Azərbaycan Konstitusiyasında Ermənistana ərazi iddiaları var?..
Zərdüst Əlizadə: "Paşinyan səbrsizliklə payızda baş verəcək iqtidar-müxalifət qarşıdurmasını gözləyir"
"Azərbaycan Konstitusiyasında Ermənistan Respublikasına ərazi iddiaları var" -Ermənistan Respublikasının baş naziri bu günlərdə keçirdiyi mətbuat konfransında belə deyib: “Ancaq biz məsələni belə qaldırmırıq. Niyə? Bəli, çünki sülh müqaviləsində razılaşdırılmış məqam var. Bu məntiqə görə, bugünkü Azərbaycan 45 min kvadrat kilometrdən çox əraziyə iddialıdır. Bu məsələ bizi narahat edir. Biz necə reaksiya veririk? Biz deyirik ki, razılaşdırılmış məqam var, əgər müqavilə imzalansa, məsələ həll olunacaq. Qalanı tarixdir, tarixi silmək olmaz və buna ehtiyac da yoxdur”, - deyə baş nazir bildirib.
Əvvəlcə xatırladaq ki, Konstitusiyada istinad edilən Ermənistan Respublikasının SSRİ-dən ayrılaraq rəsmən müstəqilliyini elan edən Müstəqillik Bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də Ermənistan Ali Sovetinin birinci sessiyasında qəbul edilib.
12 bənddən ibarət olan bəyannamənin preambulasında Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ İcraiyyə Komitəsinin “Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsi haqqında” 1989-cu il 1 dekabr tarixli birgə qərarı əsasında müstəqil Ermənistan Respublikasının hüquqi çərçivəsi müəyyənləşdirililib. Bu, açıq-aşkar Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinə, indiki Dağlıq Qarabağ iqtisadi rayonuna iddiadır. Azərbaycan tərəfi yalnız Ermənistan Konstitusiyasının Müstəqillik Bəyannaməsinin iddia bəndələrinə istinadları aradan qaldırmağı haqlı olaraq tələb edir.
Azərbaycan tərəfi Ermənistan konstitusiyasında ərazi bütövlüyünə iddianı qaldırarkən Ermənistandan da oxşar tələblər irəli sürülüb. Belə ki, ilk dəfə Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan iddia irəli sürüb ki, Azərbaycan konstitusiyasında bəzi maddələr dəyişdirilməlidir. Guya Ermənistanı narahat edən odur ki, Azərbaycan öz konstitusiyasında özünü 1918-ci ildə yaranmş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) varisi elan edib. AXC-nin ovaxtkı əraziləri isə indiki kimi 86 min kvadrat kilometr deyil, 113,9 min kvadrat kilometr olub. Yəni indiki Ermənistan ərazisi sayılan Zəngəzur vilayətinin qərb hissəsi və Göyçə mahalı, Göyçə gölünün şərq sahilləri AXC ərazilərinə daxil olub, bu, tarixi faktdır.
İndi də Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan hesab edir ki, Azərbaycan Respublikası özünü AXC-nin hüquqi varisi hesab edirsə, deməli o, AXC-nin bütün ərazilərinə, o cümlədən Ermənistan ərazisi sayılan qərbi Zəngəzur və Göyçə mahalına iddialıdır.
Ermənistan tərəfinin bu iddiasına rəğmən, Ermənistan Konstitusiyasında da müstəqil Ermənistanın 1918-ci ildəki respublikanın varisi olduğu göstərilib. Həmin vaxt Nikol Paşinyanın nəzərdə tutdüğü 45 min kvadrat kilometr Ermənistanın varisi olduğu respublikanın ərazisində mövcud deyildi. Deməli, bu varisliklə Ermənistan özü həmin 45 min kvadrat kilometrlik ərazidən imtina edir? Əslində Ermənistan rəhbərliyi bu fikri səsləndirməklə bir daha təsdiqləyir ki, müasir Ermənistan Respublikası tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradılıb. Məhz bu iddia əsassız olduğuna görə Nikol Paşinyan sözünə davam edərək deyir ki, biz bunu tarix sayırıq və bununla bağlı heç bir iddiamız yoxdur. Yəni Nikol Paşinyan Alen Simonyanın iddialarını Azərbaycana qarşı irəli sürmədiyini bəyan edir.
