10 noyabr üçtərəfli bəyanatı Rusiya-Ermənistan münasibətlərində kəskin ziddiyyət yaratdı...
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova bildirib ki, 10 noyabr üçtərəfli bəyannaməsi aktiv sənəddir və onun alternativi yoxdur. Amma Ermənistanda artıq fərqli düşünürlər və burada hesab olunur ki, artıq sözügedən sənəd hüquqi qüvvəyə malik deyil. Amma Mariya Zaxarova qeyd edir ki, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatı qüvvədədir.
O, 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatının fəaliyyətdə olduğunu vurğulayıb. Mariya Zaxarova bu sənədin əvvəlki kimi Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması prosesinin əsasını təşkil etdiyini qeyd edib: “Hesab edirik ki, bu bəyanata alternativ yoxdur. Əgər sizə Ermənistanda rəsmi səviyyədə kiminsə bu bəyanatdan imtina etdiyi məlumdursa, misal üçün, imzasını geri götürübsə, baxmayaraq ki, həmin imza bəyanatda qalır və ya bu sənədin qüvvədə olmadığı barədə rəsmi bəyanat yayıbsa, o zaman biz bunu şərh edərik. Lakin biz belə bir şey eşitməmişik. Qeyd olunan razılaşmalar Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin normallaşmasının bütün əsas treklərini, o cümlədən sülh müqaviləsinin işlənib hazırlanmasını, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasını, regionda kommunikasiyaların açılmasını, vətəndaş cəmiyyətləri arasında təmasların qurulmasını əhatə edir. Bunları şübhə altına qoymaq cəhdləri olduqca təhlükəlidir”. Zaxarova əlavə edib ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Bakıya səfəri zamanı Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə rəsmi danışıqlar zamanı və avqustun 23-də Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı zamanı bu mövzular ətraflı müzakirə olunub: “Yeri gəlmişkən, siz Ermənistan hakimiyyətindən dəqiqləşdirə bilərsiz, danışıqlar zamanı Ermənistan tərəfi rəsmi şəkildə bundan sonra üçtərəfli razılaşmalara qüvvədən düşmüş sənəd kimi baxdığı barədə məlumat veribmi? Mənə bu barədə heç nə məlum deyil”. Xatırladaq ki, Putin bir neçə gün əvvəl dövlət səfəri ilə Azərbaycanda olub. Sonra Ermənistanın baş naziri ilə telefon danışığında o, həmin səfərin təəssüratlarını təqdim edib. Rusiya prezidenti Moskvanın Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin inkişafına, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinin təşviqinə, eləcə də nəqliyyat və logistika əlaqələrinin qurulmasına dəstək verməyə hazır olduğunu təsdiqləyib. Zaxarova da qeyd edib ki, sülh sazişi, sərhədlərin demarkasiyası, blokadadan çıxarılması ilə bağlı bütün məsələlər müzakirə olunub. O, 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndini bir daha Ermənistan tərəfinə xatırladıb. Bildirib ki, kommunikasiyaların açılması üçün görülən böyük iş İrəvanın sərhəd nəzarəti məsələlərində qeyri-bərabərliyi və Rusiya sərhədçilərinin Ermənistan və Azərbaycan tərəfində olmasında təkid etdiyi üçün dayanıb: “Beləliklə, İrəvan Rusiya Federasiyası Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin Sərhəd Xidməti tərəfindən nəqliyyat axınına nəzarətdən imtina edib və faktiki olaraq işçi qrupda iştirakını dondurub”. Erməni ekspertlər qeyd edir ki, elə bu hal İrəvanın 10 noyabr bəyanatından imtinasını nümayiş etdirir.
Düzdür, rəsmi İrəvan indiyədək Rusiyanın iradlarına cavab verməyib. Ancaq Irəvan noyabr bəyanatında dönməz şəkildə pozulmayan bir dənə də olsun əsas məqam olmadığını da bildirir. Baş nazir Nikol Paşinyan da qeyd edir ki, bu gün 10 noyabr üçtərəfli bəyannaməsinin heç bir bəndi etibarlı deyil. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi İrəvanın bu sənəddən imzasını geri götürmək niyyətində olub-olmamasına isə bunlar fonunda yalnız susqinluq nümayiş etdirir. Amma hakimiyyəti təmsil edən deputat Ovik Ağazaryan qeyd edir ki, üçtərəfli bəyannamənin heç bir bəndi Ermənisyan üçün etibarlı deyil: “Bəyanatın bir bəndi də icra olunmayıb”. Amma müxalifətin “Hayastan” fraksiyasından olan Artur Xaçatryan 10 noyabr bəyanatından imzanın geri çəkilməsinin tərəfdarı deyil. Deputat sənədi etibarsız hesab etsə də, onu dirçəltməyin mümkün olduğunu düşünür. Ekspertlər isə qeyd edirlər ki, indi Rusiya üçün 10 noyabr bəyanatının 9-cu bəndinin, yəni Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi xüsusilə önəmlidir. Mövzu keçən həftə Rusiya prezidenti Putinin Bakıya iki günlük səfəri ilə aktivləşib. Bunun ardınca məsələ Azərbaycan və Rusiya liderləri arasında telefon danışığı zamanı da müzakirə olunub. Kreml bəyan edib ki, iki lider Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsinin hazırlanması, sərhədlərin demarkasiyası ilə yanaşı, iki dövlət arasında nəqliyyat əlaqəsinin açılması məsələsini də müzakirə ediblər. Rusiya tərəfi yenidən Bakı və İrəvana qarşılıqlı məqbul həll yollarının tapılmasında öz köməyini təklif edib. O da xüsusi vurğulanıb ki, prezidentlər Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan arasında nəqliyyat dəhlizinin açılması ilə bağlı fikir mübadiləsi aparıblar. Görünən odur ki, Rusiya dəhlizin 2020-ci il 10 noyabr razılaşmasının 9-cu bəndinə uyğun, yəni Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin iştirakı ilə açılmasında israrlıdır. Bunun üçün Ermənistana təzyiqlərini artıracaq. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova isə qeyd edir ki, Azərbaycanın qərb rayonlarını Ermənistan ərazisindən keçməklə Naxçıvanla birləşdirməli olan marşrut Rusiya, Azərbaycan və Ermənistanın baş nazir müavinlərinin birgə sədrliyi ilə Cənubi Qafqazda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin açılması üzrə üçtərəfli işçi qrup çərçivəsində müzakirə olunur: “Biz müvafiq razılaşmaların əldə edilməsi, tərəflərin qarşılıqlı razılığı və qarşılıqlı məqbul şərtlər əsasında həyata keçirilməsi və bunun həm Azərbaycanın, həm Ermənistanın, həm də onların qonşularının maraqlarına cavab verməsi mövqeyindən çıxış edirik”.
Nahid SALAYEV
