BRICS-lə Qərbin arasında əsas vasitəçiyə çevrilirik...
Azərbaycanın rəsmi olaraq BRICS-ə üzvlük üçün müraciət ünvanlamasından sonra bu məsələ, onun gözlənilən nəticələri ölkəmizdən kənarda da geniş şəkildə müzakirə olunur.
Xatırladaq ki, 2006-cı ildə yaradılan, Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika Respublikası, Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini özündə birləşdirən hökumətlərarası təşkilat olan BRİCS nüfuzlu beynəlxalq qurumdur.
Bu quruma üzvlük ölkəmizə çoxsaylı üstünlüklər vəd edir. Xüsusən də Azərbaycanın iqtisadi niyyəti BRICS-in nəqliyyat, kommunikasiya və ticarətlə bağlı fəaliyyətlərində aktiv şəkildə iştirak etməkdir. Bu, ölkə üçün yeni perspektivlər və imkanlar aça bilər. Çin-Avropa, Rusiya-Hindistan-İran arasındakı ticarət dövriyyəsində Azərbaycan önəmli yer ala bilər. Uzun illər böyük səylər əsasında yaradılan Şərq-Qərb, Şimal-Cənub koidorlarının intensivləşməsi bizə böyük iqtisadi fayda vəd edir. Amma BRICS-in də qazanacğı çox şey var. Türkiyədən olan ekspert Levent Ersin Orallı CGTN kanalına açıqlamasında bu xüsusda qeyd edir: “BRICS nöqteyi-nəzərindən sabitlik sözünün ən çox aid olduğu iki ölkə var. Bu, Çin və Azərbaycandır. Əgər BRICS ölkələri Qərb dövlətləri ilə münasibətlərdə sıçrayışa nail olmağı hədəfləyirsə, bunun üçün ən düzgün platforma güclü iqtisadiyyata və dünyanın bir çox dövlətləri ilə yüksək səviyyədə münasibətlərə malik Azərbaycandır”. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın BRICS-in Qərblə əlaqələrində əsas oyunçuya çevrilmək üçün bütün imkanları var və bu baxımdan Bakının rolu yalnız artacaq. Ekspert vurğulayıb ki, müasir Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa etmiş qalib dövlətdir: “Azərbaycan yenidən İranla dialoq quran, Rusiya prezidenti Vladimir Putini qəbul edən xarizmatik lideri olan ölkədir”. Ekspert BRICS-ə üzv ölkələrdəki vəziyyətə diqqət çəkib: “Tehran və Moskvanın Qərblə münasibətlərinin yaxın gələcəkdə həll olunacağı ehtimalı azdır. Misir və BƏƏ-nin daxili siyasətində problemlər mövcuddur, Efiopiya ilə Somali arasında fikir ayrılıqları qalmaqda davam edir. Buna görə də Azərbaycan BRICS-in Qərb dünyasına yeganə “pəncərəsidir”. O xatırladıb ki, 2006-cı ildə BRICS-in yaradılması ideyasının əsasını Qərb hegemonluğuna əsaslanan dünya nizamına meydan oxumaq təşkil edib: “Müasir BRICS artıq doqquz dövləti birləşdirən və dünya ticarətinin üçdə ikisinə nəzarət edən iqtisadi modeldir. Azərbaycan BRICS dövlətləri ilə bir sıraya durmağa hazır olduğunu bildirməklə, erməni işğalından azad edilmiş torpaqların bərpasından qat-qat əhəmiyyətli məqsədlər güdür. Bakı Qərb imperializminə müqavimət göstərmək və çoxqütblü dünya ideyasını dəstəkləmək əzmini nümayiş etdirir”.Onun fikrincə, Azərbaycan BRICS-ə ərizə verməklə, respublikanın gələcək inkişafının iqtisadi modelinin bu təşkilatın vektorunu nəzərə alacağını açıq şəkildə bildirib.
Ekspert Bakının BRICS-ə qoşulmaq üçün müraciətinin Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan digər ölkələr tərəfindən də analoji addımların atılması üçün nümunə və təkan olacağına əminliyini ifadə edib. Türkiyənin BRICS-ə qoşulma ehtimalına gəlincə, ekspert qeyd edib ki, Avropa İttifaqı və digər Qərb ölkələri ilə sıx inteqrasiya əlaqələri və gömrük sazişləri mövcud olduğundan, Ankaranın belə birliyə daxil olması daha çətin olacaq: “Türkiyə müəyyən Aİ standartlarına riayət edir. Eyni zamanda, Türkiyə ixracatı dollar və avro ilə əməliyyatlara əsaslanır. Yenə də Almaniya Türkiyə üçün ən böyük bazarlardan biri olaraq qalır. Türkiyə ixracatçıları Qərb bazarlarına güvəndikcə, Ankaranın iqtisadi vektorunun dəyişməsi çətin görünür”. Orallı BRICS-i ciddi seçim adlandırıb: “Bunun üçün Aİ-yə bənzər, hələ mövcud olmayan güclü vahid bazarın olması lazımdır. Ankarada güclü bazarın olması və yeni böyük xarici sərmayələrin cəlb edilməsi imkanları barədə təsəvvür yaranmayana qədər ölkəmiz təşkilata üzvlük üçün səy göstərməyəcək. Bunu BRICS üzvləri də dərk edirlər”. Eyni zamanda, o, orta müddətli perspektivdə proseslərin Ankaranın bu məsələdə mövqeyinə təsir edə biləcəyini istisna etməyib. Azərbaycanın BRICS-ə müraciəti mövzusuna qayıdaraq ekspert qeyd edib ki, bu platforma həm də iştirakçı ölkələr arasında fikir ayrılıqlarının həll edilməsi potensialını ehtiva edir: “Məsələn, İran BRICS-in üzvüdür. Azərbaycanın qəbul olunması iki ölkənin iqtisadi yaxınlaşmasına və müəyyən mərhələdə siyasi maneələrin aradan qaldırılmasına töhfə verə bilər”. Orallının sözlərinə görə, XXI əsrin çağırışları əvvəlki əsrin problemlərindən ciddi şəkildə fərqlənir: “Əgər XX əsrdə dövlətlər müdafiə və hərbi sahədə güclü ittifaqlar axtarırdılarsa, bu gün iqtisadiyyata güvənirlər. XXI əsr iqtisadi inkişafın getdikcə mürəkkəbləşdiyi və dövlətlərin artıq Qərb hegemonluğunun təzyiqi problemindən xilas ola bilməyəcəyi bir dövrdür”. O bildirib ki, əgər BRICS dövlətləri iqtisadi müstəqilliyini təmin edə bilsələr və ya təşkilatın iqtisadi platforması çərçivəsində özlərini təhlükəsiz hiss etsələr, o zaman qlobal səviyyədə yeni təhlükəsizlik arxitekturası formalaşacaq”. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan artıq qlobal təşəbbüslərlə çıxış edən, qlobal dialoqun keçirildiyi bir ölkəyə çevrilib. Regionda yeni reallıqların yaradılması ölkəmizə qlobal miqyasda inamı daha da artırıb. Eyni zamanda, dünyada yeni qütblərin, qüvvələrin yaranması baş verməkdədir. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın yeni dünyada öz yerini tutmağa çalışması tamamilə normaldır. BRICS-in üzv dövlətləri böyük əmək bazarına, təbii resurslara sahibdirlər. Onların potensialından istifadə Azərbaycana çoxsaylı üstünlüklər vəd edir.
Tahir TAĞIYEV
