Milli Məclisə seçki prosesi vətəndaş hüquqlarına sınaq meydanı açdı...
Sentyabrın 1-də Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilər keçiriləcək. Hazırda növbədənkənar seçkilərə hazırlıq prosesi gedir. Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) açıqlamalarında bildirilir ki, növbədənkənar seçkilərin yüksək səviyyədə hazırlanıb keçirilməsi üçün lazımi addımlar atılıb, seçki prosesinin iştirakçılarına hərtərəfli şərait və geniş imkanlar yaradılıb.
O da bildirilir ki, çoxsaylı yerli və beynəlxalq (xarici) müşahidəçilər, o cümlədən media nümayəndələri və müxtəlif aşkarlıq institutları seçki kampaniyasında heç bir maneə olmadan, azad və sərbəst şəkildə iştirak edirlər. Qeyd olunur ki, seçkilərdə müxtəlif metod və vasitələrlə bərabər, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının ən son innovativ nailiyyətlərinin səmərəli tətbiq olunması səsvermə günü seçki məntəqələrindəki prosesləri əvvəldən axıradək fasiləsiz izləməyi, arasıkəsilmədən, dolğun və əhatəli müşahidə aparmağı, beləliklə, şəffaflığın daha geniş miqyasda gerçəkləşdirilməsini tam təmin edir. Bütün digər vasitələrlə yanaşı, seçki günü səsvermə məntəqələrində proseslərin gedişinin hər kəs üçün açıq platformada bütünlüklə və fasiləsiz olaraq real vaxt rejimində internet istifadəçiləri tərəfindən heç bir qeydiyyat tələb olunmadan müşahidə edilməsi məqsədilə 2008-ci ildən etibarən ölkədə keçirilən seçki və referendumlarda veb-kameralardan istifadə təcrübəsi müvəffəqiyyətlə tətbiq olunur. Əvvəlcə 500, sonradan isə 1000 seçki məntəqəsində quraşdırılan veb-kameralar seçki məntəqələri fəaliyyətə başladığı vaxtdan, səsvermə prosesi, məntəqə seçki komissiyalarının üzvləri tərəfindən seçki sənədləri ilə işin aparılması, səslərin hesablanması, səsvermənin nəticələrinin müəyyənləşdirilərək rəsmiləşdirilməsi də daxil olmaqla, bütün prosedurların asanlıqla müşahidəsinə, aşkarlığın və şəffaflığın ən yüksək səviyyədə təmin olunmasına imkan yaradır. Ölkədə keçirilən seçkilərin izlənilməsinə qatılmış çoxsaylı aşkarlıq institutları, yerli və beynəlxalq (xarici) müşahidəçilər, media nümayəndələri, eləcə də peşəkar seçki mütəxəssisləri veb-kameralardan istifadəni mütərəqqi nailiyyət kimi yüksək qiymətləndirmiş, bir sıra ölkələr öz seçki praktikalarında bu səmərəli təcrübədən bəhrələnməklə müvafiq layihələrin tətbiqi istiqamətində addımlar atmışlar. Bunlar rsəmi məlumatlardır.
Seçki prosesində insanların hüquq və azadlıqları necə qorunur?
Seçki prosesində insanların hüquq və azadlıqlarının qorunması əsas məslələrdən biridir. Burada söhbət namizədlərin, seçicilərin hüquqlarından, namizədlər üçün şəraitin yaradılmasından gedir. İndiyə qədər qapalı və açıq görüşlər üçün nə qədər yerlər yaradılıb? Namizidələrin qeydiyyata alınmasında ciddi problem oldumu, yaxud olmadımı? Oldusa bu nədən ibarətdir? Namizədlərin qeydə alınmasında qanunsuz əsaslardan imtina faktları oldu, olmadı? Namizədlər şikayət edirdisə bunun məhkəmə yolu ilə aradan qaldırılması, araşdırılması necə idi? Seçicilərin səsverməsi üçün nə dərəcədə şərait var?Seçici siyahılarının dəqiqləşdirilməsi, seçki məntqələrində vəziyyət necədir?
Bu istiqamətdə araşdırma apardıq. Məlum oldu ki, Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərdə seçkiqabağı təşviqat üçün ayrılmış görüş yerlərinin 5113-dür. Onlardan 3259-u açıq yerlər, 1854-ü isə qapalı yerlərdir. Eyni zamanda 2471 seçki məntəqəsində əlilliyi olan şəxslər üçün pandus quraşdırılıb. Bununla da əlilliyi olan şəxslərin seçkidə iştirak etməsi üçün lazımı addımlar atılıb. Ekspertlərə görə, ölkə üzrə səsvermə hüququ olan bütün vətəndaşların seçki prosesində hüquq və azadlıqları qorunur.