Dünyada buna bənzər kifayət qədər başqa hallar da var. Onlar heç də ərazi iddiası kimi qəbul edilmir. Məsələn, Rusiya 1991-ci ildə rəsmi olaraq özünü SSRİ-nin hüquqi varisi elan etdi. Amma bu, Rusiyanın bütün keçmiş ittifaq ölkələrinin ərazilərinə hüquqi iddia irəli sürməsi anlamına gəlmir.
Bizimlə bu xüsusda söhbətləşən politoloq Zərdüst Əlizadə bildirdi ki, Nikol Paşinyanın dedikləri cəfəngiyatdır: "Azərbaycan respublikası AXC-nin davamçısıdır. Ovaxtkı AXC ərazilərinin bir hissəsi hazırda Ermənistan Respublikasının suveren ərazisi sayılır. Bunu əsas götürərək Paşinyan həmin fikri səsləndirib. Azərbaycan isə Ermənistanın müstəqillik deklarasyasında nəzərdə tutulmuş "tarixi ədalət naminə" Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi ideyasına istinadı konstitusiyadan yığışdırmaği tələb edir. O da deməyə söz tapmır, deyir ki, siz də Ermənistandan torpaq tələb edən AXC-nin varidisiniz. Çox səfeh fikirdir - Azərbaycan rəhbərliyi dəfələrlə bəyan edib ki, bizim Ermənistana qarşı heç bir torpaq iddiamız yoxdur. İctimai səviyyədə hər iki tərəfdən iddialar ola bilər. Elə erməni var, düşünür ki, Yer kürəsinin yarısı ermənilərə məxsusdur. Bizdə də belələri var, Azərbaycanı azad və demokratik deyil, böyük görmək istəyirlər. Təsəvvür edin ki, balaca şirin qarpız əvəzinə kal, yekə qarpızı seçirlər. Sonra isə görürlər ki, seçdikləri qarpız yeməli deyil, atırlar.
Paşinyanın sözlərindən heç nə asılı deyil, o indi heç kimdi. Paşinyan səbrsizliklə payızda baş verəcək iqtidar-müxalifət qarşıdurmasını gözləyir. Müxalifət elan edib ki, payızda Paşinyanla həlledici və qəti döyüşə girəcək. Paşinyan da məhz komandası ilə birlikdə buna hazırlaşır. Paşinyan müxalifəti geri oturdandan sonra qəti və sürətli addımlar atacaq. Ona Qərbə inteqrasiya olunmaq üçün mütləq Türkiyə ilə münasibətləri tənzimləmək lazımdır. Türkiyə ilə münasibətləri tənzimləmək üçün isə Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlamalı və Zəngəzur məsələsini həll etməlidir.
Paşinyan ruslardan xahiş edəcək ki, İranla sərhəddən çəkilsinlər. 2025-ci ildə konstitusiya layihəsini müzakirəyə çıxaracaq və qəbuluna nail olacaq. Ardınca Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlayacaq. Gələn il Azərbaycan və Türkiyə ilə sərhədlər açılacaq. 2026-cı ildə Ermənistanda keçriləcək parlament seçkiləri zamanı Paşinyan xalqın qarşısına çıxaraq deyəcək ki, mən Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin etmişəm, Azərbaycan və Türkiyə ilə diplomatik əlaqələr qurulub, sərhədlər açıqdır, bütün münasibətlər inkişaf edir - mən Ermənistana sülh gətirmişəm. Bu şüarla Paşinyan parlament seçkilərinə gedəcək və qələbə qazanacaq".
Akif NƏSİRLİ
