Avroittifaq Ermənistandan sonra daha bir MDB ölkəsini cənginə alır...
Akif Nağı: "Yəni nə Qazaxıstan Aİ-yə üzv olacaq, nə də Rusiya onu cəzalandıracaq, sadəcə olaraq Moskva Astananın maraqlarını nəzərə alacaq"
Bu həftə Avropa İttifaqı və Qazaxıstan nümayəndələrinin 21-ci görüşü keçirilib. Bu görüşdə hər iki tərəf əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə və viza rejiminin sadələşdirilməsinə dair razılığın əldə olunmasına sadiq olduqlarını təsdiqləyib.
Schengen.News-un yazdığı kimi, Aİ və Qazaxıstan viza rejiminin sadələşdirilməsi sazişi, eləcə də "Readmissiya sazişi" üzrə danışıqların davam etdirilməsi üçün hazırlığa açıq olduqlarını təsdiqləyiblər. Belə bir bəyanat hər iki tərəfin birgə işləməyə və tezliklə bu məsələ ilə bağlı razılığa gəlməyə hazır olduğunu göstərir ki, bu da Qazaxıstan vətəndaşlarının Aİ ölkələrinə gediş-gəlişini asanlaşdıracaq.
Aİ və Qazaxıstan bu ilin iyununda viza rejiminin sadələşdirilməsi ilə bağlı danışıqlara başlayıb. Aİ-nin sanksiyalar üzrə xüsusi elçisi David O'Sallivan 2024-cü ilin iyununda blok və Qazaxıstanın ölkə vətəndaşları üçün viza prosedurlarını sadələşdirmək üçün rəsmi danışıqlara başladığını təsdiqləyib.
Lakin hər hansı yardımdan danışılmazdan və hər hansı bir həll yolu nəzərdən keçirilməzdən əvvəl danışıqlara hazırlıq görülməlidir.
Qazaxıstanın bu addımı Rusiya ilə münasibətlərinə necə təsir edə bilər?
Ermənistanın ardınca Aİ MDB üzvü olan Orta Asiya ölkələrini fəth etmək qərarında israrlıdır, bu, Rusiyanı narahat etməyəcəkmi?
Sualımıza cavabında siyasi şərhçi Akif Nağı bildirdi ki, dünyanın qütbləşməsi kəskinləşir və hər bir ölkə bu qütblərdən birində öz yerini tapır: "Sovetlər dönəmindəki qütbləsmə ilə müasir qütbləşmənin xeyli fərqi var. O dövrdəki qütbləşmə tam olaraq "ağ və qara" fəlsəfəsindən çıxış edirdi - ya mənimləsən, ya da mənimlə düşmənsən.
Dünyanın bir hissəsi ABŞ-nin, digər hissəsi isə SSRİ-nin yanında idi. Hazırda yenə bir tərəfdə Amerika, digər tərəfdə isə Rusiyadır. Müasir dünyada Avropa və Türk Dövlətləri Birliyi (TDB) də güc mərkəzinə çevrilməyə can atır, amma hələ onlar cəlbedici mərkəzlərə çevrilə bilməyiblər.
Hazırda yenə dünya iki qütblüdür, dövlətlər daha çox bu qütblərdən birini seçir, lakin digər qütblə də münasibət saxlaya bilir. Artıq dünya ölkələri səlis məntiqlə deyil, qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsi ilə yanaşırlar bu məsələyə. Yəni ağ və qara arasında çoxlu rəng çalarları seçirlər - hər iki qütblə müəyyən münasibətlər qururlar. Məsələn, biz həm Amerika, həm də Rusiya ilə münasibətlərə malikik. Cənubi Qafqaz ölkələri də eyni strategiyanı sürdürür. Məsələn, Ermənistan son vaxtlar Qərb və Amerikaya meyl edir, amma Rusiya ilə də ciddi əlaqələri var. Moldovada da seçkilərdən sonra Avropaya inteqrasiya siyasəti aparılır. Rusiya artiq bu proseslərin qarşısını ala bilmir.
