasilatın azaldılmasına, müəyyən edilmiş kvotadan artıq hasil edilən neft həcmlərinə görə kompensasiya cədvəllərinə “sədaqətlərini qəti şəkildə təsdiqləyən” birgə bəyanatını alqışladılar. Rusiya baş nazirinin müavini Aleksandr Novakın ofisi bildirib ki, bu qərar dünya neft bazarlarının sabitliyinə töhfə verəcək və qlobal iqtisadiyyatı dəstəkləyəcək. OPEC-in saytında yerləşdirilən cədvələ əsasən, Rusiya 2025-ci ilin sentyabr ayının sonuna kimi ayrı-ayrı aylarda kiçik hissələrdə hasilatı kollektiv şəkildə sutkada 480 min barrel azaltmalıdır. Rusiya Federasiyası ilə yanaşı, İraq və Qazaxıstan da neft hasilatını azaltmalıdır. Bu ölkələr avqust ayında əlavə hasilatın azaldılmasına başlamalı idi. İndi İraq OPEC+ razılaşmalarına tam əməl etmək üçün 2025-ci ilin sentyabrına qədər neft hasilatını sutkada 1,44 milyon barrel, Qazaxıstan isə 699 min barrel azaltmalıdır. Bu fonda hasilatçı ölkələrin, o cümlədən də Azərbaycanın büdcəsinin neft və qaz gəlirləri artır. OPEC+ qərarı bazar tərəfindən müsbət qarşılanıb. Hesab olunur ki, neft sənayesinə investisiyalar indiki neft qiymətləri ilə davam edəcək. Neft istehsalçıları hesab edirlər ki, ABŞ neft istehsalçıları bir barrel üçün 80 dollardan aşağı olmayan qiymətə ehtiyac duyurlar.
OPEC+-nın razılaşmanın uzadılması ilə bağlı açıqlaması neft qiymətlərini bir qədər yüksəltsə də, bazar 2025-ci ildə tələb artımı ilə bağlı hələ də qeyri-müəyyəndir. Bir çox treyderlər və bazar iştirakçıları gələn il xammala tələbatın artması üçün heç bir ilkin şərt görmürlər. Bəzi hesablamalara görə, hazırda neft bazarında cüzi profisit var. Qlobal neft tələbatı 2024-cü ildə sutkada 500-700 min barrel, gələn il isə 0,5-1 milyon barrel artacaq. Eyni zamanda, Çində yanacaq istehsalı üçün neftə tələbat pik həddə çatıb və indi əsasən neft-kimya məhsulları üçün arta bilər. OPEC+ qərarı artıq dünyanın ən böyük neft istehlakçılarından biri olan Hindistanın reaksiyasına səbəb olub. Ölkənin neft naziri istehlakçıları və istehsalçıları neftin qiymətləri ilə bağlı danışıqlar masasına oturmağa çağırıb. Amma OPEC+ neftə tələbatın yaxın illərdə pik həddə çatacağını gözləmir, çünki dünya iqtisadiyyatı böyüməyə davam edir. OPEC həm uzun, həm də qısamüddətli perspektivdə neft tələbi ilə bağlı müsbət proqnozlara malikdir. Bir neçə il əvvəl bir çoxları neftə tələbatın 2030-cu ildə pik həddə çatacağını deyirdilərsə, indi tələbat 2035-ci ildə pik həddə çatacaq. Bundan əlavə, son vaxtlar iqtisadi artımın ləngiməsi barədə çox danışılır, lakin real məlumatlar başqa hekayədən xəbər verir. Məsələn, ABŞ iqtisadiyyatı üçüncü rübdə 2,8% artıb. Hər kəs Çində yavaşlamadan danışır. Çin iqtisadiyyatı isə bu il təxminən 5% böyüyüb. İndilikdə OPEC neft bazarında optimist olaraq qalır. Belə ki, kartel 2024-cü ildə dünya neft tələbinin sutkada 1,93 milyon barrel artaraq 104,14 milyon barrel, 2025-ci ildə isə 1,64 milyon brarel artaraq 105,78 milyon barrel təşkil edəcəyini proqnozlaşdırıb. Ekspertlər OPEC+ ölkələrinin son qərarının neft qiymətlərini dəstəkləyəcəyini bəyan edirlər. Ümumiyyətlə, mövcud reallıqlarda qiymətə təsir edən üç əsas amil var: Yaxın Şərqdəki vəziyyət, OPEC+ planları, həmçinin əsas tələbi təmin edən ən böyük iqtisadiyyatların inkişaf dinamikası. Bunlar fonunda bu il dünya bazarında neftin 1 barrelinin orta qiymətinin 81,4 dollar, gələn il isə 79,2 dollar olacağı proqnozlaşdırılır. Bu, Azərbaycanın büdcə siyasətinə uyğun qiymətlərdir.
Ramil QULİYEV
