Əliyevin beynəlxalq Maliyyə Fondu ideyası baş tutdu - 1 milyarddan başlayırıq...
Akif Nəsirli: “Nəzərdə tutulur ki, gələcəkdə bu fondun vəsaitləri artırılsın”
COP29-un fəaliyyət gündəliyində yer alan əsas təşəbbüslərdən biri İqlim Maliyyəsi üzrə Fəaliyyət Fondunun (İMFF) yaradılmasıdır. Bu sözləri iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov Karbon Qiymətqoyma üzrə Beynəlxalq Forumda çıxışı zamanı deyib.
Nazir qeyd edib ki, iqlim maliyyəsində mövcud olan boşluqların aradan qaldırılmasında bu fond mühüm rol oynaya bilər.
“Fondun kapitalının əsasən qalıq yanacaq istehsal edən ölkələr, eləcə də neft, qaz və kömür hasilatı ilə məşğul olan şirkətlər tərəfindən maliyyələşdirilməsi nəzərdə tutulur. Fondun əsas məqsədi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, eləcə də kiçik ada ölkələrində iqlim fəaliyyətinə investisiya yatırmaqla yanaşı, qalıq yanacaq ehtiyatlarına malik ölkələrin və bu sektorda fəaliyyət göstərən müəssisələrin yaşıl keçidə olan töhfələrini artırmaqdır. Fondun fəaliyyətə başlaması üçün ilkin olaraq 1 milyard ABŞ dolları məbləğində kapital toplanması və ən azı 10 donor ölkənin fonda qoşulması planlaşdırılır. COP29 çərçivəsində bu məsələ əsas müzakirə mövzularından biri olacaq”, - deyə nazir əlavə edib.
İqlim dəyişmələri üzrə beynəlxalq maliyyə fondu yaradılacaq və 10 donor ölkə bu fonda qoşulacaq. Bura neft-qaz hasil edən ölkələr, bir də neftin, qazın, kömürün hasilatı ilə məşğul olan böyük şirkətlər aiddir. İlkin mərhələdə 1 milyard dollar yığılması nəzərdə tutulub. Burda da məqsəd neft və qaz hasil edən ölkələrin, bir də onu emal edən şirkətlərin yaşıl enerjiyə keçidini sürətləndirməkdi. Bu, COP29 da müzakirə olunacaq. Prinsipcə bu, Azərbaycanın dünya yaşıl enerji keçidində aça biləcəyi olduqca böyük səhifədir. Çünki bu prosesin beynəlxalq maliyyələşdirmə mexanizmləri indiyə qədər yaradılmayıb. İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizənin yaxsi beynəlxalq maliyyələşdirilmə mexanizmini, bu təşəbbüsü Azərbaycan ilk dəfədir təklif edir.
“Prezident İlham Əliyev təşəbbüslə çıxış etdi ki, bütün neft-qaz ölkələrinin donorluğu ilə iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə üçün bir fond yaradılsın”
Liberal İqtisadçılar Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, COP29 sessiyaları artıq 29 ildir keçirilir. Keçən il bu sessiyanın Birləşmiş Ərəb Əmirliyində keçirildiyini deyən A.Nəsirli qeyd etdi ki, ondan əvvəlki illərdə də sessiyalar neft-qaz hasil edən ölkələrdə baş tutub, bircə İranda keçirilməyib. “Bütün sammitlərin, bütün toplantıların hər il ən aktual mövzusu iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizənin maliyələşdirilməsi olub. İqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin maliyyələşdirilməsinin müxtəlif metodları indiyə qədər təklif olunub. Yəni bu metodların əsas qayəsi hər bir ölkənin öz karbon emissiyasına görə ətraf mühitin qorunmasının maliyyələşdirilməsi olub. İndiyə qədər nəzərdə tutulurdu ki, hər bir ölkə öz karbon emssiyasına uyğun maliyyələşmə aparsın. Ötən il Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində keçirilən COP28-də belə bir təklif irəli sürülüb ki, neft istehsal edən, neft emal edən ölkələr daha çox ətraf mühitə karbon emissiyası atır, üstəgəl, həm də onların müəyyən gəlirləri var, sərvətdən dolayı maliyyə əldə edirlər. Bu maliyyədən də müəyyən qədər iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə üçün ayıra bilərlər. Yəni bu yenə hər bir ölkənin daxilində təşəbbüs kimi nəzərdə tutulurdu. Amma COP29-a ev sahibliyinin Azərbaycana keçdiyi təsdiqləndikdən sonra Prezident İlham Əliyev təşəbbüslə çıxış etdi ki, bütün neft-qaz ölkələrinin donorluğu ilə iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə üçün bir fond yaradılsın və həmin fonda ilbəil vəsaitlər daxil olsun, bu vəsaitlərdən gələcəkdə iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizədə istifadə edilsin. Yəni 1 milyard dollar ilkin mərhələ üçün nəzərdə tutulub. Bu heç də ayrı-ayrı ölkələrin iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə proqramı üçün donor fondu olmayacaq. Ümumiyyətlə, nəzərdə tutulur ki, gələcəkdə bu fondun vəsaitləri artırılsın. Məsələn, belə təşəbbüslər də var ki, Yer kürəsinin hər bir işləyən insanı əməkhaqqı alanda o vəsaitin tutalım 1 faizini iqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizə üçün ödəsin.
