Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinə Ermənistanda paxıllıq başladı...

Azərbaycan və Rusiya arasında qarşılıqlı münasibətlər artıq ikitərəfli çərçivədən çıxaraq regional miqyas alıb. bunu şərtləndirən mühüm səbəblərdən biri Azərbaycanın ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra regionda yeni reallıqlar yaratması, həmçinin xarici siyasətində ardıcıl mövqe sərgiləməsidir. Elə bu fonda “Radio Free Europe” qeyd edir ki, son bir neçə ildə Azərbaycan təlatümlü regionda Rusiya ilə sabit münasibətləri ilə seçilib.

Ona da xüsusi diqqət olunur ki, Bakı xeyli vaxtdır, özünün çoxvektorlu xarici siyasəti ilə müxtəlif meydançalarda məharətlə oynaya bilir: “Onilliklər boyunca Rusiya ABŞ və Avropa ölkələri ilə birlikdə Azərbaycan və Ermənistan arasında münaqişənin tənzimlənməsində əsas rolu oynayıb. Lakin münaqişə tənzimlənməsi prosesini kənar güclər üçün regionda öz təsirini artırmaq imkanı hesab edən Azərbaycan son aylarda Rusiyanı, eləcə də başqa xarici qüvvələri prosesdən uzaqlaşdıraraq sülh müqaviləsi üzərində Ermənistanla təkbətək işləmək qərarına gəlib. Azərbaycanın bu yaxınlarda ən ziddiyyətli məqamlardan biri olan Azərbaycan-Naxçıvan nəqliyyat dəhlizi məsələsini sülh müqaviləsi danışıqlarından çıxarmaq qərarı da Bakının müstəqil oynadığını göstərir. Putinin Azərbaycana səfər etdiyi bir vaxtda Bakının başqa bir hissəsində onun keçmiş müşaviri Ruben Vardanyan və Qarabağın başqa separatçı liderləri həbsxanada idilər. Putinin səfərindən əvvəl Rusiya Erməniləri İttifaqı ona müraciət edərək, Bakıda Qarabağ məhbusları məsələsini qaldırmağı xahiş etmişdilər. Belə görünür ki, bu məsələyə də toxunulmayıb. Amma iki ölkə arasında iqtisadi məsələlərlə bağlı ortaq məxrəc tapmaq çətin deyil. Əliyev aprel ayında Moskvaya səfər edəndə, danışıqların əsas diqqəti Azərbaycan ərazisindən keçərək Rusiyanı İranla və Fars körfəzi ilə birləşdirəcək nəqliyyat şəbəkəsinə yönəldilmişdi. Bu layihə Rusiya üçün son dərəcə mühüm əhəmiyyətə malikdir. Rusiya 2022-ci ildə Ukraynaya tammiqyaslı müdaxilə edəndən sonra Qərblə münasibətləri çöküb və indi bu səbəbdən özünün ticarət əlaqələrini Şərqə və Cənuba doğru inkişaf etdirməyə çalışır”. Məqalədə deyilir ki, belə bir şaxələndirmədən Azərbaycan da mənfəətlənə bilər, amma Putin və Əliyev arasında danışıqlardan bunu ilk növbədə Moskvanın istədiyi təsdiqlənib: “Əliyev-Putin danışıqları başa çatandan sonra tərəflər ərzaq təhlükəsizliyi və ya əmək müfəttişliyi kimi məsələlərə dair müqavilələr imzaladıqlarını bəyan ediblər. Bundan başqa, Bakıda Rusiya-Azərbaycan Universitetinin açılması və iki ölkənin neft tankerləri istehsalı üçün birgə müəssisə yaratmağa dair razılaşmanın əldə olunduğu deyilir”. Bunlar fonunda Ermənistanda belə bir fikir hakimdir ki, Azərbaycan Rusiya ilə münasibətlərindən istifadə edib, Zəngəzur dəhlizinin də istədiyi şərtlərlə açılmasına nail olacaq. Erməni hərbi ekspert Davit Camalyan bildirir ki, əslində, Qərb də bu məsələdə Ermənistanı tələsdirir: “Qərbə dəhliz lazımdır, buna görə ABŞ Zəngəzur məsələsində Ermənistandan güzəşt gözləyir”. Onun sözlərinə görə, ABŞ Ermənistana sadəcə anti-Rusiya mövqeyindən baxır: “Vaşinqton Moskvanın təsirini regiondan uzaqlaşdırmaq istəyir, İrəvanla yaxınlaşması da buna görədir. Cənubi Qafqazda Ermənistan dövlətinin mövcud olması tarix boyu Rusiyanın maraqlarına uyğun olub. ABŞ-ın isə belə qayəsi yoxdur. İrəvandakı Qərb agentləri antierməni mövqeyindən çıxış edərək maraqlarımızın ziddinə gedirlər. İlham Əliyev tamamilə fərqli siyasət yürüdür. O, Heydər Əliyevin oğludur, diplomatik təcrübəsi və siyasi savadı var. Azərbaycan Rusiya və Qərblə balanslı siyasətə üstünlük verir. Moskva ilə əlaqələri istədiyi məsafədə saxlayır. Qərbin ehtiyaclarını və vəziyyətini görür, mövcud situasiyaya uyğun olaraq addımlarını dəyərləndirir. Hətta Rusiyanın zəifliklərindən istifadə etməyi bacarır. İrəvanda isə vəziyyət belə deyil”.

