Ermənistan Qərbin sanksiyalarını pozdu - iqtisadi-ticarət artımının tək səbəbi budur...
Qərb üçün Ermənistan iqtisadiyyatının inkişafı Rusiyaya effektiv sanksiya tətbiq etməkdən daha vacibdir
Ermənistan iqptisadiyyatının son dörd il ərzində sürətlə inkişaf etməsinin səbəbi nədir? Düzdür, Ermənistan statistikası ilə Aİİ statistikasını müşahidə etdikdə, ermənilərin göstəriciləri bir necə dəfə şişirtdiyinin şahidi oluruq. Amma bununla belə, real rəqəmlər də inkişafın yüksək olduğundan xəbər verir.
Məsələn, 2024-cü ilin yanvar-sentyabr aylarında Ermənistanda iqtisadi fəallığın göstəricisi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 8,7 faiz artıb. Bu barədə Ermənistanın Maliyyə Nazirliyinin mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Əsas artım aşağıdakı sektorlar tərəfindən təmin edilib:
sənaye - 12,6%
Tikinti - 15,9%
Ticarət dövriyyəsi - 19,5%
Xidmətlər - 5,9%
Kənd təsərrüfatı - 1,8%
İxrac - 105,1%
İdxal - 54,2%.
2024-cü ilin yanvar-avqust aylarında isə Aİİ-də tikinti işlərinin həcmi əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 3,6% artıb
İttifaqın bütün ölkələrində artım müşahidə olunub. Ən yüksək göstərici Qırğızıstandadır (38%). Sonrakı yerləri 9,5 faizlə Belarus və 8,8 faizlə Qazaxıstan, 6,6 faizlə Ermənistan, 2,8 faizlə Rusiya tutur.
Bu göstəricilər ondan xəbər verir ki, Ermənistanda iqtisadiyyat əsasən xarici və daxili ticarət dövriyyəsinin hesabına artıb. Məsələn, xarici ticarət dövriyyəsi 105,1 faiz, daxili ticarət dövriyyəsi isə 19,5 faiz artıb.
Bu da ondan irəli gəlir ki, Ermənistan hökuməti Aİİ çərçivəsində birləşən bütün ölkələrlə ticarət əlaqələrini gücləndirir, müxtəlif ölkələrdə erməni sahibkarlarının iştirakı ilə biznes-forum təşkil edilir.
Məsələn, bu ilin avqust ayında 50-dən çox erməni sahibkarın iştirakı ilə Qazaxıstanda biznes-forum keçirildi və həmin biznes-forumda erməni sahibkarlarla Qazaxıstan sahibkarlari arasinda yüzlərlə biznes müqavilələri bağlandı. Hazırda həmin müqavilələrin çoxunun icrasına başlanılıb. Digər ölkələrlə də Ermənistan əlaqələrini sıxlaşdırmaqda maraqlıdır.
Bununla yanaşı, Ermənistanla Rusiya arasında çox sıx ticarət əlaqəsi var. Bu əlaqələr həm Rusiya üçün həyati vacib əlaqələrdir, həm də bu, Ermənistanın işinə yarayır.
Belə ki, Rusiyanın qiymətli metallar bazarının 20 faizindən çoxu Ermənistanda qeydiyyatdan keçmiş sahibkarlıq subyektlərinin inhisarındadir. Hazırda Rusiyanın qiymətli metalları və daş-qaşları Ermənistan biznesmenləri tərəfindən Dubayda və digər ərəb ölkələrində satışa çıxarılır. Bu, sanksiyalar altında inləyən Moskva üçün nəfəslikdir.
Ermənistan statistika qurumunun ötən ilin ilk 9 ayı ilə bağlı açıqladığı rəqəmlərə görə, BƏƏ-nin bu ölkəyə yatırdığı investisiyaların həcmi 305 milyon dollar olub. Ermənistana yatırılan investisiyaların həcminə görə ənənəvi olaraq lider sayılan Rusiyadan gələn xarici investisiyaların həcmi isə eyni dövrdə 250 milyon dollar olub.
Müqayisə üçün qeyd edək ki, BƏƏ Azərbaycana ötən il cəmi 67 milyon dollar investisya qoyub.
Ermənistan Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin həcmi 2 milyard dolları keçib. Bu, 2022-ci ilin eyni dövri ilə müqayisədə üç dəfəyə yaxın artım deməkdir. Bu il həmin rəqəmin 5 milyard dollara çatacağı gözlənilir.
Onu da vurğulayaq ki, Ermənistan həm ərəb ölkələrinə Rusiya qiymətli metal və daş-qaş ixracından pul qazanır, həm də ərəb ölkələrindən, əsasən də BƏƏ-dən Rusiyaya sanksiyalardan yayındıraraq hərbi texnikanın təmiri və istehsalı üçün çiplər və digər elektron vasitələrin tranzitini həyata keçirir. Ermənilər çip və elektron vasitələrin tranzitindən daha çox mənfəət əldə edir, nəinki qızıl və daşqaş ticarətindən...
Ukraynaya hücumdan sonra Rusiyaya sanksiyalar tətbiq edildiyindən rusiyalı sahibkarların idxal və ixrac əməliyyatları çətinləşib. Belə olan halda son iki ildə Rusiyanın idxal və ixracında Ermənistan yüksək rol oynamağa başlayıb. Belə ki, Ermənistan Rusiyadan gətirdiyi bəzi məhsulları yenidən digər ölkələrə ixrac edir.
2024-cü ildə Ermənistan və Rusiya arasındakı ticarət dövriyyəsi 14-16 milyard ABŞ dolları arasında dəyişə bilər. Bu da 2020-ci ilin analoji göstəricisindən (2,3 milyard ABŞ dolları) altı dəfə çoxdur.
2023-cü ildə Rusiya ilə Ermənistan arasında qarşılıqlı ticarət dövriyyəsi 55,8 faiz artaraq 7,4 milyard dollara çatıb. Bu il artım sürətlənib. Təkcə bu ilin birinci yarısında iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 8,4 milyard dollar təşkil edib.
Fikrimizcə, Ermənistan iqtisadiyyatının belə sürətlə inkişaf etməsinin əsl səbəbləri aydındır. Ermənistan Rusiyadan asılı olsa da, bu birtərəfli deyil, Moskvanın da sanksiyalardan yayınmaq üçün İrəvana ehtiyacı var.
Lakin Ermənistanın Rusiyanın sanksiyalardan yayınmasına bir vasitə olmasına Qərb və Amerika göz yumur. Görünür, Qərb və Amerika üçün Ermənistan iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi Rusiyaya qarşı effektiv sanksiya tətbiq etməkdən daha vacibdir.
Akif NƏSİRLİ