Bu maliyyə vəsaiti nəyə xərclənəcək? Məsələnin ən maraqlı hissəsi budur. Alimlərin hesablamalarına görə, Yer səthində iqlim dəyişikliklərinin əsas səbəbi heç də antropogen amillərlə bağlı deyil”.
A.Nəsirli qeyd etdi ki, heç də bizim düşündüyümüz kimi, iqlim dəyişiklikləri insan fəaliyyətinin nəticəsində baş vermir. Burada əsas təsirin kosmosdan gələn təsir olduğunu deyən A.Nəsirlinin sözlərinə görə, kosmosdan gələn şüalanma Yer səthindən keçərək Yerin nüvəsinin aşırı dərəcədə qızmasına səbəb olur və bu qızmanı da okeanlar soyuda bilmir, nəticədə qlobal istiləşmə yaranır. “Alimlərin hesablamalarına görə, bu təsirlər getdikcə şiddətlənəcək və bu şiddətlənmə Yer kürəsində yaşamağı çətinləşdirəcək. Əhalinin böyük hissəsi qırıla bilər. Artıq ABŞ kimi, Avropa ölkələri kimi bəzi aparıcı dövlətlərdə ətraf mühit toxumlarından bunkerlər yaradılır və bu bunkerlərdə həm də müəyyən sayda insanların qalması üçün şərait yaradılır ki, Yer kürəsində müəyyən müddətdən sonra yaşamaq mümkün olmayacaq. Bu tsikl keçəndən sonra dünyada yenidən insan cəmiyyətinin bərpa olunması üçün bu bunkerlərdə insanların saxlanılması nəzərdə tutulur”.
A.Nəsirli qeyd edir ki, alimlərin kəşfinə görə, kosmosdan gələn təsirləri, şüalanmanı kükürd qazı buraxmaqla əngəlləmək mümkündür. “Yəni hələ ki, əngəlləyən maddələrdən biri kükürd qazıdır. Digər texnogen qazlar da var, amma populyarı kükürd qazıdır. Bu layihəni həyata keçirmək üçün milyardlarla dollar vəsait lazımdır. Ona görə də dünya ölkələrinin iqlim mütəxəssisləri düşünürlər ki, layihələrini həyata keçirməkdən ötrü onlara külli miqdarda maliyyə vəsaiti lazımdır. Onlara xüsusi kosmodrom lazımdı, ora mütəmadi olaraq kosmosdan yerə gələn o şüanı əngəlləməkdən ötrü qaz daşınmalıdır. Bunun üçün də böyük vəsait tələb olunur. Hələ dəqiq bilinmir ki, həmin layihənin maliyyələşdirilməsi üçün nə qədər vəsait lazımdır, onun icrası hansı ölkənin ərazisində baş tutacaq, onlar bu layihəni icra edərkən hansı ölkənin kosmodromlarından istifadə edəcəklər, Yerin əsasən hansı yarımkürəsinin qorunması daha aktual olacaq. Burada bir sıra məsələlər var”-deyə A.Nəsirli qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
