Azərbaycandan 19 milyard manat, “sivil dünyadan 0 manat”...
Müasir Azərbaycanın tarixində ən böyük hadisə torpaqlarımızın erməni işğalından tamamilə azad olunması və vətənimizin ərazi bütövlüyünün tam bərpa olunmasıdır. İşğaldan azad edilmiş ərazilərə böyük qayıdışın Azərbaycanın 2030-cu ilədək beş Milli Prioritetindən biri kimi müəyyən olunması da bu nəhəng tarixi hadisənin ən mühüm tərkib hissəsidir.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə bütün şəhərlərin, kəndlərin, infrastrukturların, tarixi, mədəni və dini abidələrin barbarcasına dağıdılması, torpaqların kütləvi şəkildə minalaşdırılması, meşələrin yandırılması, çayların çirkləndirilməsi Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunun bütün əhalisinin öz doğma yurd-yuvalarına dərhal və hamılıqla dönməsinə böyük əngəl yaratdı.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur “Yaşıl Enerji Zonası” elan edilib
Ancaq parlaq Şuşa zəfərimizdən cəmi 8 gün və Ermənistanın kapitulyasiyasından 6 gün keçəndən sonra Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın işğaldan azad edilmiş Füzuli, Cəbrayıl rayonlarına səfər etməsi bu prosesin sürətlə aparılacağından xəbər verdi. Elə həmin gün dövlət başçımız Füzuli rayonundan Şuşa şəhərinə yol çəkilişi ilə bağlı göstəriş verməklə, Qarabağ iqtisadi rayonunda quruculuq işlərinə başlanılmasının əsasını qoydu. “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Prezidentin Sərəncamından iki il ötür. Hazırda Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının yenidən, çox sürətlə qurulmasını görmək bütün xalqımızda, Qarabağa yolu düşən xarici qonaqlarda xoş təəssüratlar yaradır. Azərbaycan dövləti fantastik görünən qısa müddət ərzində Zəfər yolunun çəkilməsinə, “Qarabağın hava qapısı” adlandırılan Füzuli Hava Limanının tikilməsinə və istifadəyə verilməsinə nail oldu. İndi Qarabağa səfər edən dövlət başçılarının təyyarələrinin Füzuliyə enməsi və bu hava limanı vasitəsilə Azərbaycandan yola salınması xoş ənənəyə çevrilib. Zəngilan Beynəlxalq Hava Limanı 2022-ci il oktyabrın 20-də istifadəyə verildi. Üçüncü beynəlxalq statuslu hava limanı isə Laçın rayonunun ərazisində inşa olunur. Onun tikintisinin 2024-cü ilin sonuna başa çatdırılacağı planlaşdırılır. Hazırda Şuşa, Ağdam, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Füzuli, Laçın və Kəlbəcərdə infrastruktur yenidən qurulur. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun “Yaşıl Enerji Zonası” elan edilməsi, enerji infrastrukturunun qurulması, enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, torpaq sahələrinin kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb olunması, əkilib becərilməsi, heyvandarlıq təsərrüfatlarının bərpa olunması üçün su anbarlarının gələcək istismarı “Böyük Qayıdış”ın tərkib hissəsidir. Hazırda, demək olar ki, 19 iyul 2022-ci il tarixində Zəngilan rayonunun Ağalı kəndindən başlayan “Böyük Qayıdış” layihəsi bu gün sürətlə davam etdirilir.
“Böyük Qayıdış” prosesinə heç bir xarici donor təşkilatı dəstək vermir
Bir sözlə, ötən 4 il ərzində Azərbaycan öz imkanları hesabına bərpa quruculuq işləri aparır, məcburi köçkünlərin geri qayıdışını təmin edir və ilin sonuna qədər bu məqsədlə xərclənən vəsaitin həcmi 19 milyard manat olacaq. İndiyə qədər 9 minə yaxın köçkün məskunlaşıb. “Böyük Qayıdış” proqramının gerçəkləşməsi üçün bütün imkanlar səfərbər edilir. Proqrama əsasən, Qarabağ və Şərqi Zəngəzura 2026-cı ilədək 34 min 500 ailə köçürüləcək. Bu isə növbəti 4 ildə 160 minə yaxın vətəndaşımızın öz ata-baba yurdlarına qayıtması deməkdir. Burada diqqəti çəkən məqam odur ki, indiyə qədər “Böyük Qayıdış” prosesinə bir dənə xarici donor təşkilatı, böyük maliyyə qurumları 1 manat belə dəstək verməyib. Halbuki, hər şey yenidən qurulur. Çünki dağıdılan yaşayış yaşayış məntəqələrinin miqyası çox böyükdür. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycana hansısa maliyyə yardımı gündəmdə deyil. Bütün yük dövlətin üzərindədir. Niyə?
“Bu məsələdə ölkəmizə münasibətdə ikili standartlar var”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən tarix elmləri doktoru, professor Məhərrəm Zülfüqarlı bunun səbəbini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycan işğaldan azad edilən ərazilərdə quruculuq işlərinə başlayıb. Bu işlər də sürətlə davam edir. Bu işdə əsas yük Azərbaycanın üzərinə düşür. Təkcə Özbəkistanla Qazaxıstan bir məktəb və bir yaradıcılıq mərkəzlərini öz vəsaitləri hesabına inşa ediblər. Ancaq əfsuslar olsun ki, dünyanın aparıcı donor təşkilatları, maliyyə mərkəzləri bərpa prosesinə yardım etmirlər. Ona görə ki, ölkəmizə münasibətdə ikili standartlar var. Necə ki, ərazilərimiz 30 il işğal altında qaldı və beynəlxalq qurumlar bunu görməzdən gəldilər, indidə həmin siyasət başqa formada davam edir. Azərbaycan öz imkanları hesabına, yəni əsgərlərimizin canı-qanı bahasına ərazilərini azad etdi. Bütün bunlara baxmayaraq, nə ərazilərimizin minalardan təmizlənilməsinə, nə də bərpa prosesinə yardım göstərilmir. Çünki ortada həmdə xristian amili faktoru var. Əgər bənzər halla Ermənistan üzləşsəydi, əminəm ki, bunun əksi baş verəcəkdi. Bütün imkanları səfərbər edərdilər. Nə mümkündürsə kömək edərdilər. Azərbaycana gəldikdə isə, bunların heç biri baş vermir. Bütün bu ədalətsizliklərə baxmayaraq, biz işğaldan azad edilən əraziləri öz gücümüz hesabına bərpa edəcəyik”.
Vidadi ORDAHALLI
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
