Nazir Əmrullayevin fikrinə alimlərin yanaşması - elmdə "ürəkaçmayan" nələr var...
İlqar Orucov: “Azərbaycanda elmin vəziyyəti birmənalı olaraq ürəkaçan deyil, elm sahəsində xeyli problemlər var”
“Elmlə bağlı rəqəmlərə baxdıqda vəziyyətin nə yerdə olduğunu görə bilərik. Rəqəmlər heç də ürəkaçan deyil. Elmin inkişafı üçün onilliklər lazımdır”. Bu sözləri elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev “Xaricdə yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin Forumu”nda çıxışı zamanı deyib.
O bildirib ki, Azərbaycanda elmlə bağlı ən böyük problemlərdən biri ciddi bir tranformasiyadan keçməsidir: “Elm haqqında müzakirə aparmaq elmlə məşğul olmaqdan daha asandır. Müzakirələr hərəkətə keçmirsə, biz inkişaf görə bilmərik”.
Nazir çıxışında elmdə vəziyyətin ürəkaçan olmadığını deyib. Maraqlıdır, elmdə hansı problemlər var ki, vəziyyət ürəkaçan deyil?
“Son illərdə elmi nüfuzdan salan alimlərimiz oldu, plagiatla məşğul olanlar, bu adlara layiq görülmək istəyən şəxslərə elmi işləri yazanlar da ortaya çıxdı”
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü, fəlsəfə doktoru İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycan elmində çoxsaylı problemlər var. Zaman-zaman bu problemlər açıqlanıb, səslənib. Elmin inkişafına mane olan problemlərin aradan qaldırılması ilə bağlı təkliflər səslənib: “Azərbaycanda elmin vəziyyəti birmənalı olaraq ürəkaçan deyil. Elm sahəsində xeyli problemlər var. Bir neçə il öncə Prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə elmi müəssisələrin, xüsusilə elmi tədqiqat müəssisələri Elm və Təhsil Nazirliyinə verildi. Ancaq dəyişən heç nə yoxdur. Zamanla bu problem öz həllini tapacaq”.
Həmsöhbətimiz onu da əlavə etdi ki, xaricdə dövlət hesabına təhsil alan hər bir gənc Azərbaycan üçün çalışmalıdır: “Həmin gənclər Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri hesabına xaricdə təhsil alırlar. Xalq, dövlət öz gəncinin oxumasına pul ayırır, onun oxumasını maliyyələşdirir və burdan o gənclər üçün bir öhdəlik, əslində onların üzərinə həm də dövlətin bir öhdəliyi qoyulur. Dövlətin onlardan gözləntiləri var. Dediyim kimi, elm sahəsində çoxlu problemlər var. Bu problemlər illərdir yığılıb və pik həddə çatıb. 2013-cu ildən başlayaraq Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasi tənəzzül dövrü yaşamağa başladı. Belə ki, Akademiya görüntü xatekterli işlərlə məşğul olmağa başladı. Bu işlər Akademiyanıın sonunu gətirdi. Xatırladım ki, Akif Əlizadənin uğursuz prezidentlik dövründən sonra Akademiya Ramiz Mehdiyevin zamanında siyasi oyun meydanına çevrildi. Bu isə elmə yaraşmayan münasibət idi”.
Ekspert hesab edir ki, universitetlərin tədqiqat sahəsi inkişaf etdirilməlidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, tədqiqat böyük maliyyə tələb edir: “Vaxtilə elmi tədqiqat müəssisələrinin gəlir əldə etməsi deyəndə yalnız elmi institutların ərazilərinin icarəyə verilməsi başa düşülürdü. Bu yalnış təfəkkür idi. Bu təfəkkürlü insanların elmin başında durması elmin geridə qalması demək idi. Gözümün qabağında elə hadisələr baş verir ki, insan danışmağa utanır. Qısa müddətdə hansısa məmur üçün elmin qapıları açılırdı və onlar müdafiə edib, elmi dərəcələrə sahib olurdular. Bu yolverilməz idi. Elmdə saxta və yalançı himayəçilik mühiti mövcud idi. Bunun qarşısı mütləq alınmalıdır. Ədalətli yanaşma mütləqdir”.
Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, elmlə məşğul olan insanların əməyinə differensial münasibət tətbiq olunmalıdır. Elmdə kifayət qədər plagiatlıq halı var: “Alim var ki, bir elmi məqaləni yazmağı, yekunlaşdırmağı illər çəkir. Ancaq elə də “alim” var ki, ayda 20 məqalə yazır. Əvvəlki illərdə elmi ad və dərəcələrin verilməsi ilə bağlı xeyli boşluqlar olub və aidiyyəti olmayan şəxslər bu vəziyyətdən sui-istifadə ediblər. Son illərdə elmi nüfuzdan salan alimlərimiz oldu. Plagiatla məşğul olanlar, bu adlara layiq görülmək istəyən şəxslərə elmi işləri yazanlar da ortaya çıxdı. Bu, elm deyil, başqa fəaliyyətdir. Elmi təqdiqatlar üçün münbit mühit yaradıla bilsə, biz bu sahədə yaşanan problemlərin xeyli hissəsini həll etmiş olacağıq. Elmi layihələrin maliyyələşməsi ilə bağlı kifayət qədər problemlər də var. Elmi müəssisələrdə sönük mühit var. Bu mühit onillərdir ki, formalaşıb. Həmin mühit aradan qalxmalıdır ki, elm sağlamlaşsın”.
Ekspert hesab edir ki, elmi tədqiqat müəssisələrinə yeni nəfəs gəlməlidir. 70-80 yaşlı insanlar elmi müəssisələrə rəhbərlik etmə gücündə deyillər: “Elə insanlar var ki, 30 ildir institut direktorudur. Həmin rəhbərlərin fəaliyyəti dövründə hansı uğurların əldə edilməsi araşdırılmalıdır. Bunlar mütləq şəkildə araşdırılmalıdır”.
İ.Orucov son olaraq onu da əlavə etdi ki, Azərbaycanda elmə münasibət, dövlətin inkişafında elmin rolu düzgün müəyyənləşdirilib və elmin inkişafı üçün münbit şərait yaradılıb. Elmə göstərilən diqqət və qayğını əks etdirən məqamlar elm adamlarına bəllidir: “Dövlət başçısı hər zaman elm adamları ilə görüşündə, onlara müraciətində ölkənin inkişafında elmin rolunu hansı məqamda görmək istədiyini dilə gətirib.
Bu gün elmə gəlmək istəyən xeyli sayda gənclərimiz var. Dövlətimiz inkişaf edir, ölkənin iqtisadi potensialı xeyli dərəcədə güclənib, iqtisadi imkanlar artıb. Elmə sərmayə qoyulacaq, gerçəkdən də elmin gələcəyi çox yaxşı olacaq. Elmin idarə edilməsi ilə bağlı yeni yanaşmalar tətbiq olunur. Elm və Təhsil Nazirliyi yaradılıb. AMEA-nın inkişafı ilə bağlı cənab Prezidentin çox yaxşı qərarları var. Hesab edirəm ki, bu gün akademiyaya rəhbərlik edən insanlar təmiz insanlardır. Yəqin ki, prosesin yaxşılığa doğru getməsində maraqlıdırlar. Elm və Təhsil Nazirliyi də bu işdə maraqlıdır. Ölkə başçısı ölkənin hərtərəfli inkişafında elmin rolunu düzgün qiymətləndirir. Həm də qalib ölkənin elmi də, orta və ali təhsili də çox yüksək səviyyədə olmalıdır. Bu baxımdan, doktoranturaya, elmi kadr hazırlığına münasibət tamamilə müasir standartlara uyğun olmalıdır”.
Günel CƏLİLOVA
