Xaricilər Azərbaycan neftində tənəzzülü belə yaratmışdılar, belə də aradan qaldırdılar...
Mirvari Qəhrəmanlı: "Xarici şirkətlər bir çox hallarda yataqları israfçılıqla, daha çox vəsaitlərinə qənaət etməklə hasil edir"
Prezident İlham Əliyev iqtisadi məsələlərə həsr olunmuş müşavirədəki çıxışında bildirib ki, son illər ərzində xarici neft şirkətləri tərəfindən həyata keçirilən layihələrdə neftin hasilatı ildən-ilə azalırdı və bu da təbii olaraq bizim ümumi iqtisadi inkişaf templərimizə mənfi təsir göstərirdi:
“Biz bu tənəzzülü qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə tənzimləyirdik. Ancaq neft hasilatında buraxılmış nöqsanlar xarici neft şirkətləri ilə aparılan danışıqlar nəticəsində onların diqqətinə çatdırılmış və onlardan tələb edilmişdir ki, bu nöqsanlar aradan qaldırılsın, neft hasilatının sabitliyi təmin edilsin. Son aylar ərzində bu istiqamətdə çox fəal iş aparılırdı. Bu işin nəticəsi olaraq əsaslı ümidlər yaranmışdır ki, daha bundan sonra heç bir əsası olmadan neft hasilatında tənəzzül olmayacaq”.
Prezident bildirib ki, hazırda biz neft-qaz sektorunda bir neçə yeni layihə üzərində işləyirik və o layihələrin işlənməsi nəticəsində yeni hasilat proqnozlarımız var. “Yəqin gələn il biz hamımız onu görəcəyik ki, yeni layihələrdən, yeni yataqlardan daha böyük həcmdə təbii qaz və neft kondensatı hasil edilir. Hesab edirəm ki, neft-qaz sahəsində templər müsbət olacaqdır”.
Ümumiyyətlə, neft sənayesində hasilatın azalması yalnız nöqsanlar üzündən baş veribmi? Nöqsanlar nədən ibarətdir? Hasilatın azalmasına daha hansı amillər təsir göstərir?
Məsələyə münasibət bildirən "Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiəsi Təşkilatı"nın sədri Mirvari Qəhrəmanlı bildirdi ki, ölkə başçısına nöqsanlar barədə hesabatı yəqin ki, SOCAR təqdim edib, ona görə də daha çox xarici şirkətlər günahlandırılır: "Halbuki, nöqsanlar bütün neft hasilatı sənayesidə mövcuddur. Əsas problem bu sahədə peşəkarların az olmasıdır. Düzdür, neft sənayesində hüquqşünasa da, iqtisadçıya da ehtiyac var, amma əksəriyyət peşəkar neftçilərdən, qazmaçılardan ibarət olmalıdır ki, prosesleri düzgün idarə edə bilsinlər. İkinci məsələ qazma işinin tələblərə uyğun qurulmamasıdır. Hazırda neft sənayesini axsadan problem kadr məsələsi və ondan dolayı qazma işinin günün tələbləri səviyyəsində qurulmamsıdır. 2022-ci il dəyişikliklərindən sonra SOCAR-da kadrların 80 faizi qeyri-peşəkarlardan ibarətdir. Bu da idarəetmədə və qazmada öz mənfi təsirini göstərir.
Xarici şirkətlər bir çox hallarda yataqları israfçılıqla, daha çox vəsaitlərinə qənaət etməklə hasil edir. Biz - SOCAR və vətəndaş cəmiyyəti institutları bu halların qarşısını almalıyiq.
Bilirsiniz ki, Azərbaycan Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsü (MSŞT, ingiliscə EITI) təskilatından çıxıb. Bu neft, qaz və başqa mineral resursların hasilatında açıq idarəetmə və hesabatlılıq təbliğ edən təşkilatdır. Bu təşkilatdan çixmaq da idarəetməyə mənfi təsir göstərdi. Bu mənim mövqeyimdir, amma dəqiqləşdirmə üçün peşəkarlardan ibarət komandanın tədqiqat aparmasına ehtiyac var.
Əməliyyat şirkətkərinə yenidən baxilmalıdir. Məsələn, mən dəfələrlə "Bahar" əməliyyat şirkətindəki nöqsanlar barədə demişəm və yazmışam. BP-də hər şey qaydasındadır, proseslər pesəkarcasına və nümunəvi formada idarə edilir".
Bu nöqsanlarla yanaşı, Azərbaycanın neft sənayesində hasilatın azalmasının əsas səbəblərindən biri də yataqların dayaz laylarında neft ehtiyatlarının azalmasıdır. Dərin laylarda hasilatın və kəşfiyyatın aparılması üçun həm xərclər artmalıdır, həm də yeni, müasir texnologiya ilə işləyən qazma layihələri işlənib hazırlanmalıdır. Bu məqsədlə sentyabrın 14-də "Əsrin muqaviləsi" yeniləndi, xarici neft şirkətkəri ilə daha dərin qatlarda neft hasilati və kəşfiyyatı aparmaq üçün yeni müqavilələr bağlandı. Həmin müqaviləyə əsasən xarici investorlar neft sənayesinə 11,6 milyard dollar sərmayə qoyacaq, Azərbaycan dövlətinə isə 3,6 milyard dollar bonus verəcək. Hasilatın aparılması nəzərdə tutulan dərin laylarda 511 milyon ton neft ehtiyatının olduğu güman edilir.
Xatırladaq ki, 1994-cu ildə "Əsrin müqaviləsi" bağlananda Azərbaycanın potensial neft ehtiyatı 500 milyon ton qiymətləndirilirdi. Bu baxımdan prezidentin çıxışındakı nikbinliyə ciddi əsaslar var.
Akif NƏSİRLİ
