COP29 öz yerində, neftə-qaza sərmayə qoyuluşu da öz yerində - COP düşmənlərinin yeni dərdi....
Erməni mediasında neft-qaz layihələrinin məliyyələşdirilməsindən narahatlıq keçirən bir ictimai təşkilatın hesabatı yayılıb. Hesabata görə, hasilat yanacağı layihələri üçün xarici yardım bir il ərzində dörd dəfə artaraq 2021-ci ildəki 1,2 milyard dollardan 2022-ci ildə 5,4 milyard dollara yüksəlib.
Tədqiqat aparan qeyri-kommersiya təşkilatı olan "Təmiz Hava Fondu"nun baş direktoru Jane Burston deyir: "Hasilat yanacağının maliyyələşdirilməsində bu şokedici artım bir həyəcan siqnalıdır. Dünya əhalisinin sağlamlığı və ətraf mühitin çirkləndirilməsi hesabına çirkləndirici təcrübələri dəstəkləmək yolu davam edilə bilməz".
Baş direktor qeyd edir ki, G20-yə və gələn il COP-30-a sədrlik edəcək Brazilyanın böyük şəhərlərinin çirklənməsindən danışır.
Bu gün dünyada gedən proseslər hasilat sənayesinin maliyyələşdirilməsini tələb edir. Ona gorə ki, biz dünya iqtisadiyyatının dönən çarxlarının davamlılığını təmin etmək məqsədi ilə hələ ənənəvi enerji mənbələrinə möhtacıq. Yaşıl enerjiyə keçid o demək deyil ki, bir və ya beş il ərzində hasilat sənayesindən imtina etməliyik, karbohidrogen ehtiyatlarından enerji mənbəyi kimi istifadə etməməliyik. Hazırda dünyanın neft-qaz kəmərləri hələ də qlobal iqtisadiyyatın "qan damarları" rolunu oynayır və ola bilsin, bu proses hələ bir neçə onillik ərzində davam edəcək.
Dünyada yaşıl enerji texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi üçün maliyyə mənbələrinə ciddi ehtiyac var. Bu gün hasilat sənayesinin inkişaf etdiyi ölkələrdə yaşıl enerjinin inkişaf etdirilməsi üçün daha çox maliyyə ayırmaq imkanları var. Bu imkanlardan istifadə etməklə alternativ və bərpa edilən enerji mənbələrinin texnologiyalarını ciddi şəkildə inkişaf etdirmək olar.
Məsələyə "Təmiz Hava Fondu" təşkilatının baş direktoru Jane Burstonun mövqeindən yanaşma doğru deyil. Hasilat sənayesi hazırda hər nə qədər ətraf mühitin çirklənməsində əsas rol oynasa da, dünya iqtisadiyyatının enerji ilə təmin edilməsində hələ ki, əvəzedilməz rola malikdir. Bu gün baş direktorun dedikəri bütün dünyanın arzusudur ki, dünya iqtisadiyyatının çarxlarını döndərən bütün enerji alternativ və bərpa edilə bilən enerji mənbələrindən alınsın. Amma bu tendensiyanı inkişaf etdirib yüksək mərhələyə çatdirana qədər dünya iqtisadiyyatının enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi vacibdir. Ona görə də qlobal iqtisadiyyatın böyük gücləri tərəfindən hasilat sənayesinin maliyyələşdirilməsi vacibdir.
Müasir dünyada hasilat sənayesinin maliyyələşdirilməsinin vacibliyini başqa bir amil daha da şiddətləndirir. Belə ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsindən dolayı ABŞ və Avropa ölkələri Rusiyaya sanksiyalar tətbiq edir. Bu sanksiyalar içərisində qırmızı xətlə keçən tendensiya Rusiya qaz və neftindən imtina etməkdir. Avropa Rusiya petrolundan imtina edir, amma hələ bu ölkələrdə istehsal edilən yaşıl enerji heç tələbatın 20 faizini belə ödəyə bilmir. "Təmiz Hava Fondu" təşkilatının baş direktoru Jane Burstonun mövqeindən yanaşsaq, deməli, Avropa 80 faizlik enerjiyə tələbatından imtina etməlidir ki, bu enerji mənbəyi ətraf mühiti çirkləndirir. Belə olan halda dünya əhalisinin gündəlik tələbatının ödənilməsində ciddi problem yarana, aclıq baş verə bilər.
Hazırda Rusiya karbohidrogen ehtiyatlarından Avropanın asılılığını azaltmaq məqsədiilə digər ölkələrdə hasilat sənayesini maliyyələşdirməklə hasilatın artırılmasi istiqamətində ciddi iş gedir. Bu baxımdan Azərbaycanda bir ay əvvəl imzalanan yeni neft-qaz müqavilələri xüsusi əhəmiyyətə malikdi. Qarşıdakı beş il ərzində Azərbaycanın hasilat sənayesinə 11,6 milyard dollar investisiya qoyulacaq. Bu, zamanın tələbidir. Yaşil enerji mənbələrindən enerji alınması texnologiyaları dünya iqtisadiyyatını tam olaraq enerji ilə təmin edəcək səviyyəyə çatana qədər hasilat yanacağından istifadə etməyə məcburuq. Yaşıl enerji mənbələrindən enerji alınmasi texnologiyaları lazımı səviyyəyə qədər inkişaf etməyincə karbohidrogen ehtiyatlarının enerjisindən imtina etmək ideyası populuzimdir. Bu, dünya iqtisadiyyatının "ölüm aclığına" başlaması deməkdir ki, bu, belə populust təbliğat nəticəsində heç vaxt baş verməyəcək.
Nəticə olaraq qeyd edək ki, COP tədbiri keçirmək o demək deyil ki, biz bu tədbirdə hasilat yanacağindan imtina edəcəyik. Hasilat yanacağından imtina qərarla deyil, inkişafla başa gəlir. Bu inkişafı sürdürmək üçün maliyyə lazımdir. Maliyyə əldə etmə üçün isə dünya iqtisadiyyatı müəyyən mərhələyə qədər hasilat yanacağı - neft-qazla çalışmalıdır.
Akif NƏSİRLİ