Qeyd edək ki, Rusiya və Ermənistan arasında münasibətlər getdikcə daha gərgin hala gəlir. Rusiyanın Xəzər Strateji Tədqiqatlar İnstitutunun baş direktoru İqor Korotçenko bildirir ki, bu halda Azərbaycanın Moskva üçün əhəmiyyəti daha da artır: “Cənubi Qafqazın beynəlxalq aləmdə rolu və əhəmiyyəti artır. Bu, regionda baş verən proseslərlə əlaqədardır. Belə ki, Cənubi Qafqaz qlobal əhəmiyyətə malik olan qlobal multimodal nəqliyyat dəhlizlərinin keçdiyi əsas regiondur. Öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa edən Azərbaycan mövqelərini ciddi şəkildə möhkəmləndirib. Eyni zamanda Ermənistan isə onu öz təsir dairəsinə cəlb edən bir sıra təsisatların oyuncağına çevrilib. Biz Fransa, ABŞ kimi ölkələrin və Avropa İttifaqının ayrı-ayrı nümayəndələrinin Ermənistanın köməyi ilə regionda sabitliyi pozmaq və öz milli maraqlarını, həm də region dövlətlərinin maraqları ilə qətiyyən üst-üstə düşməyən məqsəd və vəzifələrini reallaşdırmaq üzrə oynadığı destruktiv rolu görürük. Bu baxımdan başa düşürük ki, Cənubi Qafqazda baş verənlər böyük dərəcədə regiondakı əsas aktorların mövqeyi ilə müəyyənləşəcək. Təbii ki, onlardan biri də Azərbaycandır”. Ekspert Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun Azərbaycana səfəri zamanı prezident İlham Əliyevin ünvanına səsləndirdiyi fikirləri xatırladıb: “Siz Qafqaz regionunu nəzarətdə saxlamağa qadirsiniz. Bu, artıq təkcə Azərbaycana görə məsuliyyət daşımaq demək deyil, Siz artıq bütün Qafqazdakı vəziyyətə cavabdehsiniz”. Korotçenko əlavə edib: “Həqiqətən, Azərbaycan regionun təhlükəsizliyinə və sabitliyinə cavabdehdir. Bu kontekstdə Bakıda Rusiya prezidenti Vladimir Putinin və Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə aparılan danışıqlar olduqca mühümdür, deyərdim ki, bu, qlobal beynəlxalq hadisədir”. Ekspertin sözlərinə görə, Rusiyada hesab edirlər ki, səfər zamanı imzalanan bir sıra sənədlər Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin kompleks şəklində inkişafına kömək edəcək və bu, Ermənistandan alət kimi istifadə edən xarici aktorların regionda vəziyyəti gərginləşdirmək cəhdlərinin qarşının alınmasına yönəlib. Hesab edilir ki, Ermənistanın Qərbə üz tutması fonunda Azərbaycanla münasibətlərin inkişafı Rusiya üçün sərfəlidir. Bu isə Ermənistanda ciddi narahatlıqla qarşılanır. Rusiya Dövlət Dumasının deputatı Mariya Butina bu fonda qeyd edir ki, Azərbaycan çox ardıcıl və savadlı siyasət yürüdür. O hesab edir ki, danışıqlarda, o cümlədən bağlı qapılar arxasında müzakirə olunan məsələlərin bir çoxunun Rusiya və Azərbaycan üçün uzunmüddətli müsbət nəticələri olacaq: “Vladimir Putinin Bakıya səfəri, şübhəsiz ki, Rusiya-Azərbaycan münasibətləri tarixində yeni səhifə açır”.

Tahir TAĞIYEV