“Namizədlər və seçicilər üçün lazımi şərait yaradılıb”
Konstitusiya Araşdırmaları Fondunun rəhbəri Əliməmməd Nuriyev “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, qanunvericiliyə uyğun olaraq həm namizədliyin irəli sürülməsi, həm də imzatoplama prosesi baş verir. Ə.Nuriyevin sözlərinə görə, imzatoplama prosesində hər hansı bir problem meydana çıxmadı. “Bununla bağlı nə kütləvi informasiya vasitələrində, nə sosial şəbəkələrdə, nə də namizədliyini irəli sürmüş şəxslərdən hər hansı bir narazılıq eşidilmədi. Şikayətlərlə bağlı da bir məlumat yayılmadı. Ola bisin, məhkəmələrə müraciət olunub, ancaq bununla bağlı heç bir statistika yoxdur. Kütləvi informasiya vasitələrində, sosial şəbəkələrdə hər hansı bir məlumatın getməməsi o deməkdir ki, bu çox normal bir proses olub. Namizədliklərini irəli sürən şəxslər barədə də demək olar ki, namizədliklərini irəli sürənlərin əksəriyyətinin namizədliyi qeydə alındı. Bəzi insanlar namizədliklərini geri götürdü. Qanunvericilikdə o imkan var ki, seçkilərə iki gün qalmışa qədər də kimsə seçkilərdən çıxa bilər. Onunla bağlı eşitdik ki, bir neçə şikayətlər olub, MSK-nın iclaslarında bu şikayətlərə baxılıb, bir neçəsi təmin olunmayıb. Amma daha sonrakı vəziyyəti bilmirik ki, həmin şəxslər məhkəməyə müraciət etdimi. Çünki qanunvericiliklə məhkəmə qaydasında da namizədin qeydə alınmaması ilə bağlı şikayət verilə bilər. Məhkəməyə müraciət edənlər barədə məlumat yoxdur. Hesab edirəm ki, bu prosesin özündə şikayət və etirazlar olmayıbsa, onda bu, prosesin özünün normal keçirilməsinin göstəricisi kimi qiymətləndirilə bilər”.
Ə.Nuriyev qeyd olundu ki, hər dairə üzrə qeydə alınan namizdələrin sayı alternativlərin mövcudluğundan xəbər verir. Seçkiqabağı təşviqat kampansiyasının aparılması ilə bağlı ayrılan açıq və qapalı tipli yerlərlə bağlı da danışan Ə.Nuriyev bildirdi ki, MSK açıq və qapalı yerlərin siyahısını dərc edib: “Bu 5 mindən yuxarı yerdir. Namizədlər və seçicilər üçün lazımı şərait yaradılıb. Hər bir namizəd də öz seçkiqabağı təşviqat kampaniyasını həmin yerlər üzrə para bilər. Namizdələrin seçki kampaniyası sakit və rəvan gedir. Biz kütləvi informasiya vasitələrində, sosial şəbəkələrdə seçki kampaniyası ilə bağlı prosesi izləyirik. Mən özüm də bir-iki deputatlığa namizədin seçki kampaniyasında iştirak etmişəm, proses normal gedir, vətəndaşlar namizədlərə suallarını verib cavablarını alırlar. Hər hansı bir namizədə problem yaradılmasını eşitmədim, görmədim.
Seçkilərlə bağlı müşahidəçilik məsələsinə də toxunmaq istəyirəm, burada da hər hansı bir problem görünmür. Çünki çoxminli bir müşahidə korpusu yaradılıb. Həm yerli, həm də beynəlxalq müşahidəçilər, ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu müşahidə aparır, ATƏT-in Parlament Assambleyasının nümayəndələri də gəlib, çoxsaylı beynəlxalq müşahidəçilər də var. Burada partiyaların müşahidəçiləri də təmsil olunur. Qadınların prosesidə iştirakına gəlincə, səhv etmirəmsə, 26 faiz qadının namizədliyi qeydə alınıb. Əlbəttə, arzu olunardı ki, onların sayı daha çox olsun. Amma bu hər şeydən əvvəl namizədliyini irəli sürən qadınlarla bağlıdır. Qadın namizədlərin də hər hansı birinin namizədliyinin qeydə alınmaması ilə bağlı hər hansı bir məlumata rast gəlməmişəm. Ümumiyyətlə, onların namizədliyi qeydə alınıb. Biz xeyli sayda bələdiyyə üzvünün namizədliyinin qeydə alınmasını görürük. Eyni zamanda 25 siyasi partiya növbədənkənar parlamnet seçkilərində iştirak edir. Cəmi bir partiya iştirak etmir. Bu da onu göstərir ki, seçkidə Azərbaycanın bütün siyasi partiyaları iştirak edir. Heç bir problem yoxdur, siyasi partiyalar üçün azad imkanlar yaradılıb, onlar bu proseddə iştirak edirlər. faktların mövcudluğu onu göstərir ki, proses sakit və rəvan şəkildə gedir. Qarşıda təxminən bir həftə vaxt var. Bir həftədən sonra gəlib hər bir vətəndaş gəlib namizədlərə səs verməklə öz iradəsini ifadə etmiş olacaq”.
Ə.Nuriyev bildirdi ki, seçicilər üçün hər cür şərait var və məntəqələrdə də lazımı şərait yaradılıb. Ə.Nuriyev vurğuladı ki, əlil vətəndaşlar üçün də səsvermədə iştirak etmək imkanı yaradılıb və 2700-dən çox məntəqədə əliliyi olan şəxslər üçün pandus quraşdırılıb. “Bu yenilikdir və çox müsbət məsələdir. Əlilliyi olan insanlar üçün imkanların genişlənməsi həm də onların seçki hüququnun reallaşmasına şərait yaradıb. İlk dəfə səsvermə hüququna malik olan şəxslərlə bağlı təlimlər aparılıb, proses barədə onlara məlumatlar verlib. Eyni zamanda iki koalisiya seçkiləri müşahidə edəcək. Həmçinin iki exit-poll təşkilatı seçkilərdə exit-poll aparacaq. Yəni bütün bunlar o deməkdir ki, seçkinin bütün elementləri mövcuddur. Bu da indiyə qədər seçki prosesinin normal, qanunvericiliyə uyğun şəkildə keçirilməsinin göstəriciləridir”-deyə Ə.Nuriyev bildirdi.
İradə SARIYEVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