Qazaxıstana gəldikdə, bu ölkə həm MDB-də, həm KTMT-də, həm də BRİKS-də Rusiya ilə birlikdədir. Lakin görünür ki, Qazaxıstan Qərbə meyl etməklə Moskvaya təzyiq edib, ondan nəyisə qoparmaq istəyir. Fikrimcə, Qazaxıstanın Rusiyadan qopub Avropa İttifaqına qoşulmaq kimi bir məqsədi yoxdur. Bu, Rusiyaya bir təzyiq vasitəsidir. Bu kimi hərəkətlər Rusiyanın təsir imkanlarını bir qədər zəiflədir, amma onu tamamilə arxa plana keçirmir. Rusiyanin zəifləməsi həm də onun qurduğu iqtisadi təşkilatın - BRİKS-in elə ciddi potensialının olmamasıdır. Bu təşkilat daha çox təbliğat xarakterlidir. Məsələn, Çinlə Hindistan iqtisadi rəqibdirlər, amma hər ikisi BRİKS-də bir yerdədir və onların birgə hansısa layihəyə qatılması inandırıcı deyil. Bu iki ölkə Aİ-yə və ABŞ-yə qarşı bu təşkilatda birləşiblər. Rusiya rəhbərliyi təbliğat xarakterli bəyanatlar verir ki, BRİKS-ə üzv olmaq üçün 20-dən çöx ölkə müraciət edib. Amma BRİKS-in real iqtisadi güc mərkəzinə çevrilməsinin mümkün olmadığını hamı başa düşür. Sadəcə olaraq, ölkələr hərbi-siyasi güc olaraq Rusiyaya qarşı getmək istəmirlər. Çin və Hindistan BRİKS-də əsas iqtisadi güc təmsilçisidir.
Azərbaycan da bu reallıqlar içərisində öz optimal yerini seçməyə çalışır. Azərbaycan hesab etmir ki, avrointeqrasiya bütün problemlərin həllidir. Eyni proses Gürcüstanda da gedir, parlament seçkilərinin nəticəsindən asılı olaraq bu ölkə siyasi kursunu dəqiqləşdirəcək. Hazırda Qərb Gürcüstanda izdahamlı aksiyalar keçirməklə bu ölkəni əldən vermək istəmir, amma Gürcüstanın əldən getməkdə olduğunu da hiss edir. Aİ Gürcüstana qarşi çox sərt tədbirlər görür, bu səbəbsiz deyil. Böyük ehtimalla, Gürcüstanda hakimiyyət qalib gələcək, Rusiyaya meyl daha çox artacaq. Çünki orada Rusiya Gürcüstanın ərazi bütövlüyü məsələsi irəli sürüb.
Moldovada Dnestryanı bölgə və Qaqauziya avrointeqrasiyanın əleyhinədir. Ona görə də orada da proses ağrılı gedir.
Qazaxıstanın da öz seçiminə biz hörmətlə yanaşmalıyıq, amma onun bu hərəkətləri TDB-nin güc mərkəzinə çevrilməsinə mane olmamalıdır. Azərbaycan Prezidenti də açiq şəkildə bildirdi ki, bizim ailəmiz türk dünyasıdır. Qazaxıstan da bunu başa düşür. TDB-ni qoruyub saxlamaqla, bu dövlətlərin əlaqələrini şaxələndirmək məqsədəuyğundur. Rəsmi Astana da bilir ki, onun perespektivi Türkiyə və Azərbaycanla birlikdədir. Lakin digər ölkələrdən də yararlanmağa çalışır. Yəni nə Qazaxıstan Aİ-yə üzv olacaq, nə də Rusiya onu cəzalandıracaq, sadəcə olaraq Moskva Astananın maraqlarını nəzərə alacaq".
Dəniz NƏSİRLİ